Hormony szczęścia (serotonina, endorfiny) – rola, źródło, niedobór

Hormony szczęścia to potoczna nazwa dla substancji, które wywołują stany euforyczne i pozwalają osiągać zadowolenie. Do grupy tej zalicza się nie tylko endorfiny, ale też oksytocynę, serotoninę i dopaminę. Jaką rolę w organizmie odgrywają hormony szczęścia? Jakie są ich źródła? Jak można uzupełnić niedobór hormonów szczęścia?

1. Czym są hormony szczęścia?

Hormony szczęścia to grupa substancji, uwalnianych na drodze wydzielania wewnętrznego, które regulują nasz nastrój. Choć różnią się między sobą pod wieloma względami, to wszystkie odgrywają bardzo istotną rolę w normowaniu zachowań emocjonalnych. Hormony szczęścia pełnią także inne ważne funkcje w ludzkim organizmie.

Najczęściej mówiąc o hormonach szczęścia, mamy na myśli endorfiny, które należą do grupy peptydowych hormonów. Jednak grupa hormonów szczęścia jest nieco bardziej rozbudowana.

Zobacz film: "Jak pozbyć się uczucia ciężkich nóg?"

Wyróżnia się następujące hormony szczęścia:

• serotonina,
• endorfiny,
• dopamina,
• oksytocyna.

2. Działanie hormonów szczęścia

Hormony szczęścia odgrywają w organizmie człowieka bardzo istotne role. Oksytocyna ma pozytywny wpływ na emocje, łagodzi poczucie lęku i zagrożenia. Zwana jest „hormonem miłości”, bowiem bierze udział w tworzeniu emocjonalnych więzi między dwojgiem ludzi. Z kolei dopamina, nazywana „cząsteczką przyjemności” lub „naturalnym dopalaczem” stanowi regulator procesów emocjonalnych. Właściwy jej poziom pozwala odczuwać szczęście i radość.

Kluczową rolę dla dobrego samopoczucia odgrywają oczywiście dwa pozostałe hormony szczęścia. Bowiem stany euforyczne i zadowolenie wywołują głównie endorfiny, a serotonina pozwala odczuwać przyjemność.

2.1. Działanie endorfin

Endorfiny są tzw. hormonem szczęścia z grupy aminokwasów peptydowych. Mają one za zadanie wprowadzić organizm w stan euforii. Posiadają podobną budowę co morfina. Produkowane są w obszarach mózgu, które odpowiadają za odczuwanie, uczucia, a także w rdzeniu kręgowym.

Endorfiny nie należą do neuroprzekaźników, ale wpływają na działanie pobliskich komórek. Endorfiny odpowiadają za modelowanie funkcjonowania wielu narządów. Na chwilę obecną potwierdza się istnienie przynajmniej 20 typów endorfin. Najważniejsze to alfa, beta i gamma-endorfiny.

Endorfiny przyczyniają się do wzrostu poziomu zadowolenia, regulacji temperatury ciała, łagodzenia stresu, zwiększenia poczucia szczęścia. Endorfiny ponadto wpływają na regulację gospodarki hormonalnej, zwiększenie odporności oraz minimalizują dolegliwości bólowe. Przyczyniają się także do normalizacji ciśnienia krwi. Endorfiny to „lek” na spadek nastroju, im więcej endorfin produkujemy, tym wyższy poziom zadowolenia.

Jednak organizm szybko przyzwyczaja się do dobroczynnego wpływu hormonu szczęścia i pragnie wciąż odczuwać jego działanie. Dlatego też niekiedy dostarczanie endorfin może przerodzić się w pewnego rodzaju uzależnienie, prowadzące do wysoce ryzykownych zachowań.

2.2. Działanie serotoniny

Żeby zrozumieć działanie tego hormonu radości, należy najpierw wyjaśnić, co to jest serotonina (5-hydroksytryptamina, 5-HT). Serotonina to hormon tkankowy oraz jeden z najważniejszych neuroprzekaźników w mózgu. Serotonina z uwagi na budowę chemiczną należy do grupy amin biogennych. Inne neuroprzekaźniki monoaminowe oprócz serotoniny to: adrenalina, dopamina, noradrenalina i histamina.

Serotonina działaniem obejmuje głównie ośrodkowy układ nerwowy oraz układ pokarmowy. Wpływa ona na stany emocjonalne oraz nastrój. Ma związek z odczuwaniem szczęścia i radości, a ponadto redukuje niepokój i lęk.

Ponadto serotonina uczestniczy także w przesyłaniu impulsów między komórkami układu nerwowego, odpowiada także za procesy związane z ruchami jelit i trawieniem. Serotonina wpływa także na sen oraz apetyt, a także na regulację ciśnienia krwi i jej krzepnięcia. Pomaga także zachować równowagę między temperaturą ciała i oddechem.

3. Niedobór hormonów szczęścia

Hormony szczęścia dają siłę do podejmowania działań oraz radość z życia. Dlatego też ważne jest, by dbać o ich właściwy poziom. Istnieje hipoteza, że na gorsze samopoczucie może wpływać niski poziom endorfin. Endorfiny pełnią jednak także inne ważne funkcje. Dlatego też niedobór tego hormonu szczęścia sprzyja także innym dolegliwościom, takim jak bóle głowy, depresja, ale i fibromialgia.

