Trwa ładowanie...

Przyczyny trądziku

Przyczyny trądziku
Przyczyny trądziku

Prawie 80% nastolatków ma problemy z trądzikiem. Najczęściej zmiany trądzikowe znikają samoistnie. Jednak w niektórych przypadkach mogą utrzymywać się przez długi czas lub mieć tendencję do nawrotów. Źródłem problemów z trądzikiem nie jest jedynie wiek, jakie są zatem przyczyny trądziku?

spis treści

1. Nieprawidłowe funkcjonowanie gruczołów łojowych

Gruczoły łojowe to gruczoły skórne silnie powiązane z mieszkami włosowymi. Występują głównie na twarzy, górnym odcinku przedniej i tylnej klatki piersiowej oraz w miejscach, gdzie obecne jest owłosienie. W organizmie człowieka są odpowiedzialne za za wydzielanie łoju (sebum), którego celem jest ochrona skóry i włosów przed niekorzystnymi czynnika środowiska zewnętrznego. W wyniku zaburzeń hormonalnych dochodzi do nadmiernej produkcji sebum, co powoduje zatkanie przewodów wyprowadzających łój z gruczołów. Nagromadzone sebum wchodzi w reakcje z bakteriami beztlenowymi, których duża ilość znajduje się w gruczołach łojowych, a efektem tego stają się zmiany trądzikowe widoczne w postaci: zaskórników, grudek, krostek, torbieli ropnych.

W patogenezieogromne znaczenie ma zablokowanie ujścia gruczołów łojowych, co w konsekwencji powoduje gromadzenie się łoju w obrębie gruczołu - pod powierzchnią skóry. Czop, który blokuje ujście, jest zlepem martwego, zrogowaciałego naskórka z łojem. Nadmierne rogowacenie w okolicach ujść przewodów wyprowadzających gruczołów łojowych jest spowodowane przez wiele czynników, takich jak:

Zobacz film: "Choroby serca najczęstszą przyczyną zgonów Polaków"
  • genetycznie uwarunkowane rogowacenie ujść drażniące działanie wolnych kwasów tłuszczowych zawartych w łoju,
  • nadmierna stymulacja androgenami,
  • promieniowanie UVA.

Na tym etapie – niezapalnym, dochodzi do wytworzenia zaskórnika.

Kolejną fazą w rozwoju trądziku pospolitego jest nadkażenie bakteryjne. Jest ono spowodowane przez obecną naturalnie na skórze bakterię Propionibacterium acnes oraz Propionibacterium granulosum. Zakażone w ten sposób gruczoły łojowe ulegają obrzękowi i zapaleniu. Zmiana ta uwidacznia się na skórze jako czerwona, bolesna grudka, a następnie krostka zawierająca treść ropną.

Gojenie się zmian zapalnych, tj. grudki, krostki, może zakończyć się bez pozostawienia zmian lub z następstwem szpecących blizn i przebarwień na skórze. Dlatego tak bardzo ważne jest wczesne rozpoczęcie właściwego leczenia.

2. Bakterie i grzyby a trądzik

Kolejną przyczyną trądziku są bakterie beztlenowe, których jest dużo w gruczołach łojowych. Bakterie te wytwarzają enzymy powodujące rozkład łoju. Rozpad łoju powoduje migrację w okolice gruczołu łojowego leukocytów wielojądrzastych, komórek odpowiedzialnych za reakcje zapalne. Przyczyną trądziku mogą być grzyby i nadkażenie bakteriami innego rodzaju, aniżeli beztlenowe; często są to paciorkowce lub gronowce.

3. Hormony a trądzik

Częstą przyczyną trądziku jest zwiększona produkcja hormonów płciowych w okresie poprzedzającym dojrzewanie. U obu płci występują hormony męskie. Te właśnie męskie hormony (androgeny) oddziałują na gruczoły łojowe skóry. Gruczoły łojowe występują głównie na twarzy, w górnej części klatki piersiowej oraz na plecach i ramionach. W związku z tym trądzik objawia się głównie w tych miejscach.

Gruczoły łojowe są gruczołami prawie zawsze związanymi z mieszkiem włosowym. Mieszek łojowy składa się z lejka, włosa pośredniej długości, gruczołu łojowego i przewodu łojowego. Funkcja komórki łojowej podlega złożonemu i nie do końca wyjaśnionemu mechanizmowi regulacji, w którym wykazano udział czynników hormonalnych za pośrednictwem między innymi receptorów androgenowych.

