Depresja u osób starszych - przyczyny, objawy, leczenie
Depresja u osób starszych jest dosyć powszechną przypadłością, co nie oznacza, że depresja starcza jest normalna. Depresja u osób starszych objawia się inaczej niż u młodszych i właśnie dlatego objawy depresji starczej mylone są z symptomami innych chorób nękających seniorów. Przyczyn depresji u osób starszych czasem trzeba również szukać w środkach przyjmowanych na leczenie innych schorzeń. Inną powszechną przyczyną depresji u seniorów jest samotność.
1. Przyczyny depresji starczej
Trudne zmiany, z jakimi muszą zmierzyć się starsi ludzie, np. śmierć małżonka lub choroby, mogą prowadzić do depresji. Istnieją różne rodzaje depresji, jednak depresja u ludzi starszych nie jest bynajmniej naturalną częścią procesu starzenia się. Wręcz przeciwnie, wielu seniorów jest w stanie w miarę pogodnie żyć na emeryturze. Nieleczona depresja u osób starszych może bardzo negatywnie odbić się na zdrowiu, dlatego warto poznać objawy depresji i w razie potrzeby rozpocząć leczenie.
Zmiany zachodzące w organizmie i stres związany ze zmianą trybu życia mogą wpłynąć na pojawienie się depresji u osób starszych. Na depresję bardziej narażeni są ludzie, którzy chorowali na nią w przeszłości lub mieli przypadki depresji w rodzinie. Do innych czynników ryzyka należą:
- samotność i izolacja od ludzi,
- utrata sensu życia,
- choroby osób starszych,
- przyjmowane leki,
- lęki (przed śmiercią, a także o pieniądze i zdrowie),
- śmierć członków rodziny, małżonka, przyjaciół, a nawet zwierzęcia domowego.
Życie człowieka składa się z kolejnych etapów. Każdy z nich charakteryzuje się innymi zachowaniami, potrzebami i przeżyciami. Kiedy jest się młodym, nie myśli się o starzeniu się i problemach związanych z tym okresem. Jednak starość jest integralnym elementem życia każdego z nas. Organizm wraz z wiekiem funkcjonuje mniej sprawnie, pojawiają się problemy zdrowotne, ale także zaburzenia sfery psychicznej.
Osoby w podeszłym wieku muszą zmagać się z wieloma trudnościami oraz schorzeniami. W grupie chorób psychicznych dotykających osoby starsze znajduje się depresja. Jest ona dość rozpowszechnioną w tym wieku chorobą. Jednak często nie da się jej zdiagnozować z powodu innych zaburzeń występujących równolegle, związanych z zaburzeniami organicznymi wywołanymi starzeniem się organizmu.
Rozpoznanie depresji w podeszłym wieku jest trudne, ponieważ osoby starsze cierpią na szereg schorzeń somatycznych, które mogą przypominać zaburzenia depresyjne lub maskować je. W grupie osób po 65. roku życia rozpoznaje się najczęściej obniżenie nastroju związane z przeżywaniem smutku oraz przygnębieniem.
Obserwuje się także objawy depresji w chorobach somatycznych oraz w otępieniu, które są charakterystyczne dla osób w podeszłym wieku. Na rozwój depresji mają wpływ wiek, współwystępowanie chorób somatycznych oraz czynniki stresowe związane z wiekiem.
Im człowiek jest starszy, tym bardziej jest narażony na wystąpienie depresji. W niektórych chorobach somatycznych obserwuje się częściej zaburzenia depresyjne. Do takich chorób należą:
- choroba wieńcowa,
- problemy z sercem,
- niewydolność fizyczna,
- choroby układu krążenia,
- udary mózgu,
- uszkodzenia naczyń mózgowych,
- cukrzyca,
- choroby metaboliczne,
- przewlekłe choroby płuc,
- choroby tarczycy, wątroby,
- nowotwory.
Czynniki ryzyka depresji u osób po 65. roku życia, to: poczucie samotności, brak opieki z zewnątrz, zaburzenia słuchu oraz niskie wykształcenie.
Ryzyko depresji wzrasta wraz z wiekiem. Nie jest ono jednak bezpośrednio z nim związane. O wiele większą rolę w wystąpieniu depresji odgrywają czynniki stresowe, które stają się coraz silniejsze wraz z wiekiem. Do głównych czynników stresowych w podeszłym wieku należą choroby somatyczne, zmniejszenie sprawności psychoruchowej oraz poczucie samotności. Osoby w wieku podeszłym, które czują się osamotnione i wyizolowane, skarżą się na więcej dolegliwości niż osoby, które posiadają wokół siebie innych ludzi.
Czynnikami psychologicznymi powiększającymi stres są: zły stan finansowy, owdowienie, samotność, zmiana miejsca zamieszkania, wypis ze szpitala po przebytej chorobie, a także wiek powyżej 80 lat. Pojawienie się depresji u osób starszych może mieć także związek z chorobami układu nerwowego. Do tych chorób należą: choroba Parkinsona, Alzheimera, udar, padaczka.
2. Objawy depresji u starszych osób
Starość jest trudnym okresem w życiu człowieka, gdyż wiele osób traci wtedy sens istnienia. Osoby starsze, które przeszły na emeryturę, często nie mają zajęcia i czują się niepotrzebne. Dodatkowo znajdują się w okresie życia, kiedy tracą bliskie osoby, przyjaciół, rodzeństwo czy małżonków. Depresja u osób starszych często zbiega się z innymi schorzeniami, a więc trudniej jest ją dostrzec, a leczenie opóźnia się, pogłębiając chorobę.
U osób starszych depresja trwa dłużej niż u młodszych. Podwaja to ich ryzyko zachorowania na choroby układu krążenia, ataki serca oraz śmierć. Ze względu na depresję wydłuża się okres rekonwalescencji osób starszych cierpiących na inne schorzenia.
Depresja u osób starszych, zwłaszcza depresja u mężczyzn, częściej prowadzi do prób samobójczych. Osoby pomiędzy 80. a 84. rokiem życia popełniają samobójstwa dwa razy częściej niż reszta społeczeństwa. Dlatego też depresja u osób powyżej 65. roku życia stanowi poważny problem społeczny.
Bezsenność jest zazwyczaj objawem depresji u osób starszych. Ponadto, bezsenność może być czynnikiem ryzyka powodującym pojawienie się depresji i jej nawrotów. Bezsenność może być leczona za pomocą nowoczesnych leków, które są bezpieczne i skuteczne. Czasem potrzebna jest również psychoterapia.
Należy rozróżnić uczucie żalu po utracie kogoś bliskiego od depresji. Jeśli uczucie smutku nie ustępuje po jakimś czasie i uniemożliwia radość nawet w prozaicznych sytuacjach, można mówić o depresji. Do objawów depresji starczej należą:
- uczucie smutku,
- zmęczenie,
- utrata lub zaniedbywanie zainteresowań i hobby,
- wycofanie z życia towarzyskiego, niechęć do opuszczania domu,
- utrata wagi i apetytu,
- trudności ze snem,
- utrata poczucia własnej wartości,
- zwiększone spożywanie alkoholu i przyjmowanie leków,
- obsesyjne myślenie o śmierci, myśli i próby samobójcze.
U starszych osób nie zawsze występują typowe objawy depresji. Wielu seniorów nie odczuwa smutku, ale np. utratę motywacji i energii lub problemy fizyczne. Niektóre choroby osób starszych, np. artretyzm lub bóle głowy, mogą się nasilić.
U ludzi starszych często pojawia się podenerwowanie i irytacja. Niekiedy nerwowo „wykręcają” dłonie, chodzą w kółko po pokoju lub zamartwiają się pieniędzmi, zdrowiem lub stanem świata. Niektórzy chorzy na depresję zapominają o posiłkach lub przestają dbać o higienę. Częste są także problemy z pamięcią.
Osoby starsze muszą radzić sobie z szeregiem różnych chorób oraz zaburzeń. Ich organizmy nie funkcjonują tak sprawnie, jak w młodości. Wiek wpływa także na zmniejszenie zainteresowania wieloma sprawami oraz wycofanie się z aktywnego życia społecznego. Trudności wieku starczego często wiązane są ze starzejącym się organizmem, a zaburzenia w sferze umysłowej traktowane są jako zaburzenia o podłożu fizjologicznym. Dlatego istnieje wiele trudności w diagnozowaniu chorób psychicznych u osób w podeszłym wieku.
Depresja w podeszłym wieku ma także charakterystyczne objawy, które mogą być dodatkowym utrudnieniem w jej rozpoznaniu. Pojawienie się u osoby starszej takich zaburzeń, jak problemy z koncentracją, zmniejszenie zainteresowań, wycofanie, bierność, niewydolność fizyczna, zaburzenia snu oraz apetytu, mogą być traktowane przez lekarzy, a także samych chorych, za przejawy zmian fizjologicznych wieku starczego. Są to jednak objawy, które mogą świadczyć o depresji i warto skonsultować je z lekarzem psychiatrą.
U osób po 60. roku życia w depresji występują urojenia nihilistyczne oraz hipochondryczne. Także skargi somatyczne, niepokój psychoruchowy oraz lęki związane są z depresją wieku starczego. Obniżenie nastroju wpływa na postrzeganie rzeczywistości oraz na zmiany w ocenach własnego stanu zdrowia, a także sytuacji zewnętrznych. Lęk również jest charakterystyczną cechą osób chorych na depresję.
Zaburzeniom lękowym w starszym wieku towarzyszy zahamowanie. Ujawniają się one zwykle pod postacią niepokoju, drażliwości, spowolnienia psychoruchowego. Są także związane z częstymi skargami na ogólne samopoczucie, a także z prośbami o pomoc.
Osoby starsze często bagatelizują swoje problemy. Nie zwracają uwagi na zaburzenia nastroju oraz charakterystyczne dla depresji objawy. Wiążą je raczej ze starzeniem się organizmu i jego przejawami. Osamotnienie i poczucie bezużyteczności dodatkowo pogłębiają zły stan chorego. Interpretacja tego stanu jako przejawu starzenia się może wpływać na pogorszenie się samopoczucia i pogłębianie choroby.
Depresja u osób starszych jest bardzo powszechną chorobą i należy odpowiednio dbać o chorego. Interesowanie się problemami bliskich osób w podeszłym wieku oraz zaspokajanie ich potrzeb może zmniejszyć stres. Opieka nad chorym oraz pomoc otoczenia w walce z chorobą może być dla chorego bardzo istotnym czynnikiem przyśpieszającym powrót do zdrowia.
Osoby starsze także odczuwają potrzebę bliskości i bycia użytecznym. Pozbawienie ich możliwości realizowania tych potrzeb może być przyczyną rozwijania się zaburzeń depresyjnych. Warto o tym pamiętać, opiekując się osobą w wieku podeszłym. W każdym wieku potrzebne jest człowiekowi zainteresowanie oraz kontakt z innymi osobami. Także w czasie starzenia się kontaktowanie się z innymi ludźmi zaspokaja potrzeby informacyjne i społeczne.
Dbanie o dobre samopoczucie osoby starszej może pozwolić jej dożyć do późnych lat w dobrym zdrowiu. Wpływ otoczenia na nastrój oraz zdrowie psychiczne jest bardzo istotny. Dlatego również otoczenie odpowiada za polepszenie lub pogorszenie stanu osoby starszej. Wspieranie jej i zapewnianie stałego kontaktu z otoczeniem może być czynnikiem wpływającym na polepszenie się samopoczucia oraz poprawę stanu zdrowia osoby starszej.
3. Diagnozowanie depresji u ludzi starszych
W celu diagnozy depresji przydatne jest rozpoznanie m.in.:
- poziomu hormonów,
- problemów z tarczycą,
- niedoboru witaminy B12 i innych składników odżywczych,
- odwodnienia i braku równowagi elektrolitowej.
Badanie fizyczne pozwala określić, czy objawy przypominające depresję nie są spowodowane inną chorobą. Lekarz zapoznaje się także z przyjmowanymi przez daną osobę lekami. Niekiedy zmiana leku może poprawić samopoczucie chorego. Do diagnozy stosuje się także rozmowę z członkami rodziny badanego. Ponadto, badanie krwi i tomografia komputerowa mogą pomóc w wykluczeniu innych chorób.
Choroby osób starszych leczy się podobnie, jak u ludzi młodych, dlatego stosuje się leki antydepresyjne, a także terapię. Warto zostać członkiem grupy wsparcia dla osób z depresją. Brak profesjonalnego leczenia może prowadzić do samobójstwa chorego. Warto pamiętać, że dla osób starszych decyzja o podjęciu leczenia jest trudna, ponieważ dorastali w czasach, kiedy problemy psychiczne były tabu.
Jest wiele rodzajów depresji, na które cierpią miliony ludzi. Niepodjęcie leczenia może być katastrofalne w skutkach, dlatego nie należy ignorować niepokojących objawów depresji. Jednym z rodzajów depresji jest depresja starcza, która dotyka wielu ludzi w trudnym dla nich okresie starzenia się. Chorzy rzadko szukają pomocy, zrzucając brak motywacji do życia na karb swojego wieku. Jednak depresja nie jest nieodłącznym elementem życia seniora i należy ją leczyć.
4. Leczenie depresji u osób starszych
Depresja starcza może być leczona następującymi sposobami:
- Antydepresanty są równie skuteczne w leczeniu depresji zarówno u młodych, jak i starszych ludzi. Jednak ryzyko wystąpienia efektów ubocznych u osób starszych jest większe ze względu na inne przyjmowane przez nich leki. Antydepresanty mogą działać z opóźnieniem w przypadku osób starszych, jednak ze względu na ich wrażliwość zazwyczaj lekarze przepisują im mniejsze dawki. Ogólnie rzecz ujmując, leczenie depresji u osób starszych trwa dłużej niż u młodszych.
- Psychoterapia, wsparcie rodziny i przyjaciół, zaangażowanie w pomoc innym oraz grupy wsparcia to kolejne metody walki z depresją u osób starszych i młodszych. Psychoterapia jest szczególnie polecana osobom, które nie mogą zażywać antydepresantów ze względu na interakcje z innymi lekami lub z innych przyczyn.
- Inną metodą leczenia depresji jest terapia elektrowstrząsowa, która sprawdza się w przypadku osób starszych. Sposób ten jest skuteczną alternatywą, jeśli seniorzy nie mogą przyjmować leków na depresję.
Depresja u osób starszych jest równie poważnym problemem, co depresja u osób młodszych. Jej lekceważenie jest błędem i prowadzi do znacznego zmniejszenia komfortu życia seniorów w społeczeństwie. Starość jest trudnym okresem, jednak z pomocą młodszych, którzy zatroszczą się o osoby starsze w swojej rodzinie i otoczeniu, depresja starcza może zostać pokonana o wiele skuteczniej.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.