Glukoza - przebieg badania, wyniki, hiperglikemia, glukoza w moczu

Glukoza to cukier prosty, który jest głównym źródłem energii w organizmie człowieka. Wytwarza on glukozę z białek, tłuszczów, a przede wszystkim z węglowodanów.

Wraz z krwiobiegiem dociera ona do każdej komórki naszego ciała. Na jej poziom we krwi odpowiada glikogenoliza, glikogeneza, glikoliza oraz glukoneogeneza. Regulowaniem jej ilości zajmuje się hormon produkowany przez trzustkę - insulina.

Glukoza ma wpływ na pracę układu nerwowego mózgu i wielu innych narządów. Jest gromadzona w wątrobie i wyczerpuje się po około 4-5 godzinach po posiłku. Wówczas wątroba uwalnia glukozę z zapasów.

Poziom glukozy wzrasta po posiłkach, wówczas trzustka jest zmuszona do tworzenia insuliny. Hormon ten przenosi glukozę z krwi do tkanek. Natomiast w przypadku zapotrzebowania na cukier, jest on produkowany przez kortyzol z kory nadnerczy, hormon wzrostu, glukagon i adrenalinę.

Gdy poziom glukozy we krwi jest zbyt niski, dochodzi do hipoglikemii. W takim przypadku komórki nie mogą normalnie funkcjonować. Objawami hipoglikemii jest nerwowość, bóle głowy, stan splątania, drgawki, a nawet śpiączka.

Glukoza może występować w przyjmowanych pokarmach jako czysta glukoza lub w postaci dwucukrów:

• owoce,
• warzywa (np. buraki i zielony groszek),
• biały ryż,
• rodzynki,
• słodkie napoje,
• soki,
• muesli,
• batony,
• sosy,
• surówki,
• ciastka,
• napoje energetyczne,
• białe pieczywo,
• płatki śniadaniowe.

Badanie stężenia glukozy we krwi należy wykonać się po wystąpieniu konkretnych objawów. Należą do nich:

• zmęczenie,
• osłabienie,
• nadmierna potliwość,
• mroczki przed oczami,
• utrata przytomności,
• nadmierne pragnienie,
• nagła utrata wagi,
• częste oddawanie moczu,

Badanie poziomu glukozy wykonuje się także u osób ze zdiagnozowaną cukrzycą w celu monitorowania jej leczenia.

Powinno się je wykonać także u osób:

• z chorobami trzustki,
• z nadciśnieniem i innymi chorobami krążenia,
• z otyłością,
• po 45. roku życia,
• żyjących w stresie,
• kobiet z zespołem policystycznych jajników,
• kobiet w ciąży.

Badanie stężenia glukozy we krwi to podstawowe badanie, które przeprowadza się gdy pojawiają się ww. niepokojące objawy.

Wykonuje się je na czczo, po nieprzyjmowaniu pokarmów przez 16 godzin. Krew jest pobierana z żyły łokciowej, natomiast u młodszych pacjentów nacina się skórę lancetem.

Można również wykonać nadanie na obecność glukozy w moczu.

Zazwyczaj czas oczekiwania na wynik testów wynosi 1 dzień. Osoby chore na cukrzycę powinny samodzielnie kontrolować ilość glukozy przed posiłkiem oraz przed dawką insuliny.

Wynik badania jest interpretowany w oparciu o normy glukozy, które wynoszą:

• dorośli - 3,9-6,4 mmol/l,
• noworodki - 2,8-4,4 mmol/l,
• dzieci 3,9-5,8 mmol/l.

Zakres norm może nieco się różnić w zależności od laboratorium i warto sprawdzić te informacje u źródła. Każde odstępstwo od normy należy skonsultować z lekarzem. Poziom wyższy od prawidłowego poziomu glukozy we krwi może sugerować stan przedcukrzycowy lub cukrzycę.

Normy odnoszą się do wszystkich pacjentów, bez względu na wiek. Wyjątkiem są kobiety w ciąży, u których prawidłowy zakres wygląda nieco inaczej.

Co to jest hiperglikemia

Hiperglikemia to przekroczenie górnej granicy normy dla poziomu cukru we krwi. O hiperglikemii można mówić wtedy, gdy:

• stężenie glukozy we krwi na czczo przekracza 126 mg/dl,
• stężenie glukozy we krwi przekracza 200 mg/dl w ciągu dwóch godzin po spożyciu 75 mg glukozy.

Hiperglikemia może być krótkotrwała lub długotrwała.

Hiperglikemia krótkotrwała oznacza wzrost stężenia cukru, pojawiający się od czasu do czasu i szybko wracający do normy.

Może towarzyszyć temu częstomocz, ból głowy, irytacja oraz utrudniona koncentracja. Dolegliwości warto skonsultować z lekarzem, który postawi odpowiednią diagnozę i zaproponuje leczenie.

Hiperglikemia długotrwała jest niebezpieczna dla organizmu, ponieważ może spowodować uszkodzenia układu nerwowego, krwionośnego, moczowo-płciowego, a także problemy ze wzrokiem.

Mogą pojawić się objawy stopy cukrzycowej, takie jak ból, utrata czucia w stopie, a także rany i owrzodzenia na stopie.

Przyczyny hiperglikemii

• cukrzyca typu I,
• cukrzyca typu II,
• cukrzyca ciążowa,
• zaburzenia pracy przysadki,
• zaburzenia pracy nadnerczy,
• gigantyzm,
• akromegalia,
• zespół Cushinga,
• zaburzenia tolerancji glukozy,
• zapalenie trzustki,
• rak trzustki,
• wysoka adrenalina,
• wysoka gorączka,
• zawał serca lub wylew.

