Odczulanie dzieci

Powszechność alergii jest istotnym problemem, który wymaga poszukiwania nowych rozwiązań. Choć immunoterapia swoista jest znana od ponad 100 lat, dzięki najnowszym osiągnięciom medycyny staje się coraz skuteczniejszą i bezpieczniejszą terapią, także u dzieci. W ostatnim czasie obserwuje się zarówno wśród dzieci, jak i u dorosłych wzrost zachorowań na choroby alergiczne. Badania epidemiologiczne przeprowadzone w krajach Europy Zachodniej, wykazały iż u około 35% populacji można stwierdzić objawy chorób alergicznych.

1. Przyczyny i objawy astmy i alergii

W opublikowanych opracowaniach z ostatniego dziesięciolecia XX wieku, zawierających wyniki dwóch badań epidemiologicznych o zasięgu światowym – ISAAC (International Study of Asthma and Allergies in Childhood) oraz ECRHS (European Community Respiratory Health Survey), wykazano, iż częstość występowania alergicznego nieżytu nosa wśród dzieci i młodzieży wynosi od 1,4 do 39,7%, zaś astmy od 2,0 do 8,4%.

Organizm alergika ma odziedziczoną dysfunkcję układu immunologicznego, co predysponuje go do wystąpienia reakcji uczuleniowych i związanych z nimi chorób. Jeżeli dodatkowo wystąpią aktywujące czynniki środowiskowe, dochodzi do nadwrażliwości, gdzie w odpowiedzi na kontakt z powszechnie nieszkodliwymi alergenami, dochodzi do mobilizacji sił obronnych organizmu. W ten sposób następują reakcje zapalne, które są obserwowane w postaci zapalenia spojówek i nosa, duszności, wysypki, pokrzywki itp.

Zobacz film: "Podstawowe badania, jakie powinna wykonać każda kobieta"

Pierwsze objawy alergii mogą wystąpić w każdym wieku, także u dorosłych. Jednakże najczęściej alergia ujawnia się u małych dzieci. U niemowląt zazwyczaj jest to alergia na składniki mleka krowiego lub na detergenty, w których prane są pieluszki, ubranka, pościel. Około 2-3 roku życia może się ujawnić alergia wziewna. Nierzadko zdarza się, że alergia jest mylona z infekcją górnych dróg oddechowych, a przez to niepotrzebnie leczona antybiotykami. Warto więc pamiętać, że jeżeli dziecko ciągle się przeziębia, przechodzi z jednej infekcji w drugą, warto sprawdzić, czy to nie alergia.

2. Kwalifikacja do odczulania

Generalnie dolną granicą wiekową w kwalifikacji do odczulania jest wiek 5 lat. Nie odczula się dzieci poniżej 5. roku życia, ponieważ ich układ odpornościowy nie jest jeszcze dostatecznie dojrzały i kuracja nie przyniosłaby oczekiwanych efektów. Ponadto, testy alergiczne nie są wystarczająco specyficzne w tym wieku. Jednak od tej reguły istnieją wyjątki, np. dziecko, u którego wystąpiła ciężka reakcja alergiczna na użądlenie owada powinno być jak najszybciej poddane immunoterapii, aby zapobiec kolejnej reakcji uczuleniowej. Kolejne użądlenie może powodować nawet niebezpieczny dla życia wstrząs.

W pierwszej kolejności należy wykonać testy alergiczne. Testy z wyboru, zwłaszcza u dzieci, są to testy skórne, które dają pewne wyniki i są bezpieczne w przeprowadzeniu. Polegają one na lekkim nakłuciu skóry i wprowadzeniu kropli alergenu. Jeśli dziecko jest uczulone, po 10-15 minutach w tym miejscu pojawi się zaczerwienienie, obrzęk lub bąbel. Jednak u niektórych dzieci nie można wykonać testów skórnych, np. w wyniku rozległych zmian skórnych, wywołanych atopowym zapaleniem skóry, pokrzywki, dermografizmu lub wielu innych schorzeń. Często występuje również bariera psychologiczna, tzn. jest to zbyt stresujące dla dziecka. W takich sytuacjach wykonuje się testy z surowicy krwi, które również są bezpieczne, natomiast znacznie droższe.

