Amnezja - charakterystyka, rodzaje, przyczyny, leczenie
Amnezja to zjawisko, które należy różnicować z chwilowymi zanikami pamięci. Każdemu z nas zdarzają się chwile, podczas których pamiętamy, gdzie położyliśmy klucze, zaparkowaliśmy auto. Istnieją jednak znacznie poważniejsze problemy z zapamiętywaniem. Patologiczne zaburzenia pamięci to między innymi amnezja. Co to jest i jakie są jej przyczyny?
- 1. Pamięć w neurologii i jej zaburzenia
- 2. Co to jest amnezja?
- 3. Rodzaje amnezji
- 4. Utrata pamięci po wypadku i inne przyczyny amnezji
- 5. Leczenie amnezji
- 6. Amnezja dysocjacyjna (psychogenna) – nagły zanik pamięci
- 7. Fuga dysocjacyjna – całkowita amnezja wsteczna
- 8. Diagnostyka amnezji i badania wykonywane u pacjentów z całkowitym zanikiem pamięci
1. Pamięć w neurologii i jej zaburzenia
Pamięć jest zdolnością do przechowywania, odtwarzania czy przywoływania informacji. Ta niezwykle ważna funkcja ludzkiego umysłu stanowi przedmiot badań psychologii poznawczej. Tworzenie pamięci opiera się na czterech fazach.
Pierwszą z nich jest zapamiętywanie informacji, drugą przechowywanie informacji w neuronach, które odpowiadają za proces magazynowania. Trzecia faza opiera się na przypominaniu informacji, wtedy, gdy zachodzi taka potrzeba. Istotą czwartej fazy jest rozpoznawanie rodzaju informacji.
Pamięcią krótkotrwałą, inaczej pamięcią świeżą określa się zdolność zapamiętywania tych informacji, które są w danej chwili odbierane przez zmysły. To co jest charakterystyczne dla pamięci krótkotrwałej to ograniczona pojemność oraz kończący się czas jej trwania.
Dzięki pamięci krótkotrwałej możemy czasowo zachowywać przyswojone informacje. O niektórych z tych informacji zapominamy, inne z kolei przekształcają się w pamięć długotrwałą.
Pamięć długotrwała z kolei jest trwałym magazynem śladów pamięciowych. To, co różni ją od pamięci krótkotrwałej to teoretycznie nieograniczona pojemność oraz okres przechowywania informacji. Pamięć długotrwała pozwala nam przywoływać wspomnienia z dzieciństwa czy okresu nastoletniego. Dzięki niej jesteśmy w stanie zaprezentować nabyte umiejętności.
2. Co to jest amnezja?
Amnezja to patologiczna niezdolność do zapamiętywania nowych informacji lub do przypominania sobie tych już zdobytych. Nie należy mylić jej z zapominaniem, czyli z procesem, podczas którego zgromadzone informacje są tracone z czasem. Bez zapominania nasz mózg byłby przeciążony mnóstwem bezużytecznych wiadomości.
3. Rodzaje amnezji
Amnezja może być częściowa lub całkowita, stała lub przejściowa. Wyróżniamy dwa główne typy amnezji:
- amnezja następcza - utrata zdolności zapamiętywania nowych informacji,
- amnezja wsteczna, inaczej niepamięć wsteczna - utrata zdolności do przypominania sobie sytuacji z przeszłości, mających miejsce przed wydarzeniem, które spowodowało amnezję.
Czasami u pacjentów występuje amnezja globalna. Osoby zmagające się z nią nie są w stanie przypomnieć sobie bardzo dużych odcinków czasowych ze swojego życia. U niewielkiej części pacjentów niepamięć może obejmować nawet wspomnienia z kilku dziesięcioleci.
Co ciekawe, charakterystyczne dla amnezji globalnej jest to, że ustępuje ona w sposób samoistny po niedługim czasie np. po kilku, kilkunastu godzinach.
4. Utrata pamięci po wypadku i inne przyczyny amnezji
Istnieją różne przyczyny amnezji. Amnezja może być spowodowana różnymi uszkodzeniami mózgu np. poważnym mechanicznym urazem głowy w trakcie wypadku samochodowego (jest to tzw. amnezja powypadkowa). Deficyt pamięci związany z uszkodzeniem mózgu jest typowy także dla osób chorujących na Alzheimera. Amnezję może wywoływać również:
- udar mózgu,
- guz mózgu,
- infekcja mózgu,
- niedobór witaminy B,
- operacja neurochirurgiczna, polegająca na usunięciu części mózgu.
Amnezja może również pojawić się przez czynniki psychologiczne dotyczące wydarzeń trudnych do zaakceptowania i do zniesienia. Czasami utrata zdolności odtwarzania wydarzeń wiąże się z przykrymi doświadczeniami, których doświadczyła dana jednostka.
Niezdolność do przywołania wspomnień z przeszłości może stanowić konsekwencję nagłej śmierci dziecka, męża lub żony.
U niektórych pacjentów całkowita utrata pamięci wiąże się z tym, że pacjent był świadkiem wojny lub klęski żywiołowej. Amnezja, którą powodują czynniki psychologiczne bywa rozpoznawana u osób, które doświadczyły molestowania seksualnego, przemocy fizycznej bądź psychicznej.
Może ją także wywoływać szok termiczny lub emocjonalny.
Zobacz także:
5. Leczenie amnezji
Często amnezja nie wymaga żadnego leczenia, szczególnie jeśli pojawiła się po urazie głowy. W takim wypadku najczęściej jej objawy mijają samoistnie. Jeżeli źródłem amnezji są zmiany w mózgu, konieczne jest usunięcie przyczyny.
Zdarza się, że amnezja trwa długo i nie istnieją żadne leki, przywracające pamięć. Wówczas rozwiązaniem są zajęcia terapeutyczne, które stopniowo przywołują wspomnienia z przeszłości. Czasami pacjent indywidualnie spotyka się z terapeutą lub uczestniczy w zajęciach grupowych.
6. Amnezja dysocjacyjna (psychogenna) – nagły zanik pamięci
Amnezja dysocjacyjna, określana także mianem amnezji psychogennej jest zaburzeniem dysocjacyjnym, zaliczanym do grupy nerwicowych zaburzeń psychicznych. Na jej rozwój może wpłynąć jakieś silnie traumatyczne przeżycie bądź długotrwały konflikt wewnątrzpsychiczny, z którym pacjent sobie nie radzi.
U osoby dotkniętej amnezją dysocjacyjną występuje niepamięć ważnych informacji osobistych. Amnezja psychogenna może być spowodowana takimi traumatycznymi doświadczeniami jak katastrofa, pobicie, gwałt, wojna.
Czasami jest to również utrata pamięci po wypadku samochodowym. Ludzie z amnezją psychogenną zapominają tylko niektóre wspomnienia, zwykle te, które są ściśle związane z traumatycznym przeżyciem.
7. Fuga dysocjacyjna – całkowita amnezja wsteczna
Fuga dysocjacyjna, nazywana również ucieczką histeryczną jest dysocjacyjnym zaburzeniem nerwicowym, polegającym na nagłej oraz niewytłumaczalnej ucieczce z miejsca pracy, domu rodzinnego czy aktualnego miejsca zamieszkania. U osoby doświadczającej fugi dysocjacyjnej występuje całkowita bądź częściowa utrata integracji wspomnień z przeszłości.
Do rozwoju fugi dysocjacyjnej może przyczynić się długotrwały konflikt emocjonalny bądź silny uraz psychiczny. Tego dysocjacyjnego zaburzenia nerwicowego mogą doświadczyć osoby, które:
- padły ofiarą przemocy fizycznej, psychicznej bądź seksualnej,
- były świadkami wypadku komunikacyjnego,
- były świadkami czyjejś śmierci,
- były świadkami klęski żywiołowej lub ataku terrorystycznego.
Fuga dysocjacyjna może rozwinąć się również na skutek śmierci bliskiej osoby np. dziecka. U większości pacjentów trwa ona od kilku, kilkunastu godzin do kilku dni. Zazwyczaj ustępuje w sposób samoistny. Osoba, która doznała fugi nie pamięta wydarzeń z okresu trwania ucieczki histerycznej.
8. Diagnostyka amnezji i badania wykonywane u pacjentów z całkowitym zanikiem pamięci
Amnezja, bez względu na przyczynę, w znaczący sposób wpływa zarówno na życie pacjenta, jak i na jego otoczenie. Prawidłowe zdiagnozowanie przyczyny i rodzaju amnezji jest dla lekarzy nie lada wyzwaniem, z tego powodu proces diagnostyczny powinien obejmować wiele różnorodnych badań specjalistycznych.
Lekarze zajmujący się procesem diagnostycznym oraz terapeutycznym muszą ustalić dokładną przyczynę amnezji oraz szczegółowo prześledzić przebieg zaburzenia dysocjacyjnego. W diagnostyce amnezji bardzo ważną rolę odgrywają badania obrazowe.
Dzięki tomografii komputerowej czy rezonansowi magnetycznemu można uwidocznić możliwe organiczne przyczyny niepamięci np. ogniska spowodowane udarem, zmiany nowotworowe, zmiany ściśle związane ze stanem zapalnym mózgu. Dodatkowo, u osoby dotkniętej amnezją warto przeprowadzić test zegara oraz test MMSE.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.