Udziałandrogenóww etiopatogenezie trądziku jest potwierdzony w wielu badaniach, szczególnie w przypadku trądziku steroidowego, androgennego i okołomiesiączkowego. Androgeny powodują wzrost gruczołów łojowych i zwiększają sekrecję łoju. Głównym źródłem hormonów są jajniki, jądra oraz nadnercza. Najważniejszym nadnerczowym prekursorem androgenów jest dehydroepiandrosteron (DHEA). Jego pochodne, testosteron i dihydrotestosteron (DHT), najaktywniej wpływają na metabolizm gruczołów łojowych. Sekrecja DHEA spada po 30. roku życia. Dokładny mechanizm działania androgenów na komórki nie jest znany. Klinicyści amerykańscy wykazali u 46% kobiet w wieku 18–32 lat podwyższenie poziomu testosteronu. Następnie porównywali kobiety z opornym na leczenie trądzikiem z grupą kontrolną osób poddających się leczeniu z dobrym skutkiem. U chorych niereagujących na leczenie obserwowano hiperandrogenizm nadnerczowy, hiperandrogenizm jajnikowy lub zmniejszenie stężenia estrogenów.

W większości przypadków słabo lub średnio nasilonego trądziku nie obserwuje się jednak odchyleń od normy w stężeniu androgenów. Część autorów sugeruje w większości przypadków wzmożoną reakcję gruczołów łojowych na fizjologiczne stężenia hormonów.

Udział estrogenów w regulacji pracy gruczołów łojowych, a tym samym w patogenezie trądziku, jest słabo poznany. Hormony te hamują produkcję łoju oraz zmniejszają sekrecję androgenów przez gonady i w mniejszym stopniu przez nadnercza. Estradiol, który jest najbardziej aktywnym estrogenem, jest otrzymywany z testosteronu przy udziale enzymu aromatazy. Aktywność tego enzymu stwierdzono w jajniku, tkance tłuszczowej oraz w skórze. Hormon wzrostu wydzielany przez gruczoł przysadkowy stymuluje wytwarzanie somatomedyn przez wątrobę. Najwyższe poziomy tych peptydów obserwuje się w okresie pokwitania charakterystycznym dla rozwoju trądziku. Zwiększenie sekrecji łoju przez gruczoły łojowe jest głównym czynnikiem patogenetycznym trądziku, nie jest natomiast elementem warunkującym jego rozwój. Wskazują na to obserwacje osób cierpiących na chorobę Parkinsona, u których notuje się skrajnie nasilony łojotok przy braku wykwitów trądzikowych. Wykazano jednak, że leki zmniejszające wytwarzanie łoju przynoszą znaczną poprawę kliniczną.

3.1. Przyczyny zaburzeń hormonalnych

Przyczyny zaburzeń hormonalnych nie są do końca wyjaśnione. Wiążą się z nieprawidłowym funkcjonowaniem gruczołów dokrewnych, do których zalicza się:

  • jajniki (nadmierne wydzielanie hormonów płciowych),
  • trzustkę (zaburzenia w wydzielaniu insuliny),
  • nadnercza (nieprawidłowe wydzielanie testosteronu i DHEA),
  • przysadkę mózgową (niewłaściwe wydzielanie hormonu wzrostu).

Zaburzenia w funkcjonowaniu tych hormonów są wywołane różnymi czynnikami, wśród których najczęściej wymienia się:

  • źle dobraną terapię hormonalną,
  • stres,
  • leki antydepresyjne,
  • niewłaściwą dietę,
  • ciążę,
  • karmienie piersią,
  • zaburzenia związane z cyklem miesiączkowym.

W okresie poprzedzającym miesiączkę następuje wzrost wydzielania hormonów, szczególnie progesteronu. Wiele kobiet, które chorują na trądzik pospolity skarży się wtedy na nasilenie jego objawów. W przypadku innych kobiet, u których trądzik pospolity nie występuje na co dzień, może pojawić się tzw. trądzik przedmiesiączkowy, który jest jego łagodną odmianą. Zaburzenia hormonalne, będące przyczyną trądziku, a związane z cyklem miesiączkowym, mogą wystąpić także w okresie klimakterium. Obniżająca się produkcja hormonów może wywołać tzw. trądzik postmenopauzowy.

Oprócz nierównowagi hormonalnej w okresie dojrzewania, jako przyczyny trądziku często wymienia się stres i dziedziczność. Wiadomo, że stres ma wpływ na sytuację hormonalną w organizmie. Wydaje się, że może mieć tym samym wpływ na choroby skórne, w tym trądzik. Jednak ostatnie badania poddają w wątpliwość relację stres a trądzik. Tymczasem istnieje duże prawdopodobieństwo, że na trądzik mają wpływ czynniki dziedziczne.

Inne przyczyny trądziku to m.in. stosowanie nieodpowiednich kosmetyków i przyjmowanie niektórych leków, jak na przykład kortyzolu, preparatów na bazie jodu i niektórych pigułek antykoncepcyjnych.

Wiele osób twierdzi, że promienie słoneczne dobrze wpływają na trądzik. Jest to jednak bardzo krótkotrwała poprawa, a trądzik powraca bardzo szybko. Do tej pory nie udowodniono natomiast, jaki wpływ na powstawanie trądziku ma dieta.

Jeśli cera trądzikowa jest naprawdę problematyczna, zawsze warto udać się do dermatologa. Tylko specjalista dysponuje odpowiednimi narzędziami, które pozwolą pozbyć się trądziku na dobre.

