Choroby kości - przyczyny, objawy, rodzaje, profilaktyka
Choroby kości mogą mieć negatywny wpływ na zdrowie całego organizmu. Kości tworzą szkielet ciała i zapewniają ochronę narządów wewnętrznych oraz tkanki szpikowej. W ciągu całego naszego życia kości ulegają procesom budowy i niszczenia, z czasem stają się coraz słabsze, mogą dotykać je też różne schorzenia - krzywica, osteoporoza, osteomalacja, a nawet zawał czy gruźlica. Czym charakteryzują się najczęstsze choroby układu kostnego? Jak się nazywa choroba kości?
- 1. Choroby kości
- 1.1. Krzywica
- 1.2. Osteoporoza i osteomalacja
- 1.3. Choroba Albersa-Schönberga
- 1.4. Choroba Pageta
- 1.5. Choroba Olliera
- 1.6. Kostnienie niezupełne
- 1.7. Martwica kości i zawał kości
- 1.8. Gruźlica kości
- 2. Jakie są najczęstsze objawy chorób kości?
- 3. Czy istnieją czynniki genetyczne predysponujące do chorób kości?
- 4. Badania diagnostyczne stosowane w przypadku chorób kości
- 5. Czy istnieje związek między chorobami kości a dietą?
- 6. Jakie są najczęstsze metody leczenia chorób kości?
- 7. Czy u dzieci występują specyficzne choroby kości?
- 8. Czy aktywność fizyczna wpływa na zdrowie kości?
- 9. Profilaktyka chorób kości
1. Choroby kości
Choroby kości to różnorodne schorzenia, które wpływają na strukturę, wytrzymałość lub funkcjonowanie kości. Choroby układu szkieletowego mogą prowadzić do przewlekłego bólu, osłabienia, zmian w strukturze czy wzrostu łamliwości kości.
1.1. Krzywica
Krzywica dotyka najczęściej dzieci, u których pojawia się niedobór witaminy D3. Witamina ta pośredniczy we wchłanianiu wapnia z jelit, istotnego budulca kości.
Niedobór tego pierwiastka sprawia, że kości są zbyt miękkie i ulegają deformacjom. Często przyczyną krzywicy jest przebywanie w zanieczyszczonym środowisku, ograniczającym działanie promieni słonecznych.
Początkiem schorzenia może być słabe zrastanie się ciemiączka. W zaawansowanym stadium choroba prowadzi do skrzywienia kręgosłupa, zniekształcenia klatki piersiowej, koślawości kończyn i innych poważnych deformacji kości.
1.2. Osteoporoza i osteomalacja
Osteomalacja ujawnia się w starszym wieku i podobnie jak krzywica, powstaje ona na skutek niedoboru wapnia. Natomiast osteoporoza jest schorzeniem, które może zagrażać osobom po 50. roku życia.
Częściej dotyczy kobiet, ponieważ powstaje na skutek niedoborów hormonalnych, które pojawiają się u pań w czasie menopauzy. Oba schorzenia przebiegają bezobjawowo, a rozpoznaje się je po częstych złamaniach kości, nawet wskutek niewielkich urazów.
1.3. Choroba Albersa-Schönberga
Kości posiadają zdolność do ciągłej zmiany budowy, odnawiają się co kilka lat. Czasem jednak ten proces zostaje zahamowany, a to może doprowadzić do marmurkowatości kości, czyli choroby Albersa-Schönberga.
Jej skutkiem jest przewapnienie kości, czyli – jak to się określa potocznie – „za dużo kości w kości”. Zmiany widać zwłaszcza na kościach udowych, promieniowych, piszczelowych i na kościach szczęki – rosną zbyt szybko i stają się ciężkie, twarde i łamliwe.
Niestety zmiany dotyczą całego układu kostnego i zaburzają czynności szpiku. Schorzenie to jest dziedziczne i występuje w kilku postaciach, jeśli przebiega łagodnie, można je wykryć przez badanie RTG.
