Presbiopia – przyczyny, objawy i leczenie
Presbiopia to inaczej starczowzroczność. Co to takiego? To wada wzroku związana z wiekiem, wywołana przez zmiany w obrębie soczewki ocznej. Jej istotą jest pogorszenie widzenia na bliskie odległości, co wynika ze zmniejszenia lub utraty zdolności akomodacji oka. Bywa mylona z nadwzrocznością. Jakie są możliwości jej korekcji?
1. Co to jest presbiopia?
Presbiopia (presbyopia, prezbiopia), inