Burza cytokinowa – przyczyny, objawy i leczenie

Burza cytokinowa, czyli zjawisko nadmiernej reakcji obronnej organizmu na jakiś patogen, może być niebezpieczna. Z jej pojawieniem wiąże się bowiem ryzyko wystąpienia wielu niepożądanych objawów i powikłań. Jakie są jej objawy?

1. Co to jest burza cytokinowa?

Burza cytokinowa, inaczej hipercytokinemia, kaskada cytokin czy zespół wyrzutu cytokin (ang. cytokine release syndrome, CRS), to zjawisko oznaczające nadmierną reakcję układu immunologicznego organizmu na patogen.

W jej przebiegu dochodzi do gwałtownego wydzielania cytokin. Ponieważ siła reakcji układu odpornościowego nie jest adekwatna do zagrożenia oraz niewspółmierna do ilości namnażających się patogenów, mówi się o nadreaktywności układu odpornościowego organizmu.

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Dlaczego warto robić screening?"

Cytokiny to białka o działaniu prozapalnym wpływające na wzrost, proliferację i pobudzenie komórek biorących udział w odpowiedzi odpornościowej oraz komórek hemopoetycznych. Pobudzają inne komórki układu immunologicznego, takie jak limfocyty T oraz B, makrofagi, monocyty i komórki dendrytyczne.

Rolą cytokin jest między innymi koordynowanie odpowiedzi organizmu na infekcje, a do głównych zadań należy wywoływanie stanu zapalnego. Białka biorą udział w odpowiedzi układu odpornościowego na zakażenie.

Najważniejsze cytokiny to interleukiny, interferony (IFN), czynniki stymulujące tworzenie kolonii (CSF), chemokiny czy czynnik martwicy nowotworów. Ich cechą wspólną jest to, że są wydzielane przez leukocyty.

Po pokonaniu patogenów obrona organizmu powinna ulec samoistnemu wyciszeniu, a reakcja zapalna samoograniczeniu. Nie dzieje się tak jednak zawsze. W sytuacji, gdy dochodzi do burzy cytokin, organizm traci kontrolę nad produkcją cytokin. Układ odpornościowy bez zahamowania wysyła cytokiny, które nie chronią organizmu, a mu szkodzą. Burza cytokinowa sprawia, że układ odpornościowy atakuje własne tkanki i narządy.

2. Co wywołuje burzę cytokinową?

Burza cytokinowa pojawia się w reakcji na zakażenie bakteryjne, wirusowe, grzybicze lub inny czynnik zewnętrzny (np. alergen). To najczęściej paciorkowce, wirus grypy, wirus ospy, wirus cytomegalii, wirus Ebola, wirus Epstein-Barr, koronawirusy, np. SARS-CoV-2. Oznacza to, że odpowiadają za nią czynniki zakaźne.

Hipercytokinemia może pojawić się nie tylko wskutek zakażeń dróg oddechowych, ale i ośrodkowego układu nerwowego (OUN), przewodu pokarmowego, dróg moczowych czy przestrzeni stawowych.

Burzę cytokinową wywołują także czynniki niezakaźne. To choroby, takie jak idiopatyczne zapalenie stawów typu młodzieńczego, zespół aktywacji makrofagów (to powikłanie choroby Stilla wieku dorosłego), stwardnienie rozsiane (SM), zapalenie trzustki czy zespół hemofagocytarny czy nowotwory. Jej przyczyną mogą też być przeszczepy oraz terapie lekami biologicznymi.

Według specjalistów to, że niektórzy są predysponowani do burzy cytokinowej, najprawdopodobniej wynika z genetycznej zmienności odpowiedzi immunologicznej w populacji ludzkiej i ma charakter dziedziczny.

3. Objawy burzy cytokinowej

Burza cytokinowa nie jest chorobą, a zespołem objawów ze strony układu immunologicznego, które towarzyszą innej chorobie. Pojęcie zaczęto stosować w 2005 r., po epidemii wirusa H5N1, czyli wirusa ptasiej grypy.

Objawy burzy cytokinowej początkowo nie są specyficzne. Pojawia się wysoka gorączka, ból mięśni i stawów, silne zmęczenie, ból głowy, biegunka, wymioty, utrata apetytu, przyspieszone bicie serca, niskie ciśnienie krwi, drgawki, wysypka skórna, uczucie splątania, omamy i majaczenie.

Skutkiem wyrzutu cytokin jest efekt tak zwanego samonapędzającego się błędnego koła. Oznacza to stan zapalny, który może rozwinąć się na tyle, że prowadzi do powikłań. Może to być:

• nadciśnienie tętnicze,
• uszkodzenie płuc, ostre uszkodzenie płuc (ALI),
• uszkodzenia innych narządów, niewydolność wielonarządowa,
• sepsa,
• śmierć.

4. Burza cytokinowa – rozpoznanie i leczenie

Na burzę cytokinową wskazują wyniki badań laboratoryjnych z krwi:

• spadek liczny płytek krwi,
• wzrost wartości białka CRP, aminotransferaz, czasu protrombinowego, D-dimerów, związków azotowych, ferrytyny czy dehydrogenazy mleczanowej.

Jeśli chodzi o leczenie, nie istnieje jedna metoda terapii. Stosuje się leki z grupy kortykorteroidów czy inhibitory cytokin. Działania dążą do osłabienia reakcji układu odpornościowego, to jest uzyskania efektu immunosupresyjnego.

Trzeba podkreślić, że burza cytokinowa jest trudna do leczenia i opanowania. Stanowi zagrożenie dla życia.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.