Menopauza - pierwsze objawy i metody łagodzenia objawów

Menopauza (przekwitanie) to okres w życiu kobiety od pełnej dojrzałości płciowej do starości. W tym czasie występuje ostatnie krwawienie miesiączkowe, określane terminem menopauza. Objawów menopauzy doświadcza około 70% przekwitających kobiet. Typowe objawy menopauzy (m.in. uderzenia gorąca i nocne poty) są wywoływane przez zmiany hormonalne zachodzące w układzie rozrodczym. Niemal u wszystkich kobiet pierwsze symptomy przekwitania pojawiają się w okresie, gdy panie jeszcze miesiączkują. Stopniowy spadek poziomu hormonów następuje zwykle po ukończeniu 40 lat.

1. Czym jest menopauza?

Menopauza to ostatnia miesiączka w życiu kobiety. W mowie potocznej terminu tego używa się wymiennie z określeniem przekwitanie i klimakterium. Leczenie dolegliwości, związanych z menopauzą odbywa się zazwyczaj poprzez hormonalną terapię zastępczą lub terapię fitoestrogenową.

Wówczas kobieta nie może zajść w ciążę, a cykl miesiączkowy jest zatrzymany. Etap obejmujący kilka lat przed i kilka lat po ostatniej mięsiączce określa się mianem okresu okołomenopauzalnego.

Zobacz film: "Objawy menopauzy"

Trwa od 10 do 14 lat, a rozpoczyna się zazwyczaj między 44. a 56. rokiem życia. U każdej pani przebiega w nieco inny sposób, ale jest to naturalny proces między płodnością, a starzeniem się.

Według Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - Państwowego Zakładu Higieny menopauza występuje najczęściej między 48. a 52. rokiem życia. Jednak dokładne rozpoczęcie klimakterium jest zależne od wielu czynników.

Przede wszystkim menopauza pojawia się w podobnym wieku u matki i córki. Szybciej przekwitają też panie zapracowane, które prowadzą niezdrowy tryb życia i są uzależnione od papierosów.

Na wystąpienie klimakterium ma też wpływ cukrzyca, leki zmniejszające stężenie estrogenów, choroby układu immunologicznego, naświetlenia oraz chemioterapia. Przedwczesna menopauza występuje z kolei przed 40. rokiem życia u jednej kobiety na sto.

Natomiast wczesne przekwitanie przed 30. rokiem życia pojawia się u jednej na tysiąc osób. Przyczyny klimakterium w tym wieku nie są znane. Wiadomo jedynie, że może wystąpić po chorobach onkologicznych i leczeniu chirurgicznym w obrębie dróg rodnych.

Najczęściej po wycięciu macicy i jajników, chemoterapii oraz radioterapii. Leczenie przedwczesnej menopauzy jest możliwe, ale zależy od stanu zdrowia kobiety. W celu zahamowania procesu wygasania czynności jajników podawane są leki hormonalne.

Rozpoznanie menopauzy jest bardzo proste, ponieważ wystarczą domowe testy moczu lub badanie krwi. Wówczas możliwe jest sprawdzenie stężenie hormonu folikulotropowego (FSH). Jego podwyższony poziom świadczy o klimakterium.

Test moczu wykonywany w domu ma 99 procent skuteczności, ale wpływ na wynik mają hormonalne tabletki antykoncepcyjne. Panie, które stosują taki sposób zabezpieczenia powinny wykonać morfologię krwi.

2. Skąd się biorą objawy przekwitania?

Kobieta do około 35. roku życia zachowuje pełną płodność. Następnie w jej organizmie rozpoczynają się procesy, które prowadzą do wygaśnięcia funkcji jajników. Istnieją dwa okresy, które występują tuż przed menopauzą, są to:

• premenopauza,
• perimenopauza.

Premenopauza to etap między płodnością, a klimakterium. Wówczas w organizmie zwiększa się ilość hormonu folikulotropowego (FSH), który odpowiada za dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych i wydzielanie estrogenów.

