Zapalenie migdałków – przyczyny, objawy, diagnostyka, powikłania, leczenie

Zapalenie migdałków kojarzy się głównie z chorobą dzieci, aczkolwiek problem bolących migdałów dotyka również i dorosłych. Główną funkcją migdałków wchodzących w skład bariery immunologicznej jest ochrona naszego organizmu, zdarza się niestety, że stają się one źródłem choroby. Gdzie są migdały w naszym ciele? Czym objawia się zapalenie migdałków i jakie są przyczyny jego występowania? Co na zapalenie migdałków sprawdzi się najlepiej? Ile trwa zapalenie migdałków u pacjentów?

1. Czym jest zapalenie migdałków?

Zapalenie migdałków zwykle rozpoznawane jest u najmłodszych pacjentów. Schorzenie to powoduje dyskomfort, ból gardła i trudności w połykaniu. Dodatkowo, może objawiać się w postaci zmęczenia i gorączki.

Ostre zapalenie migdałków, określane również jako angina utrzymuje się od 3 do 14 dni. Przewlekłe zapalenie migdałków to z kolei taki stan, który utrzymuje się przez ponad 2 tygodnie od pojawienia się pierwszych objawów chorobowych. Bakteryjną postać anginy wywołują paciorkowce beta-hemolizujące z grupy A, a dokładnie gatunek Streptococcus pyogenes.

Zobacz film: "Co warto wiedzieć o trzecim migdale?"

Wirusowe zapalenie migdałków zwykle powodowane jest atakiem enterowirusów, coronawirusów, rhinowirusów. Infekcję może wywołać także wirus Epstein-barr.

Bakteryjne zapalenie migdałków, określane także jako ropne zapalenie migdałków charakteryzuje się obecnością białego nacieku na bolących migdałkach. Powikłaniem tego rodzaju infekcji może być ropień okołomigdałkowy. Zapaleniu ropnemu migdałów towarzyszy także dyskomfort przy połykaniu. Zapalenie migdałka bądź migdałków może powodować u pacjentów wysoką gorączkę oraz powiększenie szyjnych węzłów chłonnych.

1.1. Gdzie znajdują się migdałki w naszym ciele?

Gdzie są migdałki w naszym ciele? Migdałki, stanowiące linię pierwszej obrony w walce z chorobotwórczymi patogenami znajdują się w tylnej części gardła. Migdałek gardłowy, nazywany trzecim migdałkiem), tak samo jak migdałki podniebienne, jest jednym z elementów układu chłonnego i chroni nasz organizm przed chorobami. Jest położony w części nosowej gardła.

Migdałki podniebienne są położonymi na obu stronach gardła "wypustkami". Składają się z tkanki limfatycznej. Odpowiadają za produkcję antygenów, tj. obcych cząsteczek, które stymulują nasz układ immunologiczny do produkcji przeciwciał.

2. Przyczyny zapalenia migdałków

Zapalenie migdałków u dorosłych w znacznej większości przypadków jest spowodowane infekcjami wirusowymi. Szacuje się, że aż za 70 na 100 przypadków za zapalenie migdałków odpowiedzialne są u dorosłych infekcję wirusowe. Inaczej kwestia ta wygląda u dzieci. Zapalenie migdałków u starszych dzieci (powyżej 5 roku życia) powstaje głównie w wyniku infekcji bakteryjnej.

W przypadku młodszych dzieci zapalenie migdałków w gardle występuje najczęściej w wyniku zakażenia wirusem. Infekcje bakteryjne wywoływane są głównie przez paciorkowce, ale mogą zostać wywołane również przez normalnie występujące w naszym gardle bakterie (dopóki nie są one zbyt liczne, nie wywołują infekcji).

Na wzrost ich liczby jesteśmy w szczególności narażeni w okresach jesienno-zimowych, kiedy nasza odporność jest osłabiona. Skutkiem takiej sytuacji mogą być chore migdałki. Jednakże w obu przypadkach zarówno infekcji wirusowych, jak i bakteryjnych o zarażenie najłatwiej, gdy przebywamy w pobliżu osoby chorej, ponieważ zapalenie migdałków przenosi się najszybciej drogą kropelkową. Bolących migdałów nie należy bagatelizować.

Przewlekłe zapalenie migdałków u dorosłych zazwyczaj jest następstwem nawracających zakażeń.

3. Objawy zapalenia migdałków

Zapalenie migdałków objawia się inaczej w przypadku infekcji bakteryjnej niż w przypadku infekcji wirusowej. Gdy zapalenie migdałków wynika z infekcji bakteryjnej, najczęstsze objawy to wysoka gorączka oraz dotkliwy ból gardła. Węzły chłonne stają się wrażliwe i powiększone.

Wizualnie można dostrzec, że nasze gardło jest mocno czerwone i obrzęknięte, a na języku, migdałkach i podniebieniu widać żółty nalot. W przypadku infekcji wirusowej zapalenie migdałków objawia się w pierwszej kolejności bólem gardła oraz problemami z normalnym przełykaniem.

Dodatkowo mogą wystąpić:

• bóle głowy,
• katar,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• ból uszu,
• ból mięśni i stawów.

