Co to jest klaustrofobia?
Klaustrofobia to jeden z rodzajów fobii specyficznych. Manifestuje się w postaci irracjonalnego lęku przed przebywaniem w małych, ciasnych pomieszczeniach. Klaustrofobia stanowi przeciwieństwo agorafobii – patologicznego lęku przed otwartymi przestrzeniami. Klaustrofobicy boją się zamknięcia w małych pokojach, ciasnym korytarzu, samochodzie, windzie albo samolocie. Wpadają w panikę, że nie uda się im wyjść na zewnątrz, że zostaną w „szczelnej puszce” do końca życia. Obawiają się także zatłoczonych miejsc. Jak objawia się klaustrofobia? W jaki sposób powstaje i jak ją leczyć?
1. Przyczyny klaustrofobii
Klaustrofobia należy do izolowanych fobii, które objawiają się nieuzasadnionym strachem przed przebywaniem w niedużych pomieszczeniach. Dlaczego ludzie boją się, że mogą utknąć w ciasnym pokoju lub przejściu? Istnieje kilka prób wyjaśnień rozwoju klaustrofobii.
- Podejście behawiorystyczne akcentuje, że lęku przed małymi pomieszczeniami można się nauczyć na drodze warunkowania klasycznego, np. dziecko może zacząć naśladować reakcje fobiczne własnych rodziców, którzy w małych pokojach reagowali irracjonalnie silnym lękiem. Nie bez znaczenia jest zatem obserwacja, czyli uczenie się przez modelowanie – dziecko, widząc reagujących lękiem rodziców w ciasnych pomieszczeniach, z czasem samo zaczyna zachowywać się w podobny sposób. Klaustrofobia może być także skutkiem dziecięcej traumy, np. kiedy maluch został zatrzaśnięty w ciemnej i ciasnej szafie. Nawet dorośli mogą zacząć bać się zamkniętych pomieszczeń, kiedy np. przeżyją wypadek, w wyniku którego zostali zamknięci na długo w windzie, wagonie metra lub samochodzie bez możliwości wydostania się na zewnątrz.
- Podejście psychoanalityczne zwraca uwagę na znaczenie procesu narodzin w rozwoju klaustrofobii. Według Zygmunta Freuda, strach przed ciasnymi i zamkniętymi pomieszczeniami uobecnia się w każdym z nas, tylko w różnym nasileniu. Klaustrofobia może wiązać się bowiem z narodzinami, czyli przejściem przez ciasny kanał rodny. Czasami określa się ten proces jako „traumę narodzin”. Im cięższy i bardziej zagrożony poród, tym większe prawdopodobieństwo rozwoju klaustrofobii w życiu późniejszym.
- Istnieją też doniesienia, że klaustrofobia może wynikać z zaburzeń w percepcji własnej przestrzeni osobistej. Okazuje się bowiem, że klaustrofobicy definiują swoją przestrzeń osobistą (na odległość wyciągniętej ręki) zbyt szeroko. Jeżeli ktoś wtargnie w ich sferę osobistą, reagują lękiem albo przynajmniej przeżywają znaczny dyskomfort. Nie wiadomo jednak, czy zaburzenia spostrzegania własnego terytorium to skutek czy raczej przyczyna klaustrofobii. Niemniej jednak badania amerykańskie potwierdzają istnienie korelacji między przeżywaniem lęku klaustrofobicznego a zaburzeniami w percepcji własnej przestrzeni osobistej i niezdolnością do prawidłowej oceny odległości. Przestrzeń osobista (na wyciągnięcie ramienia) ma znaczenie adaptacyjne – to, co można dosięgnąć dłonią jest albo potrzebne, ważne, użyteczne, albo zagraża i jest niebezpieczne.
Niektórzy twierdzą, że klaustrofobia może mieć charakter dziedziczny, a jeszcze inni, że stanowi pozostałość po porodzie. Co ciekawe, trauma narodzin miałaby tłumaczyć również rozwój agorafobii – przeciwieństwa klaustrofobii, lęku przed otwartymi przestrzeniami. Agorafobia miałaby wynikać bowiem z opuszczenia bezpiecznej macicy i wyjścia na wielki i zagrażający świat. Ostatnio pojawiły się nowe doniesienia, jakoby strach przed zamknięciem był obecny u każdego z nas, tylko ma on charakter uśpiony i pojawia się u poszczególnych jednostek z różnym nasileniem. Inni teoretycy wiążą klaustrofobię ze zjawiskiem urbanizacji, szybkim rozwojem miast i zagęszczeniem ludności. Po prostu na świecie żyje coraz więcej ludzi na coraz mniejszej powierzchni. Istnieje wiele koncepcji tłumaczących genezę klaustrofobii, ale do dzisiaj większość z nich pozostaje raczej w sferze domniemań niż pewnych i potwierdzonych empirycznie dowodów naukowych.
2. Objawy i leczenie klaustrofobii
Klaustrofobia to dość tajemnicze zaburzenie. Szacuje się, że na irracjonalny lęk przed zamkniętymi pomieszczeniami może cierpieć nawet do 10% populacji. Klaustrofobia objawia się podobnie, jak inne rodzaje fobii specyficznych. Chory doświadcza ataków paniki w sytuacjach fobicznych. Boi się pozostawać w zamkniętych i ciasnych pomieszczeniach, np. w windzie, jaskini, zatłoczonym metrze, strychu, piwnicy. Unika miejsc mogących wyzwolić niekontrolowane napady lęku. Towarzyszy mu niepokój, obezwładniający strach, obawa, dziwne przeczucie, że zaraz stanie się coś strasznego. Pacjenci z klaustrofobią relacjonują, że w ciasnych pomieszczeniach doświadczają, jakby sufit się obniżał i miał ich zaraz przygnieść. Ciężko im oddychać, oddech staje się szybki i płytki, zalewa ich zimny pot, drżą kończyny, pojawia się gęsia skórka.
Do somatycznych objawów klaustrofobii zalicza się też przyspieszoną akcję serca, przyspieszone tętno, paraliż, wzrost napięcia mięśniowego, bezruch, hiperwentylację, zawroty głowy. Na symptomy fizjologiczne nakładają się objawy psychologiczne panicznego strachu – przeczucie katastrofy, nieuzasadniony lęk, popłoch, pesymistyczne myśli. Do tej pory nie znaleziono skutecznej metody leczenia klaustrofobii. Klaustrofobia jako zaburzenie lękowe podlega terapii psychologicznej – najskuteczniejsza jest psychoterapia w nurcie poznawczo-behawioralnym. W celu złagodzenia objawów choroby stosuje się różne terapie fobii, np. systematyczną desensytyzację oraz środki antydepresyjne. Każdy może indywidualnie reagować w sytuacji zamknięcia w ciasnym pomieszczeniu. Obecnie nie ma skutecznej metody leczenia klaustrofobii, można jedynie łagodzić objawy napadów paniki.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.