Stężenie FSH można sprawdzić na wynikach badania krwi oraz moczu. Kobieta może wtedy zauważyć różnice w miesiączkowaniu - krwawienie może być krótsze lub dłuższe, bardziej lub mniej obfite. Premenopauza może trwać od 4 do 10 lat.

Perimenopauza występuje 3-4 lata przed klimakterium i rok po nim. Najczęściej kobieta rozpoczyna wówczas piątą dekadę życia. Objawy są coraz bardziej męczące, ponieważ poziom FSH wzrasta, a stężenie estrogenów i progesteronu spada.

W trakcie przekwitania dochodzi do naturalnego zmniejszania stężenia hormonów – progesteronu, a później estrogenów. Jest to przyczyną pojawiających się wtedy zmian metabolicznych w organizmie, schorzeń układu krążenia, a także problemów psychicznych.

Ostatnie 6 lat przed menopauzą określane jest jako okres przedmenopauzalny. Pojawiają się wtedy zaburzenia owulacji i cykle z nieprawidłową płodnością. Następuje również zmniejszenie wydzielania progesteronu, cykle wydłużają się, krwawienie jest nietypowe. Mogą pojawić się długie, obfite krwawienia o charakterze krwotocznym. Wystąpić też mogą krwawienia czynnościowe o różnym nasileniu. Dochodzi do częstych stanów zapalnych pochwy.

Czas od ostatniej miesiączki nazywany jest okresem pomenopauzalnym. Przekwitanie (menopauza) odpowiedzialne jest także za zanik nabłonka pochwy i szyjki macicy, co powoduje stany zapalne narządów rodnych. Niedobór estrogenów powoduje zmiany w funkcjonowaniu narządu moczowo-płciowego, ściany pochwy obniżają się, pojawia się nietrzymanie moczu, suchość pochwy, która utrudnia współżycie. Niekiedy może dochodzić do wypadnięcia macicy. Na swojej twarzy kobiety zauważają coraz więcej zmarszczek.

3. Objawy przekwitania

Szacuje się, że 40 procent cykli jest bezowulacyjnych, a także szybko zmniejsza się ilość pęcherzyków Graafa w jajnikach. Objawy świadczące o menopauzie to:

• plamienia między miesiączkami,
• ból piersi,
• ból podbrzusza,
• ból kręgosłupa,
• uderzenia gorąca,
• dreszcze,
• nadmierna potliwość,
• problemy z zasypianiem,
• budzenie się w środku nocy,
• wstawanie wcześnie rano,
• przewlekłe uczucie zmęczenia,
• zaczerwienienie twarzy
• niepokój,
• drażliwość,
• ataki płaczu,
• zaburzenia pamięci i koncentracji,
• suchość pochwy,
• ból podczas stosunku,
• spadek libido,
• ból głowy,
• zawroty głowy,
• ból mięśni,
• ból stawów,
• kołatanie serca;
• częste oddawanie moczu,
• nietrzymanie moczu,
• łamliwość kości,
• uczucie przygnębienia.

Około 80 procent kobiet przeżywa większość z wymienionych objawów przez kilka lat. Dolegliwości słabną po zakończeniu okresu, a następnie całkowicie ustępują.

U 20 procent osób organizm nie jest w stanie przyzwyczaić się do zmian hormonalnych i symptomy menopauzy występują o wiele dłużej, nawet do 70. roku życia.

Objawów menopauzy nie należy ignorować, bardzo ważne są regularne wizyty u lekarza i wykonywanie morfologii krwi.

Klimakterium zwiększa ryzyko wystąpienia chorób serca i chorób naczyń krwionośnych. Może pojawić się także osteoporoza, a nawet depresja.

4. Przekwitanie krok po roku

Głównym symptomem zbliżającej się menopauzy są nieregularne miesiączki – zaburzenia tego typu pojawiają się zwykle około 45. roku życia. Po pewnym czasie miesiączka całkowicie zanika. Następuje również spadek libido. Mniejsza ochota na seks w okresie menopauzy u wielu przekwitających kobiet ma związek także z suchością pochwy.

Rozwija się także klimakterium, czyli zespół dolegliwości tzw. wypadowych. Należą do nich zarówno dolegliwości wegetatywne, jak i psychiczne.

Utrata właściwego nawilżenia okolic pochwy jest wynikiem zmian hormonalnych. Większość kobiet przechodzących menopauzę zmaga się również z uderzeniami gorąca, czyli nagłym uczuciem ciepła lub gorąca w ciele, powodującym zaczerwienienie skóry, szczególnie widoczne na twarzy i tułowiu.

Uderzenia gorąca są reakcją organizmu na spadek poziomu estrogenu. Może do nich dochodzić również w nocy, wówczas kobiety doświadczają nadmiernego pocenia się, które jest dla nich źródłem znacznego dyskomfortu. Niemałym problemem są także wahania nastroju.

4.1. Zmiany w organizmie w czasie przekwitania

Spadek poziomu hormonów w czasie przekwitania prowadzi do wielu uciążliwych dolegliwości oraz zmian zachodzących w ciele kobiety. Szczególnie dotkliwym objawem menopauzy jest stale utrzymujące się uczucie zmęczenia oraz problemy ze snem). Wiele kobiet zmaga się także z pogorszeniem koncentracji i pamięci. Mogą pojawić się również zawroty głowy, omdlenia i problemy z utrzymaniem równowagi.

W okresie menopauzy nie obywa się również bez zmian w wyglądzie kobiety. Włosy tracą na grubości i przerzedzają się, a spadek poziomu estrogenu w organizmie przyczynia się do wzrostu wagi. Pogorszeniu ulega także wygląd paznokci, które stają się kruche i łamliwe. Zmienia się też zapach ciała. Wraz z obniżeniem atrakcyjności fizycznej w czasie menopauzy może pojawić się depresja, niepokój oraz lęki. Samopoczucie kobiety może pogarszać się także z powodu dolegliwości fizycznych: nietrzymania moczu, wzdęć brzucha oraz nasilenia objawów alergii.

4.2. Dolegliwości bólowe w okresie menopauzy

W okresie menopauzy wiele kobiet zmaga się z bólem i tkliwością piersi. Powszechnym problemem są również bóle głowy, mięśni, stawów i ścięgien. Może pojawić się także piekący ból języka lub ust. W obrębie jamy ustnej typowe w okresie menopauzy są również inne dolegliwości: krwawienie z dziąseł, niesmak w ustach oraz nieprzyjemny oddech.

Uciążliwe dla kobiet są także przypadłości ze strony układu pokarmowego (np. gazy, niestrawność, nudności) oraz objawy skórne (swędzenie skóry, uczucie pełzania lub łaskotania). Zmiany w wyglądzie skóry są wynikiem spadku poziomu kolagenu – skóra staje się cieńsza, sucha i łuszczy się, tracąc tym samym młodzieńczy wygląd.

Po kilku latach od ostatniej miesiączki kobiety są dużo bardziej podatne na osteoporozę. Choroba ta objawia się osłabieniem kości i zmniejszeniem ich gęstości. Kobiety chore na osteoporozę są w większym stopniu narażone na złamania kości.

5. Jak złagodzić objawy menopauzy?

Dolegliwości związane z przekwitaniem może złagodzić tzw. hormonoterapia zastępcza. Podawane są wtedy dawki hormonów, które zapobiegają także osteoporozie i miażdżycy. Leczenie schorzeń powinno być prowadzone wspólnie przez ginekologa, endokrynologa i internistę. Hormonoterapia zastępcza może wywołać raka sutka czy chorobę zakrzepowo-zatorową.