W przypadku zapalenia migdałków związanego z infekcją wirusową temperatura naszego ciała zwiększa się tylko nieznacznie albo nawet wcale.

Osoba, która raz zachorowała na zapalenie migdałków, jest bardziej narażona na powrót choroby. W przypadku, gdy objawy nawracają i utrzymują się ponad trzy miesiące, mamy do czynienia przewlekłym zapaleniem migdałków.

Jeden bolący migdałek może sygnalizować infekcję bakteryjną bądź wirusową. To częsty objaw tzw. jednostronnego zapalenia migdałka. Bólowi migdała może towarzyszyć wówczas problem z połykaniem. Inne objawy tej choroby migdałka to: powiększenie węzłów chłonnych szyjnych.

4. Diagnostyka migdałków

Zdiagnozowanie zapalenia migdałków nie jest trudne. Lekarz rodzinny jest w stanie rozpoznać zapalenie migdałków, widząc objawy zewnętrze w postaci ropnego nalotu czy opuchniętego i mocno zaczerwienionego gardła. Dodatkowo dla potwierdzenia, że w naszym organizmie rozwija się proces zapalny, może zlecić nam wykonanie podstawowej morfologii.

5. Powikłania zapalenia migdałków

Zdecydowanie nie należy ignorować objawów, gdyż nieleczone zapalenie migdałków może spowodować poważne, a nawet nieodwracalne powikłania. Ropień okołomigdałkowy jest najczęstszym powikłaniem nieleczonego zapalenia migdałków. W skrajnie zaniedbanych przypadkach z powodu ropnia okołomigdałkowego może dojść nawet do zaburzenia czynności oddychania.

Najniebezpieczniej robi się jednak wtedy, gdy zapalenie migdałków rozprzestrzenia się i dostaje do naszego krwiobiegu – w takim wypadku niegroźne z pozoru zapalenie migdałków może skończyć się:

• kłębuszkowym zapaleniem nerek,
• zapaleniem stawów,
• zakrzepowym zapaleniem zatoki jamistej,
• gorączką reumatyczną,
• zapaleniem mięśnia sercowego,
• a nawet sepsą.

Chore migdałki mogą w najgorszym wypadku doprowadzić do wytworzenia się ropni wewnątrzczaszkowych.

6. Leczenie migdałków

Wielu pacjentów zastanawia się jak leczyć zapalenie migdałków. W pierwszej kolejności pacjent powinien udać się do lekarza pierwszego kontaktu bądź laryngologa.

Sposoby leczenia zapalenia migdałków można podzielić na leczenie farmakologiczne oraz leczenie zabiegowe. W przypadku leczenia farmakologicznego inaczej leczymy zapalenie migdałków na tle bakteryjnym, a inaczej na tle wirusowym.

Co na ból migdałów w przebiegu zakażenia bakteryjnego? W przypadku infekcji bakteryjnej zapalenie migdałków skutecznie może zostać wyleczone jedynie za pomocą antybiotykoterapii. Lekarz rodzinny po rozpoznaniu dobierze nam odpowiedni antybiotyk oraz czas jej trwania.

Natomiast, gdy zapalenie migdałów spowodowane jest wirusem, leczenie odbywać się będzie przy pomocy leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych (paracetamol, ibuprofen). Dopiero przewlekłe zapalenie migdałków kwalifikuje się natomiast zazwyczaj do leczenia zabiegowego tj. do wycięcia migdałków.

A co zastosować na czerwone i przekrwione migdałki? Na powiększone migdałki (obrzęk migdałków) pomóc mogą także preparaty do ssania z lidokainą, salicylanem choliny bądź benzydaminą.

W niektórych przypadkach można wykonać bardziej nowoczesne procedury zabiegowe polegające np. na częściowym odparowaniu migdałków laserem. Zapobiega to dalszemu postępowi choroby, a jednocześnie zachowuje funkcję migdałków.

Nowoczesne metody laserowe to waporyzacja laserowa migdałków, która daje bardzo wysoką skuteczność, jest wykonywana w znieczuleniu miejscowym i jest metodą bezpieczną, która zapobiega silnym krwawieniom pooperacyjnym.

7. Czy stosowanie antybiotyków jest zawsze konieczne w leczeniu zapalenia migdałków?

Wirusowe zapalenie migdałków różni się od infekcji bakteryjnych, takich jak zapalenie migdałków wywołane przez Streptococcus pyogenes (gronkowiec paciorkowcowy), które mogą być leczone antybiotykami. Antybiotyki są skuteczne w zwalczaniu bakteryjnych infekcji, ponieważ działają na rozwijające się w organizmie bakterie, niszcząc je lub hamując ich rozmnażanie.

W przypadku wirusowych infekcji migdałków, jak to jest często w przypadku wirusów grypy lub przeziębienia, antybiotyki nie mają wpływu na wirusy. Stosowanie antybiotyków w przypadku infekcji wirusowych jest nieskuteczne i może prowadzić do niepotrzebnego narażenia organizmu na działania niepożądane, a także do rozwoju oporności na antybiotyki. Dlatego leczenie wirusowego zapalenia migdałków jest przede wszystkim objawowe.

