Cewnikowanie serca - wskazania, przygotowanie, przebieg, powikłania

Co to jest cewnikowanie serca? Cewnikowanie serca, znane również jako angiografia wieńcowa lub koronarografia, to procedura diagnostyczna wykorzystywana do oceny stanu naczyń wieńcowych serca.

Polega na wprowadzeniu cewnika do tętnic poprzez naczynie krwionośne (najczęściej przez tętnicę udową lub promieniową), aby lekarze mogli zobaczyć ewentualne zwężenia, blokady lub inne problemy w tych naczyniach.

Podczas procedury pacjent jest zazwyczaj poddany miejscowej lub ogólnej anestezji. Za pomocą cienkiego długiego drutu (cewnika), który jest prowadzony przez naczynia krwionośne do serca, lekarze mogą wstrzyknąć środek kontrastowy do tętnic wieńcowych.

To pozwala na uzyskanie szczegółowych obrazów serca i naczyń, co umożliwia ocenę stanu i ewentualne wskazania do interwencji, takich jak rozszerzenie naczyń za pomocą balonika (angioplastyka) lub wszczepienie stentu w celu przywrócenia prawidłowego przepływu krwi.

Cewnikowanie jest używane w diagnostyce różnych schorzeń, zwłaszcza w przypadku podejrzenia choroby wieńcowej, która może prowadzić do zawału serca czy innych poważnych powikłań sercowo-naczyniowych.

Cewnikowanie serca jest zazwyczaj wykonywane, gdy istnieją podejrzenia lub istnieje potrzeba oceny stanu naczyń wieńcowych i serca. Najczęstsze wskazania do tej procedury to:

• podejrzenie choroby wieńcowej,
• zawał serca,
• ocena stopnia zwężenia lub uszkodzenia naczyń wieńcowych,
• ocena stanu serca w przypadku wad i chorób,
• nietypowe objawy sercowe,
• monitorowanie postępu choroby i oceny funkcji naczyń,
• ocena skuteczności terapii farmakologicznej,
• przygotowanie do operacji kardiochirurgicznej,
• ocena stanu po zabiegach kardiologicznych.

Przygotowanie do cewnikowania serca obejmuje kilka kroków, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa. Najważniejsza jest konsultacja z lekarzem prowadzącym, który wyjaśni przebieg procedury, przedstawi spodziewane korzyści i ewentualne ryzyko.

Specjalista oceni również stan pacjenta na podstawie wyników badań i opowie o przygotowaniu do zabiegu. Musi zostać poinformowany o wszystkich przyjmowanych lekach, włączając w to suplementy i zioła.

Czasem konieczne jest tymczasowe przerwanie przyjmowania niektórych preparatów. Ważne jest również zwrócenie uwagi na wymagany czas bycia na czczo przed badaniem na serce.

Na czym polega koronarografia? Cewnikowanie serca poprzedzone jest kilkoma badaniami. Konieczne są: EKG, RTG serca i klatki piersiowej oraz badanie echokardiograficzne.

Pacjent powinien mieć wygolone pachwiny. Podaje mu się znieczulenie miejscowe i środek uspokajający, natomiast w przypadku dzieci wykonuje się znieczulenie ogólne.

Do cewnikowania używa się najczęściej naczyń udowych, jeśli badane mają być jamy lewej strony serca, nakłuwa się naczynia tętnicze, a w przypadku prawej strony – naczynia żylne. Lekarz wprowadza cewnik do naczynia krwionośnego, który jest przesuwany do jam serca i wychodzących z nich naczyń.

Mierzone jest w nich ciśnienie i wysycenie krwi tlenem. Co jakiś czas na ciało pacjenta przepuszcza się wiązkę promieni rentgenowskich, co pozwala zobaczyć na ekranie monitora ruchy cewnika. Niekiedy na koniec badania podawany jest środek cieniujący do jam serca, który daje uczucie ciepła rozchodzącego się po całym ciele.

Po zakończeniu badania usuwa się koszulkę naczyniową, a w miejsce wkłucia zakłada się opaskę uciskową na kilka lub kilkanaście godzin. Wynik badania ma formę opisu, do którego dołącza się niekiedy klisze rentgenowskie lub taśmy video.

Czy cewnikowanie boli? Badanie jest wykonywane w znieczuleniu, który minimalizuje nieprzyjemne doznania. Pacjenci mogą odczuwać jedynie nieznaczne napięcie, ucisk lub dyskomfort związany z wprowadzeniem cewnika i jego manipulacją. Po zakończonym badaniu również może utrzymywać się łagodny dyskomfort, ale jest on krótkotrwały.

Oszacowanie ryzyka związanego z cewnikowaniem serca jest trudne, ponieważ zależy od wielu czynników, takich jak stan zdrowia pacjenta, doświadczenie personelu medycznego, ewentualne współistniejące schorzenia oraz specyfika samej procedury. Badanie uznawane jest za stosunkowo bezpieczne, poważne powikłania występują u mniej niż 1% przypadków.

