Glukometr - badanie, rodzaje, leczenie cukrzycy
Glukometr jest niezbędnym urządzeniem do kontrolowania poziomu cukru we krwi. Cukrzyca to jedna z głównych chorób cywilizacyjnych. Na świecie każdego roku umiera około 3,2 mln ludzi z powodu powikłań wywołanych cukrzycą. W Polsce na cukrzycę cierpi około 1,5 miliona osób. Niestety chorych może być więcej, ponieważ nie każdy z nas jest świadomy swojej choroby. Najczęściej diabetycy zgłaszają się do lekarza dopiero po kilku latach od pojawienia się pierwszych objawów. Wczesne rozpoznanie choroby i kontrolowanie jej rozwoju glukometrem daje duże szanse na uniknięcie powikłań cukrzycowych.
1. Glukometr - badanie
Badanie gukometrem polega na nakłuciu opuszka palca i przeniesieniu krwi na pasek. W ciągu kilku sekund, dzięki reakcjom chemicznym zachodzącym na pasku, otrzymujemy wynik stężenia glukozy we krwi. Aby badanie poziomu glukozy było przeprowadzone prawidłowo, należy zastosować się do kilku porad:
- Nie można przemywać palca przed nakłuciem (ani alkoholem ani żadnym środkiem do dezynfekcji), ponieważ można w ten sposób obniżyć poziom cukru.
- Podczas mycia rąk warto masować opuszek palca, aby doprowadzić do niego świeżą krew.
- Woda do mycia rąk musi być ciepła, dłonie należy myć mydłem, które nie zawiera środków dezynfekujących.
Zaleca się pobieranie krwi glukometrem w przypadku osób:
- Przyjmujących insulinę lub doustne leki przeciwcukrzycowe.
- Stosujących intensywną insulinoterapię.
- Kobiet w ciąży.
- Gdy dochodzi do dużych wahań stężenia glukozy we krwi.
- Gdy obniża się poziom glukozy w pobieranej krwi bez typowych oznak ostrzegawczych.
2. Glukometr - rodzaje
Istnieje wiele rodzajów urządzeń do samodzielnego kontrolowania stężenia glukozy we krwi. Warto wybierać te, które posiadają odpowiednie certyfikaty. Istotne jest również, aby pomiar można było uzyskać z jak najmniejszej ilości krwi. Poza tym glukometr powinien mieć dużą pamięć, aby zapisywał możliwie jak najwięcej wyników oznaczeń. Warto, aby urządzenie posiadało szeroki zakres pomiarowy (od 20 do 600 mg/dl.).
Niektórzy pacjenci wybierają glukometry, które przystosowane są do tego, aby była możliwość pobierania krwi z innego miejsca nakłucia niż opuszek palca. Nowoczesne glukometry są wzbogacone o funkcję wewnętrznego kodowania (wtedy nie trzeba korzystać z pasków kodowych) lub funkcję automatycznego wysuwania paska, co pozwala uniknąć dotykania paska pokrytego krwią. Warto pamiętać, że można wybrać takie urządzenie, które najbardziej pasuje do naszego stylu życia.
Rozróżnia się glukometry fotometryczne (kolorymetryczne) i biosensoryczne (elektrochemiczne). Działanie tych drugich polega na tym, że mierzą przepływ prądu elektrycznego, jako wynik reakcji między glukozą, a odczynnikiem na pasku testowym. Do przeprowadzenia pomiaru konieczne jest nakłucie skóry, najczęściej bocznych części opuszek palców, w celu uzyskania kropli krwi. Krew przenosi się na pole reaktywnego paska testowego, a tam dochodzi do reakcji chemicznej między enzymami na pasku testowym, a glukozą z krwi. Niezbędne jest także wykonywanie kilku pomiarów w laboratorium.
Warto pamiętać, że można wybrać takie urządzenie, które najbardziej pasuje do naszego stylu życia.
2.1. Glukometr - jaki wybrać?
Zalecana częstość oznaczeń glikemii jest uzależniona od rodzaju cukrzycy, a przede wszystkim od sposobu jej leczenia.
Chorujący na cukrzycę typu 1, leczeni intensywną insulinoterapią, powinni wykonywać tzw. profil dobowy. Pomiary wykonuje się na czczo, przed każdym głównym posiłkiem, 90-120 min po każdym głównym posiłku, przed snem oraz dodatkowo, w zależności od wskazań, o 24.00 i 3.00. Należy pamiętać, że w zależności od wyników pacjenci powinni modyfikować dawkowanie insuliny.
Pacjenci chorujący na cukrzycę typu 2, leczeni dietą, powinni przynajmniej 1 raz w miesiącu wykonywać tzw. półprofil glikemii. Polega to na oznaczaniu glikemii rano na czczo, 2 godziny po każdym głównym posiłku, oraz przed snem. Jeżeli w leczeniu stosowane są oprócz diety dodatkowo doustne leki przeciwcukrzycowe zaleca się wykonywanie półprofilu 1 raz w tygodniu.
W przypadku cukrzycy typu 2 leczonej insuliną zaleca się codzienne 1 do 2 pomiarów w ciągu dnia, 1 raz w tygodniu półprofil glikemii, a 1 raz w miesiącu pełny dobowy profil.
Zaopatrując się w glukometr, pacjent powinien kierować się funkcjonalnością, a co za tym idzie łatwością pobrania krwi, jakością i powtarzalnością wyników, trwałością urządzenia, możliwością wymiany urządzenia w przypadku jego awarii. Takie parametry, jak czas potrzebny do uzyskania wyniku, kolor, wielkość mają znaczenia drugorzędne.
Istotne znaczenie ma sposób pobrania próbki krwi. Ważne jest to, czy urządzenie samo zasysa próbkę i umieszcza ją we właściwym miejscu paska oraz czy wynik będzie prawidłowy nawet przy dotkięciu paska palcem podczas pobierania. Wśród dostępnych na rynku glukometrów można znaleźć takie, w których próbkę krwi trzeba umieścić w odpowiednim obszarze na pasku pomiarowym. Jeśli przez przypadek dotknie się palcem paska podczas nakładania próbki krwi, wynik pomiaru może być nieprawidłowy. W takim przypadku bardzo istotne jest utrzymanie czystości pasków i glukometru.
Stosowane obecnie paski są na tyle dobrej jakości, że nie ma konieczności pakowania ich w osobne opakowania. Pomimo wielokrotnego otwierania opakowania zbiorczego, nie tracą one jakości i pozwalają uzyskać wiarygodne pomiary. Bardzo ważne jest dokładne przestrzeganie instrukcji.
Glukometry w większości są urządzeniami wykorzystującymi elektroniczny pomiar glukozy, oparty na podstawie oceny ładunku elektrycznego powstałego w wyniku reakcji glukozy w badanej próbce krwi z substancją chemiczną zawartą w pasku. Taki mechanizm działania pozwala uzyskać wynik z niewielkiej próbki krwi i wyklucza błąd pomiaru, wynikający z zanieczyszczenia. W glukometrach optycznych pomiar polega na zmianie zabarwienia substancji chemicznej w zależności od stężenia glukozy w badanej próbce. Należy pamiętać że paski używane do tej metody są bardzo wrażliwe na zabrudzenia.
Istotne jest, aby używać stale tego samego glukometru. Ze względu na konstrukcję i mechanizmy działania mogą występować różnice pomiędzy poszczególnymi modelami sięgające 20–30 %. Niektóre z nich podają poziom glukozy w osoczu, inne zaś w krwi żylnej. Powoduje to znaczne odstępstwa w uzyskiwanych wynikach. Stosowanie 2–3 urządzeń do samokontroli jest zbędne i może powodować np. niepotrzebne zmiany z leczeniu.
Przydatną cechą glukometrów jest pamięć pomiarów. Należy pamiętać, aby dbać o dokładne ustawienie daty i czasu. Pozwala to na wsteczną ocenę wyrównania metabolicznego.
Niektóre urządzenia mają możliwość podłączenia do komputera i przesłania danych. Możemy w ten sposób uzyskać wyniki w postaci tabel i wykresów glikemii. Funkcje te w istotny sposób usprawniają samokontrolę i pomagają podejmować decyzje terapeutyczne przez lekarza prowadzącego.