Główne cele to złagodzenie objawów, takich jak gorączka, ból gardła i ogólny dyskomfort. Stosowanie paracetamolu lub niesteroidowych leków przeciwzapalnych, takich jak ibuprofen, może pomóc w obniżeniu gorączki i złagodzeniu bólu gardła. Ponadto ważne jest również dostarczanie organizmowi odpowiedniej ilości płynów.

8. Czy zapalenie migdałków jest zaraźliwe i jak można się przed nim chronić?

Wirusowe zapalenie migdałków jest chorobą zakaźną, tak samo jak bakteryjne zapalenie migdałków. Infekcje, zarówno te bakteryjne, jak i wirusowe wykazują duży stopień zakaźności – rozprzestrzeniają się za pośrednictwem drogi kropelkowej. Zapaleniem migdałków można zarazić się, od osoby chorej, jak i nosiciela, u którego nie występują objawy chorobowe.

Drobnoustroje takie jak Streptococcus anginosus, Streptococcus pyogenes, enterowirusy, rhinowirusy czy paciorkowce beta-hemolizujące grupy A (GABHS) mogą przenosić się wraz z wydzieliną z dróg oddechowych: podczas kasłania, wydmuchiwania nosa, rozmawiania. Należy zdawać sobie sprawę, że zapalenie migdałków atakuje zwłaszcza wtedy, gdy nasz układ immunologiczny nie funkcjonuje prawidłowo, dlatego warto wzmacniać odporność.

9. Domowe sposoby na złagodzenie objawów zapalenia migdałków

Co na bolące migdały, zaczerwienienie, obrzęk, dolegliwości bólowe gardła i dyskomfort przy połykaniu sprawdzi się najlepiej? W przypadku wystąpienia wyżej wymienionych dolegliwości warto sięgnąć po takie domowe sposoby, jak:

• płukanki z szałwii – pomagają złagodzić obrzęk, działają przeciwbólowo
• płukanki z rumianku – działają łagodząco oraz przeciwzapalnie,
• napary z prawoślazu – zioło powleka błony śluzowe, tworząc tzw. tarczę ochronną,
• napary z nagietka – zioło charakteryzuje się silnym działaniem przeciwzapalnym, przeciwgrzybiczym. Wspomaga gojenie się ran i przeciwdziała bólowi migdałków

W przypadku bólu migdałka bądź stanu zapalnego migdałków sprawdzi się również płukanie gardła wodą z solą (1/2 łyżeczki na 200 ml wody) lub mieszanką wody z sodą oczyszczoną (1 łyżeczka sody na 200 ml wody).

10. Kiedy konieczna jest operacja usunięcia migdałków?

Jeśli pacjent zmaga się z zapaleniami migdałków kilka razy w ciągu roku, lekarz może zalecić zabieg usunięcia migdałków. Nawracające ropnie okołomigdałkowe (czyli ropnie migdałków) również mogą stanowić wskazanie do usunięcia skupisk tkanki limfatycznej.

Operacja usunięcia migdałków może być konieczna również wtedy, gdy pacjent zmaga się z chorobami odogniskowymi serca, nerek i stawów. Migdały w gardle należy usunąć również wówczas, gdy powodują bezdech senny, trudności w oddychaniu lub połykaniu. Zabieg usunięcia migdałków może zlecić specjalista laryngolog.

11. Czy istnieją czynniki ryzyka zwiększające podatność na zapalenie migdałków?

Istnieją pewne czynnika ryzyka zwiększające podatność na chorobę zakaźną migdałków wywoływaną przez wirusy, bakterie czy paciorkowce. Zwiększonym ryzykiem zachorowania na zapalenie migdałków obciążone są najmłodsi pacjenci. Dzieci chorują częściej niż dorośli, ponieważ ich układ odpornościowy jest niedojrzały.

W osiągnięciu pełnej dojrzałości pomaga mu przezwyciężenie każdego przypadku infekcji. Należy podkreślić, że zakażenie stanowi swoisty trening dla odporności dziecka.

Dodatkowo budowa anatomiczna dróg oddechowych maluchów różni się od tej, która występuje u pacjentów dorosłych. Na częste zapalenia migdałków narażone są najbardziej maluchy chodzące do żłobka, dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym.

12. Jak długo trwa typowe leczenie zapalenia migdałków?

Zwykle, infekcja wirusowa migdałków zanika sama z siebie w ciągu tygodnia od pojawienia się pierwszych symptomów. Jeżeli jednak mamy do czynienia z infekcją bakteryjną, która objawia się wysoką gorączką, konieczne jest zastosowanie terapii antybiotykowej (zwykle trwa ona 7 dni, chyba że lekarz zasugeruje inaczej).

Lekarz może zlecić wykonanie badań, w tym pobranie wymazu z gardła. Procedura ta polega na przesunięciu wacika po tylnej ścianie gardła. Wynik badania, informujący o obecności bakterii w gardle, otrzymuje się w ciągu 10-15 minut.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.