Z kolei na skutek obniżenia poziomu serotoniny w organizmie może pojawić się depresja. Niedobór serotoniny objawiać się może też poprzez zmęczenie, wrażliwość na ból oraz zwiększoną agresję. Warto podkreślić, że zbyt wysoki poziom tego hormonu także może mieć negatywne skutki. Zaburzenia pracy jelit to jeden z możliwych skutków nadmiaru serotoniny.

Depresję może powodować nie tylko zbyt niski poziom serotoniny, ale także niedobór dopaminy. Jej niskie stężenie powoduje lęki, napięcie, zmęczenie i apatię, ale też obniża motywację i chęć do działania. A zbyt niski poziom oksytocyny może prowadzić do niskiego poziomu empatii.

4. Jak zwiększyć poziom hormonów szczęścia w organizmie?

Istnieje wiele naturalnych sposobów na to, żeby podnosić poziom hormonów szczęścia. Te naturalne sposoby mogą być podstawą do utrzymania organizmu w dobrej kondycji oraz zapobiegać zaburzeniom nastroju.

Najwięcej endorfin wytwarza się podczas uprawiania sportu. Endorfiny bowiem wyzwalane są podczas ruchu. Kiedy biegamy, jeździmy na rowerze, pływamy, tańczymy, nasze ciało się porusza, a hormon szczęścia produkuje się w mózgu.

Im więcej się ruszamy, tym więcej hormonu szczęścia wytwarza nasz organizm. Działanie takie jest motywacją do podjęcia jeszcze większego wysiłku, gdyż wytwarzane endorfiny dodają energii i neutralizują obciążenie mięśni i stawów. To, co wydziela endorfiny to także sytuacje stresowe. Jest to obrona organizmu na reakcję stresową, dzięki której następuje poprawa nastroju.

Pozostałe źródła endorfin:

• czekolada, słodycze,
• wysiłek fizyczny,
• śmiech,
• seks i orgazm,
• niektóre (głównie pikantne) przyprawy, np. papryka chili,
• akupunktura.

A jak podnieść poziom serotoniny?

W aptekach można spotkać specjalne preparaty podnoszące poziom hormonu szczęścia (tabletki). Serotoninę, o ile to możliwe, warto jednak wyzwalać w naturalny sposób. Istnieje bowiem wiele możliwości zwiększenia poziomu tego hormonu. Jednym z nich jest odpowiednia dieta.

Co zawiera serotoninę? W czym jest serotonina? Ten hormon szczęścia znajduje się przede wszystkim w produktach spożywczych bogatych w tryptofan (np. łosoś, awokado, banany, tofu, jajka, mleko). Gdzie jeszcze szukać tego hormonu szczęścia? W witaminie B. Naturalnie serotonina występuje w produktach, takich jak brązowy ryż, kasze, orzechy, brokuły. Jak zwiększyć poziom serotoniny poza zdrową dietą?

Inne źródła serotoniny:

• czekolada,
• aktywność fizyczna, sport,
• słuchanie muzyki,
• relaks i spokojny sen,
• seks,
• ekspozycja na światło słoneczne.

5. Leki z serotoniną

Wiele schorzeń wywołanych jest nadmiarem lub niedoborem serotoniny. Badanie serotoniny wykonuje się z krwi. Poziom serotoniny poniżej normy obserwuje się w przebiegu wielu schorzeń, np. takich jak bezsenność, stany lękowe czy w zaburzenia obsesyjno-kompulsywne. Dlatego też leki wpływające na jej stężenie we krwi znajdują szerokie zastosowanie w medycynie.

Mechanizm działania serotoniny wykorzystywany jest także w leczeniu depresji. Żeby zwiększyć stężenie tego hormonu szczęścia, stosuje się leki, które działają na enzymy odpowiedzialne za rozkładanie neurotransmiterów. Są to leki z grupy inhibitorów monoaminooksydazy. Dzięki nim zwiększa się stężenie serotoniny oraz dopaminy. Ich działanie jest widoczne po ok. 2 tygodniach regularnego stosowania.

Oprócz tego wykorzystuje się także selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny. Leki te wstrzymują ponowną absorpcję serotoniny przez ludzkie neurony, co zwiększa jej stężenie w szczelinie synaptycznej pomiędzy neuronami.

Należy jednak pamiętać, że leki podnoszące poziom serotoniny są bardzo silne. O tym czy istnieją przesłanki do ich stosowania, zawsze decyduje lekarz, np. psychiatra. Na podstawie wywiadu i badań lekarz ustala dawkowanie i czas przyjmowania leku.

A jakie preparaty bez recepty, pomagają podnieść poziom serotoniny? Tabletki i suplementy dostępne w aptekach, zwiększają poziom serotoniny. Obecnie dostępnych jest naprawdę wiele preparatów łagodzących delikatne stany depresyjne oraz wpływających na poprawę nastroju. Zwykle cena tabletek podnoszących poziom serotoniny zaczyna się od ok. 15 zł.

Co ważne, mogą one jedynie pomagać w uzupełnianiu braków serotoniny, jednak tylko w umiarkowanych stanach smutku i chwilowym poczuciu braku szczęścia. Tabletki te nie mogą zastąpić właściwego leczenia farmakologicznego. Dlatego też wszelkie poważne zaburzenia depresyjne należy bezwzględnie konsultować ze specjalistą, który zdecyduje o wdrożeniu odpowiedniego leczenia.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.