Czasem przebiega złośliwie, do niekorzystnych zmian dochodzi wówczas już w życiu płodowym, a ujawniają się one w dzieciństwie. Bardzo często śmierć następuje w pierwszych latach życia i jest spowodowana niedokrwistością oraz zakażeniami.
1.4. Choroba Pageta
Choroba Pageta polega na tym, że proces wchłaniania składników kości i ich przyrastanie ulega przyspieszeniu, co skutkuje tym, że kości się rozmiękczają i jednocześnie zwiększają swoją objętość oraz długość.
Zmiany mogą dotyczyć kości czaszki – powiększa się obwód głowy i dochodzi do zaburzeń ośrodków wzroku, mowy i słuchu. Chorzy bardzo często cierpią na złamania spowodowane błahymi urazami.
1.5. Choroba Olliera
Schorzeniu temu towarzyszą guzy chrząstkowe, które tworzą się wewnątrz kości, ich średnica może wynosić nawet kilka centymetrów. Guzy potrafią rozdymać kość i doprowadzają do ich zniszczenia, wygięcia czy skręcenia. Chorobę Olliera można zaobserwować już u dwuletnich dzieci, które mają zniekształcone przedramiona, koślawe stawy kolanowe i nierównej długości nogi.
1.6. Kostnienie niezupełne
Kostnienie niezupełne to inaczej samoistna kruchość kości o charakterze dziedzicznym. Schorzenie obejmuje nie tylko szkielet, ale także narząd wzroku, ścięgna, skórę i ucho wewnętrzne.
Choroba ma trzy postacie: w pierwszej dzieci mogą urodzić się martwe lub czaszka noworodków jest błoniasta, w drugiej - dzieci rodzą się na pozór zdrowe, ale później cierpią na częste złamania kości przy niewielkich urazach i pękają im ścięgna.
Trzecia postać tej choroby nazywana jest zespołem van der Hoevego, który przejawia się mętnieniem rogówki, cieńszą skórą, krótkimi i powyginanymi kończynami. Rzadko występuje skrzywienie kręgosłupa, kurza klatka piersiowa, pająkowate palce rąk i zniekształcenie uzębienia.
1.7. Martwica kości i zawał kości
Martwicę kości powoduje złe ukrwienie, jest to skutek zapalenia tętnic, szpiku kostnego i okostnej. Mogą ją wywołać toksyny bakteryjne, zatrucie rtęcią i ołowiem, ultradźwięki, oparzenia czwartego stopnia i ciężkie odmrożenia. W środku kości tworzy się martwiak i leży luźno w jamie wysłanej zbitą warstwą kostną.
Zawał kości powstaje natomiast przez przerwanie dopływu krwi tętniczej do miękkich części w nasadach kości. Zazwyczaj obejmuje kości udowe oraz drobne kości nadgarstka bądź śródstopia.
1.8. Gruźlica kości
W momencie, gdy prątki gruźlicze przeniosą się z płuc do kości, chory szybko się przemęcza, ma stan podgorączkowy, cierpi na niedokrwistość i bóle zajętego odcinka kośćca czy stawu (zwłaszcza w nocy).
Wokół ognisk pojawiają się ropnie, którym nie towarzyszy zaczerwienienie czy obrzęk. Jeżeli choroba zostanie wcześnie wykryta, wystarczy zażywanie leków, późne rozpoznanie może skończyć się amputacją chorego fragmentu kości.
2. Jakie są najczęstsze objawy chorób kości?
Objawy mogą się różnić w zależności od konkretnego schorzenia. Najczęściej występujące dolegliwości w przebiegu choroby kości i choroby stawów to:
- ból o różnym charakterze,
- osłabienie kości,
- ograniczona mobilność stawów,
- ograniczenie w zakresie ruchu,
- sztywność stawów,
- obrzęk wokół kości lub stawów,
- zmiana w postawie ciała,
- trudności w wykonywaniu codziennych czynności,
- zgrzytanie lub trzeszczenie w stawach,
- zmiana kształtu kości,
- ból przy dotyku,
- zaczerwienie skóry wokół stawów,
- zmniejszona siła i wytrzymałość
- trudności w wyprostowaniu kończyn.
3. Czy istnieją czynniki genetyczne predysponujące do chorób kości?
Czynniki genetyczne mogą odgrywać istotną rolę w predysponowaniu do chorób kości. Istnieją schorzenia spowodowane mutacjami genetycznymi, które mogą być przekazywane z pokolenia na pokolenie.
Choroby układu kostnego o charakterze dziedzicznym to między innymi osteogeneza niedokrwienna, choroba Pageta, niektóre typy osteoporozy czy złamania wielokrotne.
Czynniki genetyczne mają również wpływ na proces rozwoju i regeneracji kości, warunkują również ich gęstość czy wytrzymałość. W przypadku wielu chorób kości wpływ genetyczny nie jest jedynym czynnikiem, który wpłynął na rozwój schorzenia. Ogromne znaczenie ma również codzienna dieta, styl życia i czynniki środowiskowe.
4. Badania diagnostyczne stosowane w przypadku chorób kości
W diagnostyce wykorzystuje się różnorodne badania, które pozwalają na ocenę struktury, gęstości i stanu zdrowia kości oraz stawów. Najczęściej zlecane badania w przypadku podejrzenia choroby kości i stawów to:
- rentgenografia - to podstawowe badanie obrazowe stosowane do wykrywania złamań, zmian zwyrodnieniowych czy nieprawidłowości w strukturze kości i stawów,
- tomografia komputerowa (TK) - umożliwia bardziej szczegółową analizę struktury kości i stawów,
- rezonans magnetyczny - pozwala na dokładne obrazowanie tkanek miękkich, stawów, mięśni i ścięgien, co jest przydatne w diagnozowaniu uszkodzeń wokół stawów i kości,
- scyntygrafia - polega na podaniu pacjentowi substancji radioaktywnej, która gromadzi się w obszarach kości poddanych intensywnej aktywności, co może pomóc w wykryciu urazów, stanów zapalnych czy nowotworów,
- densytometria - jest to badanie służące do pomiaru gęstości mineralnej kości, której zmniejszenie może wskazywać na osteoporozę lub zwiększone ryzyko złamań,
- biopsja kości - pobranie małego fragmentu tkanki kostnej do analizy pod mikroskopem stosowane jest do diagnozowania chorób nowotworowych, infekcji czy stanów zapalnych.
- badania krwi - określenie poziomu różnych markerów, takich jak poziom wapnia, fosforu czy enzymów związanych z metabolizmem kości, może pomóc w diagnozowaniu niektórych schorzeń kostnych.
5. Czy istnieje związek między chorobami kości a dietą?
Dieta ma znaczący wpływ na zdrowie kości. Nieprawidłowy sposób żywienia może prowadzić do różnych problemów, zwłaszcza u osób, których dieta jest uboga w kluczowe substancje odżywcze.
Wapń jest fundamentalnym składnikiem kości, jego niedobór (hipokalcemia) może prowadzić do ich osłabienia i zwiększenia ryzyka osteoporozy. Witamina D pomaga we wchłanianiu wapnia z przewodu pokarmowego i jest niezbędna do budowy mocnych kości.
Witamina K jest istotna dla procesu mineralizacji kości i pomaga w zachowaniu ich gęstości. Białko odgrywa ważną rolę w budowie i regeneracji tkanek, natomiast magnez ma wpływ na metabolizm wapnia oraz gęstość kości.
Dieta bogata w produkty mleczne, zielone warzywa liściaste, orzechy, nasiona, tłuste ryby, jaja czy produkty pełnoziarniste dostarcza składników odżywczych istotnych dla zdrowia kości.