Terapia hormonalna nie jest wskazana u osób z chorobami wątroby czy problemami ze strony układu krążenia. Zaleca się ją natomiast kobietom, u których menopauza pojawiła się zbyt wcześnie.

W leczeniu dolegliwości okresu przekwitania stosuje się także środki farmakologiczne. Wskazane są one osobom, u którym niemożliwe jest prowadzenie hormonoterapii zastępczej. Do środków łagodzących objawy tego okresu zalicza się także preparaty ziołowe i leki homeopatyczne. W przypadku pogarszającego się napięcia mięśni w obrębie pochwy przeprowadza się niekiedy leczenie operacyjne. Współczesna medycyna pomaga zwalczać objawy natury estetycznej. W walce ze zmarszczkami niezwykle pomocna jest chirurgia estetyczna.

Pojawieniu się niektórych zaburzeń u kobiety można zapobiec poprzez prowadzenie zdrowego trybu życia. Duży spadek poziomu estrogenów w bardzo dużym stopniu zwiększa ryzyko wystąpienia osteoporozy, bowiem estrogeny wykazują działanie ochronne na tkankę kostną. Rozwojowi osteoporozy sprzyja jednak także nałogowe palenie papierosów, częste spożywanie alkoholu oraz picie kawy.

Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia osteoporozy, warto do codziennej diety wprowadzić produkty bogate w wapń i fosfor oraz ograniczyć lub zaprzestać stosowania używek. Zaleca się także uprawianie sportów. Menopauza zazwyczaj dotyka kobiet między 40. a 50. rokiem życia. Zdarza się jednak, że dochodzi do niej wcześniej, np. po przejściu chemioterapii.

5.1. Naturalne sposoby na łagodzenie objawów klimakterium

Ziarna soi zawierają fitoestrogeny, a ich spożywanie pomaga wyrównać poziom estrogenów endogennych, których niedobór jest odpowiedzialny za objawy menopauzy.

Ponadto, z rośliny otrzymuje się lecytynę sojową, która korzystnie wpływa na pamięć i koncentrację, a także hamuje wzmożoną pobudliwość i opóźnia procesy starzenia organizmu.

Soja zapobiega miażdżycy, nowotworom i zakrzepom. Łagodzi stany zapalne, stabilizuje poziom cukru we krwi, likwiduje zaparcia oraz chroni przed powstaniem kamieni żółciowych i nerkowych.

Niepokalanek pieprzowy to krzew, pochodzący z obszarów śródziemnomorskich. Często jest traktowany jako krzew ozdobny, ponieważ osiąga 5 metrów wysokości, a jego liście przypominają złożone dłonie.

Niepokalanek ma czerwone owoce o pieprzowym, ostrym smaku. W ziołolecznictwie z niepokalanka pieprzowego wytwarza się napary, ekstrakty i nalewki.

Wykazuje działanie moczopędne, napotne, przeciwgorączkowe, rozkurczowe, odkażające, uspokajające, przeciwdepresyjne i żółciopędne. Preparaty ziołowe z tej rośliny zapobiegają i leczą zapalenie błony śluzowej macicy.

Ponadto, regulują cykl menstruacyjny i równowagę hormonalną. Niepokalanek pieprzowy niweluje też symptomy klimakterium, które powodują zaburzenia hormonów w organizmie.

Pluskwica/świecznica groniasta to zimnotrwała roślina, występująca w Ameryce Północnej. Osiąga dwa metry wysokości i składa się z wielu malutkich listków i białych kwiatków.

W zielarstwie wykorzystuje się korzeń tej rośliny, ze względu na jego działanie rozkurczowe i przeciwzapalne. Dodatkowo wspiera działanie żeńskich hormonów płciowych i łagodzi objawy menopauzy. Przede wszystkim jest pomocny w przypadku wzmożonej potliwości, uderzeń gorąca, nerwowości i huśtawek nastrojów.

