Dezorientacja – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie
Dezorientacja, inaczej zaburzenie świadomości, to utrata lub zaburzenie orientacji dotyczącej czasu, miejsca, sytuacji lub tożsamości. Może być objawem psychicznym w chorobach somatycznych, ale i towarzyszyć stanowi upojenia alkoholowego czy zatrucia lekami. Jakie są jej objawy? Czy dezorientację można leczyć?
1. Co oznacza dezorientacja?
Dezorientacja z definicji to utrata lub zaburzenie orientacji dotyczącej miejsca, czasu, sytuacji lub tożsamości.
Wyróżnia się tym samym:
- zaburzenie orientacji autopsychicznej, co odnosi się do podstawowych informacji o sobie. To świadomość własnej osoby i stanu psychicznego. Określenie orientacji autopsychicznej należy do podstawowych parametrów badanych podczas badania psychiatrycznego,
- zaburzenie orientacji allopsychicznej, oznaczająca świadomość miejsca, czasu, przestrzeni i sytuacji.
Orientacja, inaczej świadomość, to stan psychiczny, w którym osoba zdaje sobie sprawę ze zjawisk wewnętrznych (np. własne emocje, procesy myślowe) oraz zjawisk zachodzących w środowisku zewnętrznym i jest w stanie reagować na nie.
Świadomość zależy od prawidłowego działania kory mózgowej i układu siatkowatego, na co z kolei wpływa układ nerwowy, układ krążenia i układ oddechowy. Duże znaczenie ma zaopatrzenie ich w krew (tlen, glukozę, czynniki odżywcze i wiele innych). Gdy pojawią się zaburzenia w zakresie funkcjonowania elementów układu, może dojść do zaburzeń świadomości.
Dezorientacja należy do tak zwanych jakościowych zaburzeń świadomości, co oznacza, że osoba jest przytomna (wydaje się w pełni wybudzona), ale jej kontakt ze światem zewnętrznym jest zaburzony (myślenie i działania są niezborne, chaotyczne i nieadekwatne do sytuacji).
2. Objawy dezorientacji
Dezorientacja objawia się na różne sposoby. Dana osoba wie na przykład, kim jest, jak się nazywa, ile ma lat lub gdzie się znajduje. Może mieć kłopoty z określeniem czasu czy rozpoznaniem innych osób. To jednak nie wszystko. Mogą bowiem pojawić się:
- halucynacje (osoba widzi, słyszy i czuje to, czego inni nie czują),
- nieprawidłowa interpretacja bodźców,
- wzmożony niepokój, pobudzenie psychoruchowe,
- zaburzenia koncentracji i uwagi,
- splątanie,
- omamy czy urojenia (zaburzenia psychotyczne).
3. Przyczyny dezorientacji
Dezorientacja może mieć różne przyczyny. To zarówno schorzenia somatyczne i choroby psychiczne jak i nieprawidłowości o różnym podłożu. Najczęściej dezorientację obserwuje się u osób w podeszłym wieku, co ma związek z postępującymi z wiekiem procesami degradacji układu nerwowego, odpowiadającego za procesy poznawcze i świadomość.
Przyczyną dezorientacji może być:
- schorzenia psychiatryczne, takie jak zaburzenia lękowe czy zaburzenia osobowości, zespół majaczenia (delirium), nerwica,
- choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, choroba Huntingtona,
- choroby neurologiczne, takie jak udar mózgu, napad padaczki, nowotwór ośrodkowego układu nerwowego,
- uszkodzenie mózgu w wyniku urazu,
- zatrucie alkoholem, lekami, narkotykami, tlenkiem węgla,
- odwodnienie i zaburzenia elektrolitowe,
- infekcje, takie jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu,
- gorączka, hipotermia,
- niedotlenienie organizmu,
- zespół Reye'a,
- nieprawidłowy poziom glukozy we krwi, zarówno hipoglikemia, jak i hiperglikemia,
- hipotonia, czyli niedociśnienie tętnicze, hipotonia ortostatyczna, to jest spadek ciśnienia tętniczego krwi po przyjęciu pozycji stojącej,
- amnezja,
- silny stres,
- wstrząs septyczny,
- nieprawidłowe leczenie chorób przewlekłych (nadczynności tarczycy, niedoczynność tarczycy, cukrzycy),
- Covid-19. W koronawirusie SARS-CoV-2 i choroby COVID-19 pojawia się pojęcie mgły mózgowej (ang. "brain fog", "mental fog"). Jej objawy obejmują dolegliwości neurologiczne: oszołomienie, zamglenie świadomości problemy z koncentracją, trudności ze skupieniem uwagi, problemy z pamięcią i komunikacją.
Chwilowa dezorientacja, czyli krótkie momenty, którym towarzyszy wrażenie braku orientacji, mogą pojawiać się u każdego człowieka (np. dezorientacja po przebudzeniu, wybudzeniu z głębokiego snu).
4. Dezorientacja – leczenie
Dezorientacja jest objawem, a nie chorobą. Oznacza to, że nie można jej leczyć. Terapią należy objąć jednostkę chorobową bądź nieprawidłowość, która prowadzi do wystąpienia zaburzeń orientacji.
Zarówno sposób i długość leczenia, jak i rokowanie w przypadku dezorientacji są zmienne. Zależą od podłoża problemu. O ile przejściowa dezorientacja, którą wywołują zaburzenia elektrolitowe czy nieprawidłowe ilości glukozy we krwi, po zastosowaniu środków zaradczych i leków szybko mija, o tyle zaburzenia orientacji, które mają związek z zaburzeniami otępiennymi czy chorobami psychicznymi, cechuje dużo gorsze rokowanie. Co więcej dezorientacja może się pogłębiać.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.