Torbiel na jajniku - rodzaje, objawy, diagnostyka, leczenie
Torbiel na jajniku (cysta) to zamknięta jama wypełniona płynem. Jest to najczęściej spotykany rodzaj łagodnego nowotworu. Może pojawić się w każdym miejscu w ciele człowieka, ale zazwyczaj słyszy się o torbielach jajnika. Jakie są rodzaje torbieli jajnika? Jakie objawy mogą świadczyć o pojawieniu się zmian w obrębie brzucha? Czy torbiel może wywołać łysienie?
- 1. Co to jest torbiel jajnika?
- 2. Rodzaje torbieli jajnika
- 2.1. Torbiele czynnościowe jajnika
- 2.2. Torbiele nieczynnościowe jajnika
- 3. Przyczyny powstawania torbieli jajnika
- 4. Objawy torbieli jajnika
- 4.1. Łysienie spowodowane torbielem jajnika
- 5. Diagnostyka torbieli jajnika
- 6. Leczenie torbieli jajnika
- 6.1. Torbiele, które nie wymagają leczenia
- 6.2. Leczenie hormonalne
- 6.3. Zabiegi operacyjne
- 7. Dziedziczenie torbieli jajnika
1. Co to jest torbiel jajnika?
Torbiel jajnika to wypustka tworząca się na jajniku. Może być wypełniona płynem surowiczym lub krwią. Jeżeli torbiel jest niewielkia i występuje pojedynczo, to objawy torbieli jajnika mogą nie wystąpić. Czasami nie potrzeba nawet leczenia, a torbiel znika samoistnie. Jednak gdy torbiel jest już w zaawansowanym stadium, wówczas torbiel jajnika daje objawy i jest naprawdę uciążliwa. Torbiel może wówczas spowodować np. ból jajnika.
2. Rodzaje torbieli jajnika
Torbiele jajnika dzielą na dwa główne rodzaje, ale każdy z nich dzieli się na dodatkowe podgrupy. Wyróżnia się torbiele czynnościowe i nieczynnościowe, a w tym:
- torbiel pęcherzykowa
- torbiel ciałka żółtego
- torbiele endometrialne
- torbiele dermoidalne.
Każdy z nich powstaje i jest leczony w inny sposób.
2.1. Torbiele czynnościowe jajnika
Torbiel pęcherzykowa - w pewnym etapie cyklu miesiączkowego komórka jajowa tworzy pęcherzyk Graafa, który następnie pęka, a komórka może przenieść się jajowodu. Zaburzenia hormonalne mogą nie spowodować pęknięcia pęcherzyka. Po pewnym czasie wypełnia się on płynem i rośnie, tworząc torbiel.
Torbiel ciałka żółtego - pęcherzyk Graafa po pęknięciu zamienia się w ciałko żółte, które znika jeśli nie dojdzie do zapłodnienia. Może się jednak pojawić sytuacja, kiedy ciałko pozostanie mimo braku ciąży i w jego wnętrzu zacznie rosnąć cysta.
2.2. Torbiele nieczynnościowe jajnika
Torbiele endometrialne (czekoladowe) - endometrium) to schorzenie, które powoduje że fragmenty błony śluzowej macicy odrywają się i przemieszczają. Często kawałki śluzówki dostają się jajników i powodują wytworzenie torbieli.
Zmiany wypełniają się ciemnobrunatną krwią, dlatego są nazywane czekoladowymi. Pęknięcie torbieli endometrialnych prowadzi do zapalenia otrzewnej. Zazwyczaj zmiany tego typu są usuwane chirurgicznie.
Torbiele dermoidalne (skórzaste) - cysty zwierają tkankę tłuszczową, fragmenty naskórka, włosy, tkankę kostkę, a nawet zęby. Nie wiadomo dokładnie dlaczego powstają, istnieje teoria że z nierozwiniętego płodu.
Inni twierdzą, że komórki macierzyste łączą się w jednym miejscu i zamieniają się w tkanki tłuszczowe lub kostne. Torbiele skórzaste są usuwane operacyjnie.
3. Przyczyny powstawania torbieli jajnika
Torbiel na jajniku powstaje z komórki jajowej. Dzieje się tak, gdy pęcherzyk Graffa nie pęknie. Torbiel jajnika może pojawić się także pod wpływem zaburzeń hormonalnych, spowodowanych nieregularną miesiączką lub policystycznymi jajnikami.
Kolejny powód powstania torbieli to endometrioza. Objawy torbieli jajnika to najczęściej ból jajnika. Elementy śluzówki macicy przenikają do jajników i tam tworzą torbiel. Stan zapalny powoduje, że torbiel na jajniku wypełnia się ropą. To są przyczyny bólu jajników.
4. Objawy torbieli jajnika
Zazwyczaj torbiele nie wywołują żadnych dolegliwości i pacjentka dowiaduje się o ich istnieniu przy okazji badań obrazowych. Pierwsze objawy pojawiają się, gdy torbiel jest duży lub uciska sąsiadujące tkanki. Może pojawić się:
- zgrubienie, jeżeli torbiel znajduje się tuż pod skórą,
- rozpierający ból podbrzusza,
- parcie na pęcherz moczowy,
- zaburzenia miesiączkowania,
- krwawienia międzymiesiączkowe,
- bolesne miesiączkowanie,
- zbyt obfite miesiączki,
- odczuwalny ból jajnika, na którym znajduje się torbiel,
- zmiany w owłosieniu ciała,
- tkliwość piersi,
- ból głowy,
- mdłości,
- wymioty,
- omdlenia,
- ból w trakcie stosunku,
- nerwowość,
- łysienie w przypadku mnogich torbieli.
W większości przypadków torbiele są łagodnymi zmianami nowotworowymi. Symptomy torbieli mogą być różne, ponieważ jest to zależne od ich wielkości lub lokalizacji.
4.1. Łysienie spowodowane torbielem jajnika
W przypadku torbieli jajników zazwyczaj mamy do czynienia z łysieniem spowodowanym bliznowaceniem oraz łysieniem pochodzenia androgenowego. Łysienie bliznowaciejące (bliznowate) jest trwałym i nieodwracalnym uszkodzeniem mieszków włosowych. Ten rodzaj łysienia może wywołać:
- wrodzony niedorozwój skóry,
- znamię łojowe,
- znamię naskórkowe,
- wrodzone naczyniaki krwionośne o charakterze jamistym.
- nowotwór skóry,
- przerzuty nowotworów,
- zaburzenia hormonalne.
Łysienie androgenowe jest najczęściej uwarunkowane genetycznie i zazwyczaj występuje u mężczyzn rasy białej, ale nie tylko. Najbardziej charakterystycznym objawem jest przerzedzanie się włosów. U kobiet prowadzi często do całkowitego wyłysienia.
Od niedawna znane są metody, które pozwalają zahamować proces łysienia, a nawet sprzyjają odrastaniu włosów. Działają one jednak na stosunkowo małą grupę pacjentów. W przypadku obojga płci skuteczne jest stosowanie minoksydilu.
Zaprzestanie terapii skutkuje nawrotem problemu. Tylko i wyłącznie u płci męskiej poprawę przynosi finasteryd. Ponadto u kobiet stosuje się antykoncepcyjne środki o działaniu estrogenowym, bądź androgenowym.
5. Diagnostyka torbieli jajnika
Torbiele występują zazwyczaj u kobiet miesiączkujących. Mogą pojawić się na zewnątrz jajnika, w jego wnętrzu lub ulokować się w jego ścianie. Zmiana może być pojedyncza lub mnoga. Niebezpieczne są liczne cysty na obu jajnikach, ponieważ mogą doprowadzić do bezpłodności.
Nie istnieją metody, które chronią przed pojawieniem się torbieli jajników. Najważniejsze są regularne badania i obserwowanie przebiegu cyklu menstruacyjnego. Około 95% torbieli jajników ma charakter łagodny, ale w przypadku 5% szybkie wykrycie i wdrożenie odpowiedniego leczenia może uratować życie.
Kluczowe jest systematyczne USG przezpochwowe. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne wydało zalecenia, by raz w roku robiła je każda kobieta po 35. roku życia. Lekarze twierdzą jednak, że kobiety bez względu na wiek powinny regularnie wykonywać USG.
Pierwsze USG powinno odbywać się przed rozpoczęciem stosowania antykoncepcji hormonalnej. Natomiast później ważna jest kontrola stanu jajników, ponieważ tabletki mogą sprzyjać pojawianiu się niektórych zmian.
Zdarza się, że lekarz ginekolog wyczuje torbiel już w trakcie badania, ale zawsze USG transvaginalne jest stosowane do określenia cech narośli (kształtu, rozmiaru, lokalizacji oraz zawartości cysty). Często pacjentka musi wykonać także test ciążowy, by wykluczyć ewentualną ciążę.
Kolejne etapy diagnostyki zmian torbielowato-guzowatych to sprawdzenie poziomu estrogenów, progesteronu, LH oraz FSH. Bardzo ważne jest także oznaczenie markerów nowotworowych CA 125 oraz CA 199. Wykonuje się również badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa oraz rezonans magnetyczny.
Cechy torbieli, które mogą świadczyć o bardziej agresywnym charakterze cyst to:
- duża grubość ścian,
- nieregularna budowa ścian,
- zmiany lite,
- wielokomorowość cysty,
- duże unaczynienie cysty.
6. Leczenie torbieli jajnika
Torbiele jajnika o niewielkich rozmiarach i bezobjawowym przebiegu najczęściej są poddawane regularnej obserwacji. Pacjentki wykonują w tym celu USG w 5-7 dniu cyklu. Zmian można się też pozbyć za pomocą leczenia hormonalnego w postaci tabletek.
Duży torbiel najczęściej jest usuwany chirurgicznie, ponieważ uciska inne tkanki lub może pęknąć. W tym celu stosuje się metodę klasyczną lub metodę laparoskopową u młodych kobiet. Istnieje też możliwość odciągnięcia płynu z wnętrza cysty za pomocą strzykawki lub cewnika.
Jeśli istnieje podejrzenie, że torbiel jest zmianą złośliwą, konieczne jest jej chirurgiczne usunięcie lub wykonanie biopsji w celu potwierdzenia lub wykluczenia tego podejrzenia. Zdarza się, że mnogie torbiele doprowadzają do konieczności usunięcia jajnika.
Należy pamiętać, że kobieta, która ma jeden zdrowy jajnik może zajść w ciążę. Ważne by nie zwlekać z operacją, gdy lekarz ją zasugeruje. Nowotwory jajników mogą mieć formę cyst. Ponadto, torbiel może się skręcić, wywołać krwotok do otrzewnej lub uszkodzić jajnik.
Kobieta, która miała torbiel i zmiana została wyleczona musi regularnie pojawiać się u lekarza. Mogą pojawiać się nowe cysty i regularna obserwacja stanu jajników jest bardzo ważna.
6.1. Torbiele, które nie wymagają leczenia
Za powstawanie większości torbieli odpowiedzialne są zaburzenia hormonalne. Nawet niewielkie zmiany poziomów hormonów podczas trwania cyklu mogą spowodować wystąpienie cysty. Z reguły po kilku cyklach miesiączkowych dochodzi do ustabilizowania równowagi hormonalnej i samoistnego zaniku torbieli.
Nie stosuje się wówczas żadnego leczenia, tylko postawę wyczekującą. W tym okresie, niezbędna jest jednak regularna kontrola ginekologiczna, celem oceny zmian wielkości cysty w badaniu ultrasonograficznym.
6.2. Leczenie hormonalne
Jeśli organizm, nie jest w stanie sam osiągnąć równowagi hormonalnej lub gdy torbiel jajnika powoduje występowanie przykrych dolegliwości, które uniemożliwiają normalne, codzienne funkcjonowanie pacjentki, należy rozważyć włączenie leczenia hormonalnego.
Najczęściej lekarz ginekolog przepisuje tabletki antykoncepcyjne z odpowiednio zrównoważoną ilością hormonów płciowych: estrogenów i progesteronu.
6.3. Zabiegi operacyjne
Niestety zdarza się, ze torbiele jajnika nie zanikają samoistnie, ani po włączeniu leczenia hormonalnego. Wówczas jedynym sposobem pomocy pacjentce jest zabieg operacyjny. Wyróżniamy dwie metody: pierwsza z nich to operacja metodą laparoskopową.
Pacjentki wolą taką formę operacji, ponieważ nie pozostawia nieestetycznych blizn i pozwala na dużo szybszy powrót do formy. Laparoskopia jest jednak zarezerwowana wyłącznie dla torbieli czynnościowych i czekoladowych w endometriozie.
Jeśli lekarz podejrzewa tło nowotworowe, jedyną formą operacji jest klasyczne otwarcie powłok brzusznych. Operator musi mieć możliwość dokładnej oceny wizualnej zmiany w jajniku, a także sąsiadujących tkanek, aby ustalić lokalizację ewentualnych przerzutów nowotworowych.
Niezbędne jest dokładne obejrzenie pozostałych narządów rodnych, a także ścian jelita i okolicznych węzłów chłonnych. W razie potrzeby lekarz ma możliwość pobrania wycinków, by przekazać je do badania histopatologicznego.
Zabieg operacyjny metodą otwartą wykonuję się także w przypadku dużych torbieli na jajniku, których ze względu na rozmiar nie da się usunąć inaczej. Interwencja chirurgiczna czasem okazuje się niezbędna w przypadku zespołu policystycznych jajników.
Liczba torbieli w obrębie jednej lub obu gonad może być tak duża, a prawidłowa tkanka jajnika tak zniszczona, że jedyną formą leczenia, może się okazać chirurgiczne usunięcie całości.
7. Dziedziczenie torbieli jajnika
Lekarze są zgodni, że torbiele jajników nie są dziedziczne. Udowodniono jednak, że zaburzenia hormonalne mają wpływ na powstawanie zmian. Wahania hormonalne pojawiają się u wielu członków rodziny, czasami z pokolenia na pokolenie. Brak równowagi w organizmie sprzyja rozwijaniu się cyst. Również nieregularne cykle menstruacyjne powinny być powodem regularnych wizyt u lekarza.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.