4. Trądzik a PCOS

Istnieje opisany w medycynie zespół PCOS (zespół policystycznych jajników), w którym obserwuje się korelację między występowaniem trądziku a otyłością.

PCOS jest endokrynopatią (chorobą mającą podłoże w zaburzeniach hormonalnych) charakteryzującą się hiperandrogenizmem oraz cyklami bezowulacyjnymi, pojawiającą się na początku okresu dojrzewania lub przed nim. Wśród objawów klinicznych tego zespołu, oprócz zaburzeń miesiączkowania, hirsutyzmu (nadmiernego owłosienia lub owłosienia w miejscach typowo męskich), trądziku, występuje także otyłość.

Jeśli więc młoda dziewczyna stwierdza u siebie sekwencję takich objawów, powinna zgłosić się do lekarza w celu diagnostyki i doboru leczenia. Terapię warto rozpocząć od redukcji masy ciała, która wbrew pozorom przynosi korzyści. W przypadku braku efektów zalecane jest leczenie z użyciem złożonej tabletki antykoncepcyjnej lub leczenie metforminą.

5. Otyłość a trądzik

Patogeneza powstawania zmian trądzikowych jest złożona, a jego przyczyny nie są w pełni wyjaśnione. Wiadomo natomiast z całą pewnością, że stymulacja gruczołów łojowych przez androgeny (tzw. hormony męskie) prowadzi do ich nadmiernej aktywności, co objawia się zwiększonym wydzielaniem łoju.

Rozważając wpływ otyłości na pojawienie się zmian trądzikowych, należy brać pod uwagę zaburzenia metaboliczne i hormonalne występujące typowo u ludzi otyłych.

O otyłości, która dotyka 19% polskiego społeczeństwa, mówimy, gdy wskaźnik BMI (waga dzielona przez wzrost w metrach, podniesiony do kwadratu) przekracza 30. Według definicji otyłość jest stanem nadmiernego gromadzenia się tłuszczów w organizmie, innymi słowy, gdy tłuszcz stanowi ponad 25% masy ciała u mężczyzn lub ponad 30% u kobiet.

Otyłość w 20–70% uwarunkowana jest czynnikami genetycznymi, na które nie mamy wpływu, oraz czynnikami środowiskowymi, które możemy i powinniśmy odpowiednio modyfikować. Głównymi czynnikami środowiskowymi są spożywanie żywności przekraczające zapotrzebowanie organizmu,zbyt mała aktywność fizyczna.

Otyłość jest powszechną patologią prowadzącą do rozwoju licznych chorób: cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca, kamicy pęcherzyka żółciowego oraz zaburzeń hormonalnych.

Spośród licznych powikłań otyłości, których przyczyną mogą być zmiany trądzikowe, największe znaczenie wydają się mieć zaburzenia hormonalne i metaboliczne.

Tkanka tłuszczowa to ważny gruczoł wydzielenia wewnętrznego. Oprócz wytwarzania i sekrecji własnych hormonów uczestniczy w przemianach hormonów produkowanych w innych narządach. Największą aktywność metaboliczną wykazuje tkanka tłuszczowa trzewna (brzuszna).

6. Insulinooporność a trądzik

Już od dawna znany jest problem insulinooporności u osób otyłych, polegający na niewrażliwości tkanek na działanie insuliny. We krwi dochodzi wówczas do wzrostu jej stężenia. Kluczowe znaczenie w rozwoju trądziku u osób z otyłością brzuszną może mieć pobudzanie przez insulinę enzymów jajnikowych (17 alfa-hydroksylaza). Prowadzi to do zwiększenia syntezy androgenów jajnikowych, których negatywny wpływ na zmiany trądzikowe został wielokrotnie potwierdzony. Dodatkowo u osób otyłych dochodzi do pobudzenia układu podwzgórze – przysadka – nadnercza z nadmiernym wydzielaniem androgenów. Powyższe zaburzenia składają się na obraz zespołu FOH (functional ovarian hyperandrogenism) – czynnościowego hiperandrogenizmu jajnikowego objawiającego się między innymi nadmiernym owłosieniem i zaburzeniami owulacji.

Warto także wziąć pod uwagę rolę stresu psychogennego wywołanego otyłością, brakiem akceptacji społecznej. Dochodzi wówczas do zaburzeń hormonalnych pod postacią spadku FSH i LH, a w konsekwencji spadku stężenia estrogenów. Obserwowany tutaj hipogonadyzm hipogonadotropowy i związane z nim nieprawidłowości hormonalne mogą prowadzić do zmian skórnych pod postacią trądziku.

Z kolei należy pamiętać, że u osób otyłych bardzo często obserwuje się hiperestrogenizm, który ma pozytywny wpływ na skórę i jej wykwity. Trudno zatem jednoznacznie stwierdzić, przy braku wiarygodnych badań klinicznych, czy otyłość wpływa i w jakim stopniu na występowanie trądziku.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Następny artykuł: Trądzik u dorosłych
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze