Pierwiosnek lekarski – właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania
Pierwiosnek lekarski to roślina z rodziny pierwiosnkowatych, którą ceni się zarówno ze względu na walory dekoracyjne, jak i właściwości lecznicze. Dziko rośnie w Europie oraz w północnej i środkowej Azji, bywa także uprawiana w przydomowych ogórkach. Jakie ma właściwości? Kiedy i jak się ją wykorzystuje?
1. Co to jest pierwiosnek lekarski?
Pierwiosnek lekarski (Primula veris L.) to bylina z rodziny pierwiosnkowatych, która w stanie dzikim występuje w całej Eurazji z wyjątkiem dalekiej północy. W Polsce można ją znaleźć zwłaszcza na glebach wapiennych, w miejscach słonecznych, na wzgórzach i w suchych lasach.
To także popularna roślina ozdobna uprawiana w ogródkach. Ma piękne, żółte kwiaty oraz charakterystyczny zapach. Pojawia się wiosną (jako jedna z pierwszych) i kwitnie do końca czerwca.
Pierwiosnek lekarski – uprawa
Pierwiosnek lekarski, który bywa nazywany pierwiosnkiem wiosennym (Primula officinalis), nie ma dużych wymagań. Jest łatwy w uprawie, odporny na mróz, niewymagający ochrony przed chorobami i szkodnikami.
Preferuje stanowiska ciepłe, słoneczne lub częściowo ocienione, gleby przepuszczalne, umiarkowanie wilgotne. Można go sadzić na rabatach bylinowych, w ogrodach skalnych oraz w pojemnikach. Pierwiosnek lekarski odnajduje się również w kuchni. Jego młode liście, kwiaty i pędy dodaje się do sałatek lub zupy.
2. Pierwiosnek lekarski w kosmetologii
Pierwiosnek lekarski jest również wykorzystywany w kosmetologii. Dobroczynne wyciągi pozyskuje się zarówno z całej rośliny, jak i samych kwiatów bądź korzeni.
Ekstrakt z pierwiosnka:
- działa na skórę przeciwzapalnie,
- chroni ją przed przedwczesnym starzeniem,
- pomaga likwidować zaskórniki,
- poprawia elastyczność i jędrność skóry,
- wspomaga regenerację skóry,
- skraca czas gojenia się ran.
Właściwości pierwiosnka docenią zwłaszcza osoby o skórze trądzikowej, wrażliwej i skłonnej do podrażnień.
3. Skład, właściwości lecznicze i zastosowanie pierwiosnka
Primula veris to także roślina lecznicza, którą zbiera się w kwietniu i maju. Surowcem zielarskim w medycynie ludowej oraz konwencjonalnej są kwiaty i korzenie.
W ekstrakcie z pierwiosnka lekarskiego obecne są saponiny oraz flawonoidy, takie jak kwercetyna, kemferol, apigenina i luteolina, również glikozydy fenolowe, garbniki, karoten i witamina C.
Korzeń pierwiosnka lekarskiego zawiera:
- saponiny triterpenowe,
- glikozyd fenolowy - prymulawerozyd geniny,
- garbniki,
- cukry.
Kwiaty pierwiosnka lekarskiego zawierają:
- flawonoidy,
- saponiny,
- glikozydy fenolowe.
Pierwiosnek lekarski wykazuje właściwości bakteriobójcze i przeciwgrzybicze. Działa przeciwzapalnie i moczopędnie. Wyciągi z kwiatów pierwiosnka lekarskiego są używane do produkcji mikstur ziołowych o działaniu wykrztuśnym i moczopędnym.
Z kolei wyciągi z korzenia rośliny to składnik preparatów ułatwiających odkrztuszanie wydzieliny zalegającej w oskrzelach. Olej z pierwiosnka jest bogatym źródłem kwasów omega-6, wykazuje korzystny wpływ na pracę serca i układ krwionośny.
4. Pierwiosnek lekarski - wskazania
Niegdyś ziele pierwiosnka wykorzystywano do łagodzenia migreny, bezsenności, napięcia nerwowego, jak i dolegliwości związanych z miesiączkowaniem i okresem przekwitania.
Obecnie napary i odwary z pierwiosnka wspierają leczenie:
- infekcji wirusowych: przeziębienia i grypy, zapalenia gardła i krtani, zapalenia oskrzeli oraz gruźlicy i pylicy płuc – jako środek wykrztuśny. Swoje działanie pierwiosnek zawdzięcza dużej ilości saponin, które działają wykrztuśnie, drażnią błony śluzowe jamy ustnej i gardła, prowadzą do zwiększenie wydzielania rzadkiego śluzu w oskrzelach. Warto wiedzieć, że odwar z kwiatów i korzeni przynosi ulgę palaczom tytoniu oraz ludziom narażonym na wdychanie dymów i pyłów przemysłowych,
- zapalenie układu moczowego (jako środek pomocniczy), z uwagi na właściwości moczopędne jest wykorzystywany do kuracji oczyszczających i odtruwających organizm,
- reumatyzmu (okłady z odwaru łagodzą obrzęki i bóle, przyśpieszają gojenie ran pooperacyjnych).
Ze względu działanie uspokajające pierwiosnek lekarski może być także stosowany przy migrenie, w nerwicach oraz bólach stawów.
Przeciwwskazania i ostrzeżenia
Przeciwwskazaniem do spożywania pierwiosnka jest skłonność do alergii i choroby przewodu pokarmowego, takie jak choroba wrzodowa czy ostry nieżyt żołądka.
Czy pierwiosnek lekarski jest trujący? Ponieważ zawiera saponiny, które działają drażniąco na błony śluzowe i skórę, jej wysokie dawki mogą wywoływać wymioty.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.