Fenylefryna – wskazania, działanie, przeciwwskazania i skutki uboczne
Fenylefryna to organiczny związek chemiczny, który wchodzi w skład leków stosowanych w łagodzenia pierwszych objawów przeziębienia. Preparaty, w których się znajduje, łagodzą objawy nieżytu nosa, także alergicznego oraz obrzęku trąbki słuchowej. Jak działa? Kiedy nie wolno po nią sięgać? Jakie są wskazania i przeciwwskazania do jej stosowania? Co warto wiedzieć?
1. Co to jest fenylefryna?
Fenylefryna, czyli chlorowodorek fenylefryny, jest organicznym związkiem chemicznym, aminą sympatykomimetyczną. Wykazuje działanie pobudzające na układ adrenergiczny. Jej budowa jest zbliżona do epinefryny i efedryny, choć substancja wykazuje dłuższe działanie. To lek obkurczający śluzówkę nosa używany zamiennie z pseudoefedryną. Wzór chemiczny chlorowodorku fenylefryny to C9H13NO2.
Fenylefryna jest aminą sympatykomimetyczną, działa pobudzająco na układ adrenergiczny. Niewielkie jej stężenie selektywnie pobudza receptory alfa 1-adrenergiczne, z kolei większe stężenie pobudza receptory beta.
Środki farmaceutyczne zawierające chlorowodorek fenylefryny mogą wywoływać niewielki wzrost ośrodkowego ciśnienia tętniczego (skurczowego i rozkurczowego), a także obniżać objętość wyrzutową serca. Należy jednak podkreślić, że substancja nie przyczynia się do powstawania zaburzeń rytmu serca.
1.1. Działanie i występowanie fenylefryny
Fenylefryna wykazuje działania podobne do pseudoefedryny, jednak cechuje ją mniejsza skala działań niepożądanych. Słabiej wpływa na siłę i częstotliwość skurczów serca. Nie wywołuje uwalniania noradrenaliny. Ponadto wywołuje wzrost ciśnienia tętniczego, stąd może prowokować bóle głowy, wywoływać pobudzenie i zdenerwowanie.
W przemyśle farmaceutycznym fenylefryna wykorzystywana jest jako składnik doustnych środków przeciwbólowych oraz przeciwzapalnych.
Fenylefryna występuje w preparatach o kompleksowym działaniu stosowanych w leczeniu przeziębienia i grypy, jest łączona z lekami przeciwbólowymi i przeciwgorączkowymi oraz składnikami łagodzącymi suchy kaszel. Stosowana jest zwłaszcza w doraźnym leczeniu kataru, w celu łagodzenia obrzęku błony śluzowej nosa towarzyszących przeziębieniu, grypie lub katarowi siennemu.
Związek wywołuje skurcz naczyń krwionośnych przez bezpośrednie pobudzenie receptorów alfa-adrenergicznych znajdujących się w ich ścianie. W rezultacie obkurcza naczynia krwionośne (w tym śluzówkę nosa). Prowadzi to do zmniejszenie obrzęku oraz przekrwienia błony śluzowej. Efekt utrzymuje się krócej niż godzinę od momentu jej przyjęcia.
Fenylefryna to również składnik preparatów stosowanych w okulistyce. Zakropienie worka spojówkowego chlorowodorkiem fenylefryny powoduje długotrwałe zwężenie naczyń krwionośnych i rozszerzenie źrenicy. W okulistyce fenylefryna wykorzystywana jest podczas operacji i zabiegów oczu, a także w trakcie badań diagnostycznych. Lek zwęża naczynia krwionośne i poszerza źrenicę.
2. Wskazania do stosowania fenylefryny
Fenylefryna jest stosowana często w skojarzeniu z lekami przeciwhistaminowymi, przeciwkaszlowymi i przeciwbólowymi. To składnik wielu preparatów złożonych zarówno doustnych, jak i w postaci kropli do nosa w przypadku jego nieżytu. Występuje w preparatach takich jak choćby Gripex Hot, Febrisan, Ibuprom Zatoki, FluControl Max.
Fenylefrynę podaje się w celu:
- złagodzenia objawów alergicznego nieżytu nosa,
- złagodzenia objawów naczynioruchowego nieżytu nosa,
- obrzęku trąbki słuchowej,
- zmniejszenia obrzęku błony śluzowej w stanach zapalnych.
3. Przeciwwskazania i środki ostrożności
Przeciwwskazaniem do podania leku jest przede wszystkim nadwrażliwość na jakikolwiek składnik preparatu lub inne aminy sympatykomimetyczne. Preparat zawierający fenylefrynę nie może być zażywany przez kobiety w ciąży oraz karmiące piersią, ponieważ może to mieć niekorzystny wpływ na dziecko. Fenylefryny nie należy stosować u pacjentów poniżej 12. roku życia.
Środek nie jest wskazany dla osób borykających się z nadciśnieniem tętniczym, chorobą niedokrwienną serca, cukrzycą, nadczynnością tarczycy, rozrostem gruczołu krokowego i podwyższonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym. Stosowanie fenylefryny jest także przeciwwskazane w przypadku zaburzeń sercowo-naczyniowych, zaburzeń rytmu serca i jaskry z zamkniętym kątem przesączania.
Trzeba pamiętać, że fenylefryna może wchodzić w reakcje z niektórymi lekami, takimi jak niektóre inhibitory, indometacyna, metylodopia oraz β-adrenolityki. Ponadto w trakcie stosowania fenylefryny należy zachować ostrożność w czasie prowadzenia pojazdów i obsługi urządzeń mechanicznych.
To musisz wiedzieć
4. Działania niepożądane fenylefryny
Przyjmowanie fenylefryny jest związane z możliwością pojawienia się skutków ubocznych. Działanie niepożądane to pobudzenie układu współczulnego. Wówczas obserwuje się częstoskurcz i podwyższenie ciśnienia tętniczego, czasem lęk i niepokój, a także osłabienie i nerwowość, seność, zaburzeń oddychania i zaburzenia rytmu serca, a także spadek ciśnienia tętniczego.
Preparaty z fenylefryną stosowane w leczeniu infekcji czy przeziębienia można kupić bez recepty. Należy przyjmować je zgodnie z zaleceniami producenta leku. Jeśli dojdzie do przedawkowania, mogą pojawić się:
- zaburzenia oddychania, duszność,
- niepokój, drżenie, drgawki,
- nerwowość,
- blada skóra,
- bezsenność,
- częstoskurcz,
- wzrost ciśnienia tętniczego,
- zatrzymanie moczu,
- omamy.
Co ważne leków obkurczających naczynia krwionośne nie powinno się stosować bez konsultacji z lekarzem dłużej niż przez kilka dni. Długotrwałe stosowanie fenylefryny powoduje wysuszanie błon śluzowych nosa.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.