Rak podstawnokomórkowy skóry (basalioma) – patogeneza, objawy, diagnostyka, leczenie
Rak podstawnokomórkowy skóry bywa nazywany w różny sposób. Niektórzy określają go mianem basaliomy, w łacinie znany jest z kolei jako carcinoma basocellulare. Szczególnie narażone są na niego osoby o jasnej karnacji skóry, osoby regularnie się opalające i nadużywające solarium. Co warto wiedzieć o raku podstawnokomórkowym skóry? Jak wygląda leczenie miejscowe i zaawansowane tej choroby?
1. Patogeneza raka podstawnokomórkowego
Rak podstawnokomórkowy skóry, znany również jako basalioma, carcinoma basocellulare, basal cell carcinoma (BCC), to nowotwór miejscowo złośliwy, uznawany za najczęstszy nowotwór skóry występujący u pacjentów.
Szacuje się, że rocznie może zostać zdiagnozowany u 800 osób na 100 tysięcy mieszkańców. Występowanie nowotworu podstawnokomórkowego jest również zróżnicowane pod względem geograficznym – często występuje w krajach o dużym nasłonecznieniu – na przykład w Australii.
Ta choroba najczęściej występuje u osób starszych, które w przeszłości były narażone na ekspozycję promieni słonecznych. Starszy wiek zachorowania ma również związek z dłuższą w okresie całego życia kumulacją działania promieni słonecznych.
Oczywiście rak podstawnokomórkowy może również powstać na bazie uprzednio istniejących zmian przednowotworowych. Statystycznie, częściej występuje u mężczyzn o jasnej karnacji.
2. Basalioma – odmiany choroby
Basalioma u niektórych pacjentów rozwija się bardzo powoli i nie nacieka głęboko. U innych z kolei przybiera postać agresywną, wykazuje zdolność do naciekania, działa destrukcyjnie na inne tkanki i może nawracać, pomimo stosowanej terapii. W zależności od cech morfologicznych choroby, lekarze wyróżniają następujące postaci raka podstawnokomórkowego:
- rak podstawnokomórkowy guzkowy, znany również jako carcinoma basocellulare nodosum – ta odmiana występuje u pacjentów najczęściej. Może on przybierać postać półprzezroczystego guzka z perłowymi bądź woskowymi brzegami. W obrębie zmiany zaobserwować można czasem teleangiektazje, zwane inaczej pajączkami naczyniowymi. W części środkowej guzka może również spostrzec bliznowacenie.
- rak podstawnokomórkowy wrzodziejący, znany także jako carcinoma basocellulare exulcerans lub wrzód drążący – u niektórych pacjentów przybiera postać płaską, zdecydowanie częściej występuje jednak w formie zmiany z głębokim nacieczeniem podstawy guza; zmiana może niszczyć inne tkanki, mięśnie czy kości.
- rak podstawnokomórkowy barwnikowy, określany również jako carcinoma basocellulare pigmentosum – może przybierać formę grudki bądź guzka. Charakterystyczna dla zmiany jest barwa sinoniebieska (czasami wręcz czarna). Zmianę należy różnicować z czerniakiem.
- rak podstawnokomórkowy twardzinopodobny, znany także jako carcinoma basocellulare morpheiforme) – u większości pacjentów przybiera postać guza bądź zanikowej blizny naturalnego koloru skóry. W obrębie zmiany zaobserwować można niewielką ilość drobnych naczynek. Zmiana może występować w obrębie nosa, czoła lub policzków.
- rak podstawnokomórkowy torbielowaty (carcinoma basocellulare cysticum) – to częsty rak skóry powiek, objawiający się w postaci niewielkich, przezroczystych guzków.
- rak podstawnokomórkowy powierzchowny, określany również jako carcinoma basocellulare superficial – ta odmiana charakteryzuje się łagodnym, ale przewlekłym przebiegiem. Może występować w postaci dobrze odgraniczonej rumieniowej plamy wieloogniskowej. W jej obrębie zaobserwować można strupki. Najczęstszą lokalizacją tej postaci nowotworu jest tułów.
3. Objawy rak podstawnokomórkowego
Rak podstawnokomórkowy ma dość charakterystyczny wygląd – najczęściej jest to guzek otoczony wałem, który łatwo krwawi, pokryty jest strupami, które z łatwością odpadają. Nowotwór ten najczęściej umiejscawia się na odkrytych częściach ciała, które narażone są na ekspozycję promieni słonecznych.
Nie jest to jednak regułą, bowiem zdarza się, że rak podstawnokomórkowy występuje również w miejscach, które są zakryte. Ten rodzaj raka skóry wyjątkowo rzadko daje przerzuty, co również sprzyja ich dobrym wskaźnikom wyleczalności raka podstawnokomórkowego.
4. Rak podstawnokomórkowy – diagnostyka
Diagnostyka raka podstawnokomórkowego w dużej mierze może być ułatwiona dzięki charakterystycznemu wyglądowi zmiany oraz cechach charakterystycznych choroby o których można dowiedzieć się z wywiadu z pacjentem. Oczywiście jednym pewnym rozpoznaniem jest ocena histopatologiczna zmiany.
W przypadku podejrzanej zmiany, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem chirurgiem onkologiem lub dermatologiem, który przeprowadzi badanie skóry w kierunku raka podstawnokomórkowego.