Co to jest hipoglikemia

Hipoglikemia oznacza zmniejszenie stężenia glukozy we krwi poniżej ≤70 mg/dl.

Przyczyny hipoglikemii

• zbyt mała ilość węglowodanów w diecie,
• niedoczynność tarczycy,
• problemy z wątrobą,
• gruczolak żołądka,
• guzy wątroby,
• rak żołądka,
• wady metaboliczne od urodzenia,
• niedoczynność przysadki,
• niedoczynność kory nadnerczy,
• zbyt duże zużycie glukozy w trakcie wysiłku,
• usunięcie części żołądka,
• zbyt duża dawka insuliny,
• zbyt duża dawka leków na cukrzycę,
• zatrucie alkoholem etylowym.

Glukozę wykrytą w moczu należy skonsultować z lekarzem, który zleci dalszą diagnostykę. Najprawdopodobniej zostanie sprawdzony poziom cukru we krwi i wynik powinien być mniejszy niż 125 mmol/dl.

Kolejno wykonuje się próg nerkowy, sprawdzając co 30 minut poziom glikemii przy jednoczesnym badaniu stężenia glukozy w moczu. W tym przypadku glukoza w moczu nie powinna przekroczyć 180 mg/dl.

Jeżeli wyniki badań przekroczą normy, wówczas zostanie poprowadzona diagnostyka w kierunku cukrzycy, choroby nerek oraz guza przysadki mózgowej.

Wskazania do badania

Badanie glukozy w czasie ciąży pozwala określić, czy przyszła mama choruje na cukrzycę. Cukrzyca ciążowa może wystąpić u kobiet, które przed ciążą miały prawidłowy poziom cukru we krwi.

Prawdopodobieństwo cukrzycy ciążowej wrasta u kobiet z dużą nadwagą i w przypadku, gdy w rodzinie choruje ktoś na cukrzycę typu II. Ryzyko wzrasta także wraz z kolejną ciążą i wiekiem przyszłej mamy. W takich sytuacjach konieczne jest wczesne wykonanie badania glukozy w ciąży.

Jeżeli nie dojdzie do rozpoznania cukrzycy ciążowej podczas badania lub do jej nieodpowiedniego leczenia, może to przyczynić się do przerostu mięśnia sercowego dziecka, jego przedwczesnego porodu, powstania niedojrzałości metabolicznej wielu narządów.

Zwiększeniu ulega także ryzyko zgonu wewnątrzmacicznego. Nieleczona cukrzyca może doprowadzić także do nadmiernej masy płodu (pow. 4200 g) oraz powstania zaburzeń oddychania u noworodków.

Przygotowanie do badania

W początkowej fazie ciąży ginekolog kieruje pacjentkę na test wykonywany na czczo, który ma za zadanie sprawdzić stężenie glukozy w surowicy krwi. Kolejne badanie przypada między 24. a 28. tygodniem ciąży.

Ostatni posiłek spożywa się nie później niż 12 godzin przed jego wykonaniem. Dobę przed badaniem glukozy w ciąży nie można podejmować żadnej aktywności fizycznej, pić alkoholu i palić tytoniu.

Przed dotarciem do laboratorium, kobieta powinna kupić w aptece glukozę. W niektórych miejscach należy także zaopatrzyć się w wodę i kubek z łyżeczką, konieczne podczas badania glukozy w ciąży.

Przebieg badania

Badanie glukozy w ciąży opiera się na dwukrotnym oznaczeniu poziomu glukozy we krwi. Pierwszy pomiar wykonuje się przed podaniem roztworu glukozy. Po pobraniu krwi żylnej, kobiecie podaje się napój, który zawiera glukozę.

Po upływie godziny pobranie krwi zostaje powtórzone. Oznaczanie poziomu glukozy oznacza się dwa razy, ponieważ po godzinie od spożycia posiłku lub napoju, glikemia osiąga szczyt.

Normy dla glukozy u kobiet w ciąży

• Wynik badania glukozy w ciąży na czczo poniżej 95 mg/dl, po godzinie od wypicia glukozy 140 mg/dl oznacza wynik prawidłowy
• Wynik badania glukozy w ciąży po godzinie od wypicia glukozy 140-199 mg/dl – wiąże się z koniecznością wykonania testu obciążeniowego z 75 g glukozy
• Wynik badania glukozy w ciąży po godzinie od wypicia 75 g glukozy powyżej 200 mg/dl – to wynik prawidłowy. Jednak w 32. Tygodniu ciąży trzeba powtórnie wykonać test obciążenia 75 g glukozy

Jeśli poziom glukozy we krwi jest zbyt wysoki, kobieta powinna zgłosić się do diabetologa, który ustali dietę, która będzie odpowiednia do masy, czasu ciąży i aktywności fizycznej kobiety. Jeśli mimo stosowania odpowiedniej diety poziom cukru będzie wysoki, konieczne jest leczenie insuliną.

Źródła

1. Badania przesiewowe w cukrzycy typu 2
2. Cukrzyca - Polskie Forum Profilaktyki
3. Czech A., Tatoń J. Diagnostyka internistyczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005, ISBN 83-200-3156-7
4. Strojek K. Diabetologia, Termedia, Poznań 2008, ISBN 978-83-89825-08-7 Bernas M., Czech A., Tatoń J. Diabetologia kliniczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008, ISBN 978-83-200-3370-0
5. Wallach J., Interpretacja badań laboratoryjnych, Medipage, Warszawa 2011, ISBN 978-83-61104-38-4