Neuroleptyki - wskazania, stosowanie, skutki uboczne

Neuroleptyki to środki farmakologiczne, nazywane inaczej lekami przeciwpsychotycznymi. Początkowo stosowano je jako znieczulenie, dopiero w połowie XX wieku ustalono, że mają one także działanie uspokajające i przeciwlękowe.

Stosowane są najczęściej w przypadku depresji, schizofrenii, ale także wielu innych zaburzeń na tle psychicznym. Można je podawać doustnie (to najczęstsza forma) lub w postaci zastrzyków domięśniowych. Wówczas działają dłużej, jednak nie można ich stosować samemu - na iniekcję pacjenci muszą zgłaszać się do lekarza.

Rodzaje neuroleptyków

Obecnie do grupy neuroleptyków zalicza się mnóstwo leków. Zasadniczo dzieli się je na dwie podstawowe grupy - klasyczne oraz atypowe.

Neuroleptyki klasyczne, czyli najdłużej stosowane w medycynie, to takie, które mogą wywoływać szereg działań niepożądanych pomimo świetnych efektów. Zalicza się do nich przede wszystkim:

• chloropromazyna,
• lewopromazyna,
• prometazyna,
• pimozyd,
• droperidol,
• haloperidol,
• sulpiryd,
• tiorydazyna.

Neuroleptyki atypowe to takie, któe zostały opracowane w oparciu o nową technologię i dzięki temu nie wywołują tylu działań niepożądanych. Są to:

• klozapina,
• risperidon,
• seritindol,
• zolepina,
• amisulpryd,
• kwetiapina,
• arypiprazol,
• ziprasidon.

Neuroleptyki oddziałują na ośrodkowy układ nerwowy, blokując tzw. receptor dopaminergiczny D2. Sprawdza się to szczególnie w przypadku schorzeń, które opierają się na nadprodukcji dopaminy.

Neuroleptyki klasyczne i atypowe mają nieco inny mechanizm działania. Pierwsza grupa wpływa nie tylko na receptory D2 obecne w określonym miejscu (głównie w układzie mezolimbicznym), ale także w innych częściach mózgu. Efektem tego są liczne skutki uboczne.

Leki atypowe oddziałują tylko na receptory obecne w układzie mezolimbicznym.

Oprócz tego neurlopetyki wpływają także na niektóre receptory serotoninowe i adrenergiczne. Najczęściej taką możliwość dają leki atypowe.

Wskazaniem do przepisania leków przeciwpsychotycznych są przede wszystkim wszelkiego rodzaju psychozy. Stosuje się je u pacjentów, którzy zmagają się z omamami, urojeniami czy paranoją. Najczęściej przy pomocy neuroleptyków walczy się z objawami schizofrenii. Sprawdzają się w przypadku łagodnych objawów, przewlekłych urojeń i czasowych napadów psychotycznych.

Neuroleptyki podaje się także w przypadku choroby afektywnej dwubiegunowej i zaburzeń schizoafektywnych.

Leki te stosowane są czasem w leczeniu depresji o różnym nasileniu. Są w tym przypadku ostatecznością - wprowadza się je dopiero wtedy, kiedy wsztstkie inne metody i środki medyczne zawidoą. Stosuje się je jako lek wspomagający, nie jako główną linię leczenia.

Ze względu na swoje działanie uspokajające i przeciwlękowe, neuroleptyki często podaje się pacjentom cierpiącym na bezsenność, zaburzenia lękowe i borykającym się z różnymi formami otępienia. W tej sytuacji działa to tak samo, jak w przypadku depresji - leki przeciwpsychotyczne są tutaj traktowane jako ostateczność.

Każdy z leków przeciwpsychotycznych działa nieco inaczej i może wywoływać inne skutki uboczne, dlatego też stosowany środek musi być dostosowany indywidualnie do każdego pacjenta. Dlatego też trudno wskazać jedną, uniwersalną grupę przeciwwskazań.

Neuroleptyki nie powinny być stosowane przede wszystkim przez osoby, które w przeszłości przeszły zatrucie jakąkolwiek substancją oddziałującą na układ nerwowy - alkoholem, lekami przeciwbólowymi, etc.

Przed wprowadzeniem leczenia neuroleptycznego należy zachować szczególną ostrożność u osób, które borykają się z takimi schorzeniami, jak:

• padaczka,
• niedoczynność tarczycy,
• zaburzenia pracy wątoby i nerek,
• choroba Parkinsona,
• przerost prostaty,
• miastemia,
• jaskra,
• niewydolnośc kory nadnerczy,
• problemy z sercem.

Stosowanie neuroleptyków nie jest u nich wykluczone, niemniej jednak w tej sytuacji trzeba dokładnie dostosować stosowany lek do stanu zdrowia pacjenta. Nie można przepisać dowolnego leku przeciwpsychotycznego.

Neuroleptyki w ciąży i u dzieci

Kobiety w ciąży i karmiące piersią nie powinny przyjmować neuroleptyków. Jeśli jednak jest to absolutnie konieczne, należy zachować szczególną ostrożnośc w doborze odpowiedniego środka. Jednym z bezpieczniejszych neuroleptyków jest klozapina, która w testach na zwierzętach nie wykazała zagrożeń dla płodu.

U dzieci leki przeciwpsychotyczne mogą być stosowane, ale powinny być środkiem wspomagającym, a nie główną metodą leczenia. Neuroleptyki podaje się wówczas, kiedy inne sposoby zawiodły lub nie przyniosły spodziewanych efektów.

Lista skutków ubocznych stosowania leków przeciwpsychotycznych jest całkiem długa, dlatego należy je stosować pod ścisłą kontrolą lekarza. Oczywiście to, ile z nich wystąpi i jakie będą miały nasilenie, zależy od tego, jaki lek zastosujemy. Nie zawsze stosowanie klozapiny i lewopromazyny da te same skutki uboczne.

Wśród możliwych działań niepożądanych wyróżnia się:

• szybką męczliwość,
• nadmierna senność i labilność emocjonalna,
• zaburzenia pamięci,
• nadwrażliwość na światło,
• hipotonia ortostatyczna,
• problemy z potencją,
• wzrost masy ciała,
• problemy skórne,
• suchość w jamie ustnej,
• zaburzenia rytmu serca,
• bóle i zawroty głowy,
• zaparcia lub biegunki,
• ślinotok.

Podczas stosowania neuroleptyków klasycznych mogą wystąpić tzw. objawy pozapiramidowe. Zalicza się do nich przede wszystkim drżenie mięśni, pobudzenie ruchowe, zaburzenia koordynacji i dystonie (niekontrolowany przymus wyginania różnych części ciała).

U niektórych pacjentów obserwuje się tzw. złośliwy zespół neuroleptyczny. Pojawia się on niezwykle rzadko i objawia się przede wszystkim zaburzeniami świadomości, tachykardią, wzrostem ciśnienia krwi i nadmierną potliwością. Może wystąpić także bladość skóry, wzrost temperatury i nieprawidłowości w podstawowych badaniach krwi.

Nauroleptyki a uzależnienie

Leki przeciwpsychotyczne nie wywierają na ośrodkowy układ nerwowy działania narkotycznego, dlatego nie można się od nich uzależnić. Warto jednak pamiętać, że podczas stosowania neuroleptyków, każda uzależniająca używka (w tym także alkohol i papierosy), mogą działać na organizm o wiele bardziej, niż normalnie.

Wobec tego podczas stosowania neuroleptyków nie powinno się spożywać alkoholu, palić papierosów ani stosować jakichkolwiek narkotyków.