Fiksacja – co warto o niej wiedzieć?
Fiksacja, w zależności od kontekstu, to zarówno stan psychiczny, polegający na uporczywym powtarzaniu różnych zachowań i myśli, jak i ukierunkowanie spojrzenia w jednym punkcie, pozwalające na postrzeganie przedmiotów w odpowiedniej ostrości. Co warto nich wiedzieć?
1. Fiksacja w psychologii
Fiksacja to jeden z mechanizmów obronnych znanych w psychologii. Polega on na trzymaniu się i powtarzaniu wyuczonych myśli i wzorców zachowań, dzięki czemu nie dopuszcza się myśli, które mogłyby spowodować frustrację. Efektem fiksacji jest zmniejszone napięcie. To jedne z nieuświadomionych sposobów unikania zagrożenia. Z języka łacińskiego fixus oznacza „stały, umocowany”.
Mechanizmy obronne, takie jak zaprzeczanie, wyparcie, tłumienie, projekcja, przemieszczenie, formowanie reakcji, regresja, fiksacja, identyfikacja, introjekcja, racjonalizacja, izolacja, sublimacja, kompensacja, humor (żart, ironia), z jednej strony są niezbędne dla utrzymania równowagi psychicznej, a z drugiej, gdy są stosowanie w sposób nadmierny i nieadekwatny, mogą stać się przyczyną problemów psychicznych.
2. Fiksacja rozwojowa
Fiksacja może być konsekwencją silnych frustracji życiowych i stresu, który przekracza możliwości adaptacyjne. Wyróżnia się także tak zwane fiksacje rozwojowe, polegające na zatrzymaniu rozwoju emocjonalnego, co uniemożliwia przejście do fazy następnej. Jeżeli na danym etapie rozwoju potrzeby dziecka nie zostaną zaspokojone, w pewnych sferach życia może ono na nim zatrzymać. Konsekwencją będzie sytuacja, gdy dorosły człowiek powtarza charakterystyczne dla tego okresu schematy zachowań.
Wśród fiksacji rozwojowych wyróżnia się 5 etapów rozwoju psychoseksualnego. To:
- faza narcyzmu pierwotnego występuje u noworodków,
- faza oralna – pojawia się, gdy dziecko zaspokaja popędy związane między innymi z gardłem i ustami. Brak kontaktu z matką może skutkować u osoby dorosłej manifestacją potrzeb i czynności związanych z zaspokajaniem przyjemności wykonywanych przy pomocy ust (palenie papierosów, obgryzanie paznokci, obgryzanie skórek,
- faza analna jest związana z etapem, gdy dziecko przyswaja umiejętność kontroli wydalania. Nadmierne karanie dziecka za nieodpowiednie zachowanie w tym kontekście może prowadzić do fiksacji. U dorosłych objawia się to na przykład poprzez pedantyczność, masochizm, ale i wytrwałość w dążeniu do celu,
- faza falliczna pojawia się w momencie, gdy dziecko zaczyna rozróżniać płcie i odkrywać swoje narządy płciowe. W tej fazie może dojść do pojawienia się kompleksu Edypa lub Elektry. Skutkiem fiksacji może być męska próżność czy chęć dominacji kobiet nad mężczyznami,
- faza genitalna – obejmuje okres dojrzewania. Dziecko uświadamia sobie, że seksualność niezbędna jest do cyklu rozrodczego.
3. Fiksacja wzroku
O fiksacji mówi się również w kontekście oczu. Fiksacja wzroku to naturalny mechanizm biologiczny, który polega na długotrwałym ukierunkowaniu wzroku na jednym punkcie. Dzięki temu pole widzenia zostaje maksymalnie ograniczone. Fiksacja wzroku jest niezbędna do tego, aby dokładnie widzieć rzeczy, szczególnie te nieco oddalone.
Fiksacja jest niezbędnym elementem procesu widzenia, który pozwala na uzyskanie właściwego obrazu przedmiotów. Odruch fiksacyjny oka jest związany z dołeczkiem środkowym plamki siatkówki, a oko uczy się go już w pierwszych miesiącach życia. Z czasem fiksacja wzroku staje się odruchowa. Odruch fiksacyjny oka polega na takim odruchowym lub dowolnym ustawianiu oka, aby obraz przedmiotu padał na dołeczek środkowy plamki siatkówki.
Fiksacja oka jest niezbędna do prawidłowego widzenia. Jej zaburzenia są często związane z podstawowymi wadami wzroku. Problem pojawia się w momencie, gdy fiksacja oznacza zatrzymanie wzroku na jednym elemencie przez dłuższy czas.
4. Inne formy fiksacji
Fiksacja, jako skoncentrowanie uwagi na jakimś elemencie rzeczywistości, może przyjmować różne formy. Wyróżnia się na przykład:
- fiksację działania – koncentrację na jednym zadaniu, powtarzanie w kółko tej samej czynności,
- fiksację werbalną. To koncentrowanie się na jednym słowie czy często powtarzanym zdaniu,
- fiksację słuchową. To wyłapywanie wyłącznie określonych sygnałów dźwiękowych, skoncentrowanie się na dźwiękach.
Fiksacja związana z koncentracją nie nosi znamion zaburzenia, choć zdarza się, że zbyt intensywna koncentracja wzrokowa, werbalna lub działaniowa dziecka może wydawać się niepokojąca. O wątpliwościach warto porozmawiać z lekarzem.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.