Ponadto, należy wykazać, iż swoiste uczulenie ma znaczenie dla występowania objawów choroby, tzn. ekspozycja na alergeny określone w testach alergicznych powoduje pojawienie się objawów chorobowych. Aby przystąpić do odczulania, lekarz musi stwierdzić, iż przebieg choroby jest stabilny. Można to również osiągnąć, podając dziecku odpowiednie leki.

Wskazania i przeciwwskazania do swoistej immunoterapii podskórnej są takie same w przypadku dzieci, które ukończyły 5 lat, jak i w przypadku osób dorosłych. Więcej informacji na ten temat można znaleźć w oddzielnych opracowaniach.

3. Immunoterapia swoista

Terapię rozpoczyna się zawsze od dawki początkowej alergenu (wielokrotnie mniejszej od tych, z którymi chory ma kontakt w środowisku). Następnie stopniowo się ją zwiększa aż do osiągnięcia dawki podtrzymującej (największa zalecana dawka), która jest następnie podawana w regularnych odstępach czasu. W przypadku, gdy dawka alergenu jest właściwie zwiększana stopniowo, immunoterapia uznawana jest za bezpieczną i skuteczną.

W ten sposób dziecko zyskuje tolerancję na dany alergen, co wygasza dolegliwości oraz hamuje przebieg choroby. Najczęściej stosowane odczulanie dzieci to odczulanie w zastrzykach podskórnych. Stosuje się dwa schematy immunoterapii:

• immunoterapia przedsezonowa, która jest stosowana u chorych uczulonych na alergeny sezonowe (pyłki roślin). Polega na podawaniu szczepionki w okresie 2-3 miesięcy poprzedzających okres pylenia w celu doprowadzenia do dawki maksymalnej przed okresem pylenia, po czym przerywa się odczulanie. Jeśli uczulają pyłki drzew, cały cykl szczepień musi zakończyć się przed marcem. Jeżeli zaś dziecko ma alergię na pyłki traw, przed końcem kwietnia. A ponieważ jeden cykl odczulania trwa średnio 3-4 miesiące, trzeba go rozpocząć w listopadzie (drzewa) lub w styczniu, lutym (trawy lub chwasty). Przed kolejnym sezonem dochodzenie do dawki maksymalnej zaczyna się od początku;
• immunoterapia całoroczna stosowana jest tradycyjnie dla alergenów całorocznych, takich jak roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt. Zalecana jest również w przypadku uczulenia na alergeny sezonowe. W przypadku uczulenia na alergeny całoroczne immunoterapię rozpoczyna się o dowolnej porze roku, a na alergeny sezonowe dochodzenie do dawki podtrzymującej rozpoczyna się po zakończeniu sezonu pylenia roślin, tak, aby przed kolejnym sezonem osiągnąć fazę dawek podtrzymujących. 

Samo podawanie dawek szczepionki do osiągnięcia dawki podtrzymującej odbywa się najczęściej we wstrzyknięciach cotygodniowych, rzadziej dwutygodniowych. W przypadku uczulenia na jad owadów częściej sięga się po schematy przyspieszone. Dawki podtrzymujące dziecko dostaje najpierw co 4, a potem co 6 tygodni. Cała kuracja trwa najkrócej trzy lata, a optymalnie cztery, pięć lat.

4. Szczepienia doustne w immunoterapii

W przypadku podawania szczepionek doustnych w okresie wstępnym dziecko przyjmuje kropelki codziennie. Dawki podtrzymujące można podawać co drugi dzień.

Immunoterapia swoista hamuje rozwój kolejnych uczuleń u dzieci alergicznych. W prospektywnych badaniach z odczulaniem na alergeny pyłkowe u dzieci monitorowano rozwój astmy. Po dwóch latach od zakończeniu immunoterapii stwierdzono znaczną redukcję nowych rozpoznań astmy.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.