Jeśli istnieją wątpliwości co do głębokości nacieku, czy też ewentualnych przerzutów (które występują bardzo rzadko) może okazać się konieczne przeprowadzenie takich badań, jak tomografia komputerowa mózgu czy też rezonans magnetyczny.
5. Rak podstawnokomórkowy – leczenie miejscowe i zaawansowane
Dostępny jest szeroki wachlarz leczenia raka podstawnokomórkowego skóry. Jednym z najpopularniejszych sposobów zwalczania miejscowego raka podstawnokomórkowego jest leczenie chirurgiczne, które polega na usunięciu zmiany wraz z marginesem zdrowej tkanki. Inną możliwością leczenia BCC jest farmakoterapia miejscowa. Zazwyczaj jest to terapia chemioterapeutykiem przeznaczonym do podania miejscowego, organicznym związkiem chemicznym z grupy aminochinolin, modulatorem odpowiedzi immunologicznej o nazwie imikwimod.
Kolejnym, a zarazem nowoczesnym sposobem leczenia miejscowego raka podstawnokomórkowego jest terapia fotodynamiczna. Metoda ta umożliwia szybkie, bezbolesne leczenie zmian nowotworowych przy użyciu nietoksycznych związków światłoczułych. Metoda wykazuje działanie toksyczne na komórki rakowe. Czasami lekarze wykorzystują w leczeniu metody radioterapeutyczne: lasero- lub krioterapię.
Laseroterapia, stosowana nieco rzadziej niż inne metody, wykorzystuje promieniowanie emitowane przez urządzenie laserowe. Dzięki wąskiemu strumieniowi światła można usunąć bądź zniszczyć komórki nowotworowe. Laseroterapię najczęściej wykorzystuje się w przypadku zmian występujących na wierzchnich warstwach skóry.
Krioterapia to z kolei sposób usuwania zmian za pomocą bardzo niskiej temperatury. W trakcie zabiegu specjalista posługuje się urządzeniem, które jest wyposażone w ciekły azot o temperaturze poniżej 196 stopni Celsjusza.
Spośród wszystkich sposobów leczenia miejscowego raka podstawnokomórkowego warto wyróżnić również metodę chirurgiczną Mohsa. To co jest charakterystyczne dla tej metody to precyzyjne usuwanie zmiany, z zachowaniem dokładnej kontroli marginesów wyciętej zmiany. Pewną alternatywę stanowią techniki ablacyjne (doskonałym przykładem może być tutaj łyżeczkowanie).
Leczenie zaawansowanego raka podstawnokomórkowego skóry może obejmować zabieg operacyjny, radioterapię lub terapię celowaną przy użyciu inhibitorów sonidegib i wismodegib. Środki te przeznaczone są do stosowana doustnego. Te małocząsteczkowe substancje hamują podział komórek nowotworowych. Zwykle przepisywane są osobom, które nie kwalifikują się do radioterapii bądź zabiegu chirurgicznego.
Choroby skóry występują coraz częściej. Z tego względu konieczne jest stosowanie kremów z filtrem, nawet wtedy, kiedy nie opalamy. Codzienne poruszanie się może spowodować ekspozycję na promienie słoneczne, które mogą przyczynić się do rozwoju nowotworu skóry. Oczywiście opalanie bez odpowiedniego zabezpieczenia może być czynnikiem ryzyka rozwoju raka podstawnokomórkowego skóry.
6. Profilaktyka raka podstawnokomórkowego
Raki podstawnokomórkowe, płaskonabłonkowe oraz powszechnie znane czerniaki stanowią poważne zagrożenie dla pacjentów. Profilaktyka chorób nowotworowych skóry opiera się przede wszystkim na fundamencie jakim jest unikanie opalania się.
Należy podkreślić, że szkodliwe dla człowieka mogą być promienie słoneczne, jak i lampy wytwarzające promieniowanie ultrafioletowe, stanowiące nieodłączny element solarium. Pacjenci powinni unikać także bezpośredniego nasłonecznienia, szczególnie w godzinach największej operatywności słońca, czyli między godziną dziesiątą, a czternastą, gdy promienie słoneczne są najsilniejsze. Kluczowe znaczenie w profilaktyce raka podstawnokomórkowego ma stosowanie ochrony przeciwsłonecznej.
Wskazane jest używanie kremów z filtrem, które skórę przed szkodliwym promieniowaniem ultrafioletowym (UVB i UVA). Emulsje z filtrem przeciwsłonecznym powinno się stosować zarówno wiosną, latem, jesienią, jak i zimą. Pacjenci nie powinni zapominać także o samokontroli znamion skórnych oraz pieprzyków.
Co jakiś czas warto kontrolować swoją skórę u specjalisty. W trakcie badania dermatolog ogląda znamiona przy użyciu dermatoskopu. Wszystkie zmiany takie w obrębie znamion oraz pieprzyków należy konsultować ze specjalistą. Niepokojąca powinna wydać się zmiana koloru lub zmiana wielkości kształtu znamion na skórze.
7. Rokowanie i nawroty choroby
Wielu pacjentów mierzy się z rakiem podstawnokomórkowym. Jakie są rokowania w przypadku tego rodzaju nowotworu? Okazuje się, że ten problem zdrowotny jest całkowicie wyleczalny, o ile pacjent zostanie poddany zabiegowi chirurgicznemu. Odpowiednio przeprowadzona operacja zapobiega pojawieniu się przerzutów odległych. Wyniki leczenia są dobre, jednak w wielu przypadkach rak podstawnokomorkowy skóry może nawracać.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.
