Niedobór witaminy D – przyczyny, objawy i zapobieganie

Niedobór witaminy D jest powszechny. Zmagają się z nim zarówno dzieci, jak i dorośli. Problem pojawia się zwłaszcza w miesiącach jesiennych i zimowych, najczęściej wśród mieszkańców krajów leżących na północy. Ma to związek ze sposobem dostarczania organizmowi witaminy D.

Głównym źródłem witaminy D jest synteza skórna, do której dochodzi pod wpływem promieniowania słonecznego. To dlatego nazywana jest witaminą słoneczną. Z pożywienia jest pozyskiwana w zdecydowanie mniejszym stopniu.

Jej niedobór jest przede wszystkim konsekwencją niedostatecznej ilości słońca, które jest dostarczane przez cały rok (nie od września do marca, jak dotąd sądzono), ale i zbyt małego kąta padania promieni słonecznych, co uniemożliwia produkcję cholekalcyferolu w skórze.

Deficyt witamin D może wynikać również z:

• zaburzeń wchłaniania w przewodzie pokarmowym,
• chorób utrudniających przemianę witaminy D w aktywne metabolity w nerkach i wątrobie,
• nieodpowiedniej diety,
• braku suplementacji,
• działania niektórych leków (np. przeciwnowotworowych).

Witamina D3 jest syntetyzowana w głębszych warstwach skóry w wyniku ekspozycji ciała na promieniowanie słoneczne (promieniowanie ultrafioletowe). W naszej szerokości geograficznej organizm jest w stanie pozyskać witaminę D wyłącznie wtedy, gdy:

• dni są słoneczne,
• przebywa się na słońcu między godziną 10.00 a 15.00,
• czas ekspozycji trwa co najmniej kwadrans,
• odsłonięte i niepokryte filtrem przeciwsłonecznym jest najmniej 20 procent powierzchni skóry.

Witamina D3 jest wytwarzana przez sam organizm, ale może być także dostarczana wraz z odpowiednią dietą (niestety w niedostatecznym zakresie). Do produktów bogatych w witaminę D zalicza się:

• tłuste ryby (takie jak węgorz, makrela, łosoś, śledź),
• drób,
• nabiał,
• sery pleśniowe i dojrzewające.

Grupą szczególnie narażoną na skutki niedoboru witaminy D są niemowlęta i dzieci. W ich przypadku jest to szczególnie groźne. W wieku dziecięcym kształtuje się układ kostny i nerwowy, a zmiany wywołane niedoborem mogą stać się nieodwracalne.

Objawy niedoboru witaminy D u niemowląt i małych dzieci:

• powolne zrastanie ciemiączka, płaska główka, guzy czołowe,
• krzywica żeber i kości,
• [powolny[wzrost](https://portal.abczdrowie.pl/co-wzrost-mowi-na-temat-twojego-zdrowia/6956012195727872a),
• możliwe zaparcia.

Niedobór witaminy D to powszechny problem dorosłych. Jego objawy to najczęściej:

• bóle kości. Niedobór witaminy D może upośledzić zdolność organizmu do wchłaniania wapnia do kości. To powoduje ich osłabienie, przez co pojawiają się bóle mięśniowo-szkieletowe,
• złamania kości, skrzywienia i zwyrodnienia układu kostnego, zniekształcenie sylwetki, osteomalacja (rozmiękanie kości), osteoporoza,
• bóle mięśni. Deficyt witaminy D sprawia, że zmniejsza się masa mięśniowa, a mięśnie nie regenerują się w odpowiednim tempie. Czasem dochodzi do rozwoju fibromialgii. To reumatyczna choroba tkanek miękkich, która objawia się tym, że po obudzeniu się pacjent czuje się wyczerpany, obolały i zesztywniały. Zawodzi go również pamięć,
• problemy w zakresie funkcjonowania układu nerwowego, drażliwość, obniżony nastrój, lęki i stany depresyjne. W skrajnych przypadkach może dojść nawet do rozwoju choroby psychicznej, takiej jak schizofrenia,
• szybkie przemęczanie się, osłabienie,
• stany zapalne skóry,
• bezsenność i inne zaburzenia snu,
• choroby przyzębia, wypadanie zębów,
• pogorszenie słuchu,
• przyspieszony proces starzenia,
• spadek odporności.

Niedobór witaminy D wiązany jest z takimi chorobami jak:

• cukrzyca,
• nowotwory,
• choroby autoimmunologiczne (reumatoidalne zapalenie stawów, stwardnienie rozsiane),
• choroby sercowo-naczyniowe,
• częste infekcje,
• depresja.

Witamina D to grupa steroidowych organicznych związków rozpuszczalnych w tłuszczach. Do najważniejszych zalicza się D3 (cholekalcyfelor) oraz D2 (ergokalcyferol). Nie sposób jej przecenić, ponieważ pełni w organizmie wiele ról:

• pobudza wchłanianie wapnia i fosforu, ma ogromny wpływ na prawidłowe kształtowanie i gęstość kości u niemowląt i dzieci, wzmacnia kości,
• wzmacnia układ odpornościowy,
• może zapobiegać nadciśnieniu, chorobom serca, alergii, anemii oraz cukrzycy.

Z uwagi na to, że dostarczanie witaminy D organizmowi w okresie jesienno-zimowym jest znacznie utrudnione (a dieta zaspokaja zapotrzebowanie w niedostatecznym zakresie), objawy niedoboru zaś są szkodliwe i dokuczliwe, rekomenduje się jej suplementowanie. Zalecenia te dotyczą wszystkich osób zdrowych, bez konieczności wykonywania badań określających jej rzeczywisty poziom we krwi (warto pamiętać, że prawidłowe stężenie witaminy D we krwi powinno mieścić się w zakresie 30−50 nmol/l).