6. Jakie są najczęstsze metody leczenia chorób kości?
Leczenie zależy od konkretnego schorzenia, stopnia zaawansowania i indywidualnych potrzeb pacjenta. W przebiegu wielu chorób układu kostnego stosuje się leki przeciwzapalne, zwiększające gęstość kości, immunosupresyjne lub biologiczne.
Często zalecana jest również suplementacja wapnia, witaminy D oraz K. Pozytywny wpływ na układ kostny mają także ćwiczenia fizyczne, masaże, terapia manualna czy elektroterapia, które mogą pomagać w zwiększaniu siły mięśniowej, poprawie zakresu ruchu oraz ogólnej kondycji organizmu.
W niektórych przypadkach, szczególnie gdy choroba kości prowadzi do poważnych uszkodzeń, złamań czy deformacji, konieczne może być leczenie chirurgiczne. Może obejmować rekonstrukcję kości, wszczepianie implantów czy stabilizację złamań.
W przypadku wielu chorób kości metodą leczenia jest także modyfikacja stylu życia, polegająca na zmianach w diecie, rzuceniu palenia i zmniejszania spożycia alkoholu. W przypadku niektórych schorzeń konieczne jest wprowadzenie terapii hormonalnej, rozpoczęcie radio- lub chemioterapii.
7. Czy u dzieci występują specyficzne choroby kości?
U dzieci mogą występować różne specyficzne choroby kości związane z rozwojem, wzrostem i procesami metabolicznymi:
- choroba Osgood-Schlattera - schorzenie występujące u dzieci i młodzieży, zazwyczaj u aktywnych fizycznie osób, objawia się bólem i obrzękiem w okolicy guza nad rzepką,
- choroba Perthesa - jałowa martwica głowy kości udowej, która najczęściej dotyka chłopców między piątym a ósmym rokiem życia,
- choroba Scheuermanna - schorzenie, w przebiegu którego dochodzi do wygięcia kręgosłupa w odcinku piersiowym ku tyłowi,
- osteoporoza dziecięca - choroba w wielu przypadkach spowodowana niewłaściwą dietą i brakiem aktywności fizycznej.
- nowotwory kości u dzieci - rzadkie choroby kości o podłożu nowotworowym mogą wystąpić u dzieci,
- niskorosłość - przyczyną schorzenia są zaburzenia w metabolizmie hormonu i czynnika wzrostu.
8. Czy aktywność fizyczna wpływa na zdrowie kości?
Aktywność fizyczna ma istotny wpływ na zdrowie kości, regularne ćwiczenia mogą zwiększać ich gęstość i wytrzymałość. Dodatkowo ruch pomaga zapobiegać osteoporozie i redukuje ryzyko utraty masy kostnej związane z wiekiem.
U dzieci natomiast aktywność fizyczna jest kluczowa dla zdrowego rozwoju kości i stawów, wspomaga też ich prawidłowe kształtowanie. Ponadto ćwiczenia wzmacniające poprawiają stabilność stawów, zmniejszając ryzyko złamań.
Natomiast ćwiczenia oparte na rozciąganiu pomagają utrzymać elastyczność stawów i zapobiegają ich sztywności. Ważne jest, aby wybierać aktywności odpowiednie dla wieku i stanu zdrowia, a także wykonywać ćwiczenia pod nadzorem specjalisty, zwłaszcza w przypadku starszego wieku lub posiadanych schorzeń.
9. Profilaktyka chorób kości
Profilaktyka chorób kości jest niezwykle istotna, wśród najważniejszych zasad wymienia się zbilansowaną dietę bogatą w wapń, witaminę D, witaminę K, magnez i fosfor. Kolejnym ważnym elementem jest regularna aktywność fizyczna, unikanie używek oraz badania profilaktyczne.
Istotne jest także dbanie o prawidłową postawę ciała podczas codziennych czynności oraz stosowanie środków ostrożności, które zmniejszają ryzyko wystąpienia urazów kostnych.
Zobacz także:
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.