Zespół Chediaka i Higashiego – przyczyny, objawy i leczenie

Zespół Chediaka i Higashiego (CHS, syndrom Chediaka-Higashiego) to bardzo rzadkie zaburzenie będące defektem układu odpornościowego, które zagraża zdrowiu i życiu.

Jako pierwszy, w 1933 roku, zespół opisał Antonio Béguez César. Choroba jest jednak wiązana z nazwiskiem Alexandra Moisésa Chédiaka i Otokata Higashi, którzy niezależnie od siebie poczynili opisy choroby w latach 50. XX wieku.

Jaka jest przyczyna zespołu Chediaka i Higashiego? CHS jest rzadkim zaburzeniem dziedziczonym autosomalnie recesywnie. Z definicji jest to sposób dziedziczenia, w którym cecha dziedziczona jest w sprzężeniu z chromosomami innymi niż chromosomy płci i ujawnia się tylko w układzie homozygotycznym. Obydwa allele genu muszą kodować daną cechę.

Oznacza to, że choroba pojawi się, gdy zmieniona jest zarówno kopia odziedziczona po matce, jak i kopia odziedziczona po ojcu (osoba odziedziczy dwie zmutowane kopie genu). Zmiana tylko jednej z dwóch kopii genu nie doprowadzi do pojawienia się choroby.

U pacjentów z klasycznym CHS choroba jest spowodowana mutacjami w genie LYST, który koduje białko CHS i związane z nią zaburzenie śródkomórkowego transportu. Znane są również przypadki osób z łagodną chorobą, u których defekt genetyczny nie został określony.

Pierwsze objawy syndromu Chediaka-Higashiego, który rozwija się na tle niedoboru odporności, pojawiają się zaraz po narodzinach lub we wczesnym dzieciństwie, choć mogą wystąpić później. Dla schorzenia charakterystyczne jest także to, że nie wszystkie objawy występują u każdego pacjenta, a ich nasilenie może się różnić.

W klasycznej postaci zespół Chediaka i Higashiego cechuje się:

• albinizmem oczno-skórnym (częściowy albinizm), występuje jasna skóra, problemy ze wzrokiem, światłowstręt; albinizm, inaczej bielactwo, to brak pigmentu w skórze, tworach skórnych, włosach i tęczówce oka (czerwone oczy lub rzadziej niebieskawe),
• nawracającymi zakażeniami bakteryjnymi spowodowanymi nieprawidłową funkcją neutrofili i komórek NK; to słaba odporność, neutropenia (niska liczba neutrofili, rodzaju białych krwinek we krwi), częste infekcje, gorączka; zakażenia obejmują najczęściej układ oddechowy oraz skórę, są wywołane zwłaszcza przez bakterie, takie jak Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty), Streptococcus pyogenes i Pneumococcus species; choroba cechuje się obecnością dużych wodniczek w leukocytach, co utrudnia zabijanie wchłoniętych bakterii (zaburzony jest proces fagocytozy i inne zdolności komórek żernych),
• skazą krwotoczną, nadmiernym krwawieniem powodującym anemię, skłonnością do siniaków, zapaleniem błony śluzowej jamy ustnej i chorobami przyzębia,
• drgawkami, słabością mięśni, postępująca obwodową neuropatią, zarówno o typie aksonalnym, jak i demielinizacyjnym,
• powiększoną wątrobą i śledzioną,
• ewentualną progresją do nacieku limfohistiocytarnego (tzw. faza akceleracji). Oznacza także skłonność do nowotworów wywodzących się z układu siateczkowo-śródbłonkowego.

W diagnostyce zespołu Chediaka-Higashiego wykorzystuje się badania genetyczne w kierunku mutacji powodujących chorobę (obecność mutacji w genie CHS1 - LYST1). Duże znaczenie ma zaobserwowanie objawów. Choroba może zostać zdiagnozowana prenatalnie.

Rozpoznanie zespołu umożliwia wykrycie ziarnistych wtrętów w cytoplazmie neutrofilów krwi obwodowej, co umożliwia barwienie metodą Wrighta. Stwierdza się również spowolniony ruch komórek spowodowany obecnością ziarnistości. Możliwe jest również wykazanie obniżonej chemotaksji neutrofili i aktywności limfocytów NK (Natural Killers) oraz niskiego poziomu enzymów lizosomalnych.

Jeśli chodzi o leczenie, w przypadku zespołu Chediaka i Higashiego ma ono charakter objawowy (leczenie przyczynowe nie jest możliwe). Terapia obejmuje podawanie leków, w tym antybiotyków w przypadku wystąpienia infekcji, także przetaczanie krwi lub płytek krwi w okresach niedokrwistości. Możliwy jest również przeszczep szpiku kostnego. Pomimo podejmowanych działań rokowanie nie jest pomyślne. Śmierć pacjenta może nastąpić w ciągu kilku pierwszych lat życia.