W większości urządzeń, zmieniając opakowanie pasków, należy wprowadzić ich nowy kod do glukometru. Zaniedbanie tego obowiązku jest jedną z przyczyn błędnych pomiarów. Kodowanie pasków jest swego rodzaju kontrolą jakości m. in. przypomina o dacie ważności. Na rynku obecne są glukometry, w których wyeliminowano konieczność kodowania.
Kierując się stopniem samodzielności chorego należy zwrócić uwagę na fakt, czy glukometr posiada duży czy mały wyświetlacz. W przypadku osób słabo widzących ma to kluczowe znaczenie.
Nieprawidłowości w pomiarach mogą wystąpić w każdym glukometrze. Należy pamiętać, że każde urządzenie ma dopuszczalny zakres błędu sięgający 10–20 %. Z tego powodu nie należy stosować glukometrów w celu diagnostyki cukrzycy. Nie można na podstawie oznaczeń glukozy glukometrem rozpoznać cukrzycy. Nie zaleca się również stosowania glukometrów przez osoby zdrowe w celu oceny dobowych wahań glikemii.
Zobacz także:
Oznaczenie stężenia glukozy może być również nieprawidłowe ze względu na:
- Używanie przeterminowanych pasków.
- Błędy w kodowaniu pasków,używane środki dezynfekujące. Alkohol w nich zawarty wpływa na zaniżenie wyniku;mydła, kremy, zabrudzenia na skórze.
- Wysokie stężenie witaminy C zawyża wynik w glukometrach optycznych.
- Temperaturę oraz wilgotność powietrza, które mają wpływ na starzenia się pasków. Każdy glukometr jest kalibroany w określonych warunkach atmosferycznych.
- Temperaturę miejsca nakłucia, zimne palce lepiej ogrzać pod ciepłą wodą albo delikatnie pomasować, co ułatwi napływ krwi.
- Niedostateczne ukłucie i „wyciskanie” krwi.
- Pomiar z innych części dłoni niż opuszki palców i boczna jej strona.
W miarę upływu czasu i przyzwyczajenia do stosowania najbardziej przyjaznego glukometru, błędy pomiarowe powinny być minimalizowane. Należy pamiętać, że prawidłowo używany glukometr jest niezbędnym narzędziem w leczeniu cukrzycy.
3. Glukometr - leczenie cukrzycy
Istnieje kilka sposów leczenia cukrzycy. Chorzy przede wszystkim stosują odpowiednią dietę, pamiętają o regularnym wysiłku fizycznym, a także o zażywaniu leków wskazanych przez lekarza. W leczeniu cukrzycy dużą rolę odgrywa samokontrola. Jednym ze sposobów kontrolowania cukrzycy jest prowadzenie regularnych badań glukometrem. Natomiast osoby, które znajdują się w grupie ryzyka cukrzycy, powinny co jakiś czas zgłaszać się na badania poziomu cukru we krwi.
Większość z nas myśli, że cukrzyca należy do chorób wykrywanych w okresowych badaniach, jakie należy przeprowadzać na zlecenie pracodawcy raz w roku. Tymczasem może okazać się to niewystarczające, dlatego aby zdiagnozować chorobę, trzeba zgłosić się na badanie poziomu glukozy we krwi. Badanie można wykonać w przychodni lub samodzielnie za pomocą glukometru. Pobranie krwi powinno odbywać się na czczo, czyli 8-14 godzin od ostatniego posiłku.
Wyniki glikemii na czczo:
- 65-100 mg/dl – wynik prawidłowy.
- 101-125 mg/dl – nieprawidłowa glikemia na czczo.
- Powyżej 125 mg/dl – może świadczyć o cukrzycy.
Należy pamiętać, że wynik z glukometru powinien być potwierdzony badaniem laboratoryjnym, ponieważ tylko na podstawie tego badania stwierdza się cukrzycę. Warto pamiętać, że na pomiar stężenia glukozy we krwi mogą wpływać dodatkowe czynniki, np. czas, jaki upłyną od ostatniego posiłku, spożycie alkoholu, pora dnia oraz wysiłek fizyczny.
Niekiedy wynik może być błędny, co wiąże się z nieprawidłowym użyciem glukometru. Zaleca się powtórzenie badania następnego dnia. Jeśli glukometr dwa razy wskazał wynik oznaczający nieprawidłową glikemię, należy natychmiast zgłosić się do lekarza.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.