Aminoglikozydy – podział, działanie i zastosowanie

Aminoglikozydy to grupa bakteriobójczych substancji, które mają podobny zakres aktywności. Obejmuje on przede wszystkim bakterie Gram-ujemne. Antybiotyki aminoglikozydowe nie działają na bakterie beztlenowe. Co warto o nich wiedzieć?

1. Co to są aminoglikozydy?

Aminoglikozydy, czyli antybiotyki aminoglikozydowe to grupa bakteriobójczych antybiotyków, które znajdują zastosowanie w leczeniu zakażeń wywołanych przez tlenowe pałeczki Gram-ujemne i niektóre szczepy S.aureus, S. epidermidis, P. aeruginosa i M. tuberculosis.

Antybiotyki aminoglikozydowe to aminocukry połączone wiązaniami glikozydowymi z aglikonem, którym jest najczęściej aminocyklitol. Większość z nich to naturalnie występujące substancje wytwarzane przez promieniowce z rodzaju Streptomyces oraz Micromonospora.

Zobacz film: "Polacy żyją aż 7 lat krócej niż Szwedzi"

Związki uzyskane z promieniowców z rodzaju Streptomyces i ich półsyntetyczne pochodne mają w nazwie międzynarodowej końcówkę „mycin”, a w nazwie polskiej - „mycyna”. Z kolei związki otrzymane z promieniowców Micromonospora cechuje końcówka w nazwie międzynarodowej „micin” , w polskiej „micyna”.

Do grupy aminoglikozydów między innymi należą:

• pochodne naturalne: neomycyna, gentamycyna, streptomycyna, sisomycyna, kanamycyna, tobramycyna
• pochodne półsyntetyczne: amikacyna, dibekacyna, netelmicyna. Pierwszym aminoglikozydem była odkryta w 1943 rokustreptomycyna. Albert Schatz, w laboratorium Selmana Waksmana na Uniwersytecie Rutgersa, wyizolował ją z hodowli promieniowca Streptomyces griseus.

Dziś aminoglikozydy dzieli się na:

• aminoglikozydy I generacji. To streptomycyna, paromomycyna, neomycyna, kanamycyna,
• aminoglikozydy II generacji. To gentamycyna, netylmycyna, sisomycyna, tobramycyna, amikacyna,
• aminoglikozydy III generacji. To daktynomycyna, sepamycyna.

2. Działanie aminoglikozydów

Działanie aminoglikozydów, które wynika ze struktury chemicznej, polega na zakłócaniu syntezy białek bakteryjnych, w tym wchodzących w skład błony komórkowej. Antybiotyki z tej grupy nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego, nie ulegają biotransformacji. Są wydalane przez nerki z moczem oraz przez wątrobę z żółcią, w stanie niezmienionym.

Jeśli chodzi o włączenie antybiotyków aminoglikozydowych do leczenia, lepiej jest podać jednorazowo większą dawkę leku niż stosować niewielkie dawki przez wiele dni. Ma to związek z tym, że skuteczność działania aminoglikozydów nie zależy od utrzymywania się stężenia powyżej minimalnego hamującego przez dłuższy czas, a od szczytowego, to jest najwyższego stężenia leku w miejscu działania.

Aminoglikozydy działają na:

• bakterie Gram-ujemne, zwłaszcza pałeczki okrężnicy (Escherichia coli), duru, czerwonki, krztuśca, tularemii, ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa) i innych. Nie działają na bakterie z rodzaju Haemophilus,
• prątki gruźlicy,
• gronkowce (tylko niektóre),
• paciorkowce.

Aminoglikozydy są nieaktywne wobec:

• bakterii beztlenowych,
• pałeczek niefermentujących,
• bakterii atypowych, np. Chlamydia czy Mycoplasma.

3. Zastosowanie antybiotyków aminoglikozydowych

Aminoglikozydy są związkami bakteriobójczymi o działaniu zależnym od stężenia, wykazującymi efekt poantybiotykowy. Z uwagi na dużą efektywność, ale i toksyczność, stosuje się do leczenia zakażeń o ciężkim przebiegu. Wykorzystuje się je do leczenia między innymi:

• zapalenia opon mózgowych,
• zapalenia dróg moczowych i żółciowych,
• gruźlicy,
• zakażeń pałeczkami ropy błękitnej,
• zakażeń dróg pokarmowych (czerwonka, dur),
• zapalenia wsierdzia,
• dżumy,
• infekcje szpitalne,
• posocznicy,
• zakażeń będących powikłaniem oparzeń i zakażeń układowych,
• do wyjaławiania przewodu pokarmowego przed zabiegami chirurgicznymi.

4. Działania niepożądane

Aminoglikozydy należą do antybiotyków toksycznych. Są najbardziej niebezpieczne dla niemowląt i ludzi w wieku starczym. Wykazują:

• ototoksyczność, czyli mogą prowadzić do uszkodzenia ucha wewnętrznego i wywołać zaburzenia słuchu oraz równowagi. Ponieważ aminoglikozydy dobrze przenikają przez łożysko, mogą powodować uszkodzenie słuchu u płodu,
• nefrotoksyczność, ponieważ uszkadzają komórki miąższu nerek. Objawy te są odwracalne. Oznacza to, że po odstawieniu leku następuje ich regeneracja,
• działanie kuraropodobne. Mogą wywołać blok nerwowo - mięśniowy,
• szkodliwe działanie na układ krążenia. Wpływają na ciśnienie krwi, zmniejszają rzut serca, działają depresyjnie na serce,
• szkodliwe działanie na układ pokarmowy, ponieważ uszkadzają śluzówkę i kosmki jelitowe. Powodują nadżerki i owrzodzenia, upośledzają wchłanianie witaminy A, D i B, prowadzą do obniżenia cholesterolu w ustroju.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.