Ile trwa koronarografia? Czas trwania procedury cewnikowania serca może być różny i zależy od wielu czynników, takich jak na przykład liczba naczyń, które muszą zostać zbadane i reakcja pacjenta na podane znieczulenie bądź kontrast. Zazwyczaj trwa od 30 minut do 2 godzin.

Cewnikowanie serca - ile w szpitalu? Pacjent spędza w placówce zwykle jeden dzień, choć czas ten może się wydłużyć w przypadku ewentualnych powikłań lub konieczności dłuższej obserwacji.

Cewnikowanie serca jest stosunkowo bezpieczną procedurą diagnostyczną, ale jak w przypadku każdej interwencji medycznej, istnieją pewne potencjalne powikłania, które mogą się pojawić:

• krwiak,
• zakażenie miejsca wkłucia,
• reakcja alergiczna na kontrast,
• nudności i wymioty,
• ból głowy,
• uszkodzenie naczyń krwionośnych,
• zakrzepica,
• nagłe zamknięcie naczynia,
• zawał mięśnia sercowego,
• wywołanie zaburzeń rytmu i przewodzenia.

W większości przypadków ryzyko wystąpienia powikłań podczas cewnikowania serca jest niskie, a potencjalne korzyści przeważają nad ryzykiem powikłań. Lekarze starają się minimalizować ryzyko, stosując odpowiednie środki zapobiegawcze i starannie monitorując pacjentów podczas i po procedurze.

Okres rekonwalescencji po koronarografii jest stosunkowo krótki. Po zakończeniu procedury pacjent pozostaje pod obserwacją personelu medycznego przez kilka godzin, aby sprawdzić, czy nie występują żadne powikłania.

Otrzymuje również zalecenie, aby przez kilka dni unikać intensywnego wysiłku fizycznego oraz podnoszenia ciężkich przedmiotów. Ważne jest także monitorowanie miejsca wkłucia cewnika pod kątem ewentualnych krwiaków, zaczerwienienia czy obrzęku.

W trakcie rekonwalescencji po cewnikowaniu serca należy zażywać przepisane leki i pamiętać o zaplanowanych wizytach kontrolnych. Czas powrotu do pełni sił znacznie przyspieszy zdrowa dieta i rezygnacja z używek.

Istnieje wiele alternatywnych metod diagnostycznych dla oceny stanu serca:

• elektrokardiogram (EKG) - to nieinwazyjne badanie, które mierzy elektryczną aktywność serca, pozwala na wykrycie na przykład nieregularnego rytmu,
• echokardiografia - echo serca to skuteczne narzędzie do oceny struktury serca, funkcji zastawek, przepływu krwi i wykrywania wad serca,
• próba wysiłkowa - polega na monitorowaniu pracy serca w trakcie ćwiczeń fizycznych,
• tomografia komputerowa serca - umożliwia uzyskanie bardzo szczegółowych obrazów serca i naczyń krwionośnych, co pozwala na ocenę ewentualnych zwężeń czy innych patologii,
• rezonans magnetyczny serca - bardzo dokładna metoda obrazowania, która dostarcza szczegółowych informacji o strukturze serca, przepływie krwi i funkcji serca,
• SPECT/PET - obrazowanie za pomocą scyntygrafii lub pozytronowej tomografii emisyjnej pozwala na ocenę przepływu krwi w sercu i wykrywanie obszarów niedokrwienia.

Badania te są często wybierane jako pierwsza linia diagnostyki ze względu na ich mniej inwazyjny charakter. Jednak w niektórych przypadkach cewnikowanie serca może być konieczne dla dokładniejszej oceny stanu naczyń wieńcowych i zaplanowania dalszego postępowania.

Źródła

1. Wykrywalność wad serca u dzieci
2. Kahn G. Choroby serca. Diagnostyka i terapia, Urban & Partner, Wrocław 2000, ISBN 83-87944-50-5
3. Krzemińska Pakula M. (red.), Kardiologia kliniczna, D.W. Publishing Co., Szczecin 2010, ISBN 1-57107-108-3
4. Janion M. Kardiologia, Wydawnictwo Stachurski, Kielce 2005, ISBN 83-88592-35-1
5. Poloński L., Wasilewski J. Elektrokardiografia i angiokardiografia w zawale serca, Urban & Partner, Wrocław 2004, ISBN 83-89581-60-4
6. Nowak Z. Badania czynnościowe w diagnostyce choroby niedokrwiennej serca, AWF Katowice, Katowice 2002, ISBN 83-87478-45-8
7. Banasiak W., Opolski G., Poloński L. (red.), Choroby serca - Braunwald, Urban & Partner, Wrocław 2007, ISBN 83-60290-30-9
8. Reddy G.P., Steiner R.M. Diagnostyka obrazowa - serce, Urban & Partner, Wrocław 2008, ISBN 978-83-7609-028-3