5.2. Soja dobra na wszystko

O zbawiennym wpływie soi na organizm kobiety przechodzącej menopauzę mówi się od wielu lat. Stosuje się diety oparte na soi oraz sojowe preparaty jako panaceum na uciążliwe objawy menopauzy. Najprościej to działanie można opisać następująco: zawarte w soi izoflawony dostarczają organizmowi zamienników estrogenów. W ten sposób zmniejszają niedobór żeńskich hormonów płciowych, co w konsekwencji pomaga na regulowanie tak rozchwianych w tym okresie funkcji organizmu.

5.3. Czy soja uczula?

Firmy farmaceutyczne szybko zainteresowały się zbawiennym działaniem soi. I oto ta roślina stała się najpopularniejszą alternatywą dla hormonalnej terapii zastępczej dla swoich pacjentek. Tymczasem, wraz z najnowszymi badaniami naukowymi, okazało się, że soja potrafi niezwykle silnie uczulać.

Alergenem może być rodzaj białka występującego w soi, dla którego stosuje się ją w większych ilościach w dietach wegetariańskich. Rzadko jednak alergię wywołuje sama roślina. Jak zwykle winien jest współczesny świat. Soja nabiera właściwości uczulających dopiero po poddaniu się chemicznym metodom uprawy czy też przetwarzania. A że kupujemy najczęściej soję w postaci półproduktów, zagrożenie alergią wzrasta.

5.4. Hormonalna terapia zastępcza

Terapia hormonalna, czyli HTZ to szansa na poprawę samopoczucia i ułatwienie codziennego funkcjonowania. Niestety na leki decyduje się zaledwie kilkanaście procent kobiet w Polsce, natomiast za granicą prawie cztery więcej.

Przyczyną są wyniki badań opublikowane kilkanaście lat temu w USA. Wówczas wykazano, że hormony zwiększają ilość zachorowań na raka piersi.

Testy były przeprowadzone w nieodpowiedni sposób, a wnioski nie zostały dokładnie przemyślane. Mimo to, kobiety obawiają się stosowania preparatów tego typu.

W latach 70. w Niemczech tabletki hormonalne były traktowane jako sposób na przedłużenie młodości. Obecnie uważa się, że należy je stosować kilka lat przed menopauzą lub od razu, gdy wystąpią pierwsze objawy.

Wówczas terapia hormonalna jest najskuteczniejsza, hamuje pojawienie się kolejnych uciążliwych dolegliwości oraz zmian w organizmie spowodowanych spadkiem estrogenów.

Po zatrzymaniu cyklu miesiączkowego leki są zalecane kobietom, które często mają infekcje miejsca intymnego, pęcherza moczowego lub nerek. Są też stosowane do leczenia suchości pochwy oraz bolesnych stosunków seksualnych.

Oczywiście o zastosowaniu leczenia hormonalnego HTZ decyduje lekarz. Konieczne jest też wykonanie kilku badań i ocena stanu zdrowia pacjentki.

Następnie dobiera się formę preparatu, czyli tabletki, plastry, żele, zastrzyki, podskórne implanty, globulki dopochwowe lub kremy.

Terapię HTZ rozpoczyna się od najniższych dawek i można ją stosować na kilka sposobów. Metoda cykliczna polega na tym, że pacjentka przez 3 kobieta przyjmuje estrogeny, a przez kolejne 12-14 dni progestageny.

Następnie występuje tygodniowa przerwa, podczas której występuje krwawienie, które jest jedynie efektem złuszczenia błony śluzowej macicy, a nie okresem.

Metoda sekwencyjna jest proponowana kobietom, które podczas przerwy w metodzie cyklicznej mają objawy menopauzy. W takiej sytuacji estrogeny są zażywane codziennie, a progestageny przez 10-12 dni.

Po zakończeniu stosowania tej substancji występuje krwawienie. Metoda ciągła to z kolei sposób dla kobiet, które nie mają okresu co najmniej od roku. Wówczas codziennie należy zażywać oba hormony.

Badania kontrolne należy wykonywać co roku. Najczęściej dolegliwości związane z przekwitaniem zmniejszają się lub znikają po około 3 latach stosowania HTZ. Wówczas można zmniejszać ilości hormonów aż do całkowitego ich odstawienia.

W przypadku gdy samopoczucie się pogorszy można ponownie wrócić do terapii. Leki można zażywać nawet 10 lat, jednak nie jest ona prowadzona po 60. roku życia.

Zalety hormonalnego leczenia menopauzy to:

• ochrona przed wystąpieniem osteoporozy,
• zmniejszenia ryzyka pojawienia się choroby wieńcowej,
• poprawa stanu narządów płciowych,
• zwiększenie nawilżenia pochwy,
• zmniejszenie ryzyka stanów zapalnych układu moczowego,
• zmniejszenie ryzyka stanów zapalnych układu płciowego,
• obniżenie poziomu złego cholesterolu LDL.

W niektórych sytuacjach terapia HTZ nie można być zastosowania. Przeciwwskazania hormonalnego leczenia menopauzy to:

• rak sutka,
• rak szyjki macicy,
• raj jajnika,
• guzki w piersiach,
• zmiany w drogach rodnych,
• krwawienia lub plamienia bez konkretnej przyczyny,
• choroba zakrzepowo-zatorowa,
• choroby wątroby.

6. Możliwe powikłania po menopauzie

W trakcie menopauzy w organizmie zachodzi wiele gwałtownych zmian, przede wszystkim związanych ze stężeniem hormonów. Zwiększają one ryzyko wystąpienia powikłań, takich jak:

• infekcje miejsca intymnego,
• zmiany zanikowe pochwy,
• nietrzymanie moczu,
• osteoporoza,
• cukrzyca,
• miażdżyca,
• choroby układu krążenia,
• kamica żółciowa.

Bardzo ważne by nie ignorować swojego samopoczucia, a wszystkie niepokojące objawy zgłaszać lekarzowi. Ryzyko wystąpienia powikłań zmniejsza:

• zdrowa dieta,
• codzienna aktywność fizyczna,
• badania kontrolne,
• badanie gęstości kości,
• morfologia krwi,
• regularny pomiar ciśnienia tętniczego krwi),
• rzucenie palenia,
• suplementacja wapnia,
• suplementacja witaminy D3.

Wizyta u lekarza jest konieczna, jeżeli wystąpi łamliwość kości lub krwawienie po roku bez miesiączki. W takiej sytuacji niezbędne jest wykonanie dalszych badań i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

7. Co kobiety wiedzą o menopauzie?

Firma ARC Rynek i Opinia przeprowadziła badanie "Polki a menopauza 2016". Pytania zadawano kobietom między 45. a 55. rokiem życia, czyli w czasie kiedy rozpoczynają się zmiany związane z klimakterium.

Ankietowanym przedstawiono definicję menopauzy oraz spis objawów, które występują kilka lat przed i kilka lat po ostatnim okresie. Jedynie 49% kobiet stwierdziło, że jest w trakcie lub tuż po czasie okołomenopauzalnym.

29% osób wykluczyło przekwitanie, natomiast 24% nie wiedziało w jaki sposób odpowiedzieć na pytanie. Prawie połowa ankietowanych kobiet nie potrafiła powiedzieć, czy występują u nich uderzenia gorąca i kołatanie serca.

Natomiast 35% pań nie miało pewności, że pojawiły się różnice w cyklu menstruacyjnym. Wyniki ankiety dowodzą słabej wiedzy Polek o menopauzie oraz o możliwościach złagodzenia dolegliwości.

Wiele osób nie akceptuje zachodzących zmian i stara się je ignorować. Eksperci twierdzą, że ma to związek z niewystarczającą edukacją seksualną w kraju. Kobiety zwykle twierdzą, że menopauza wyznacza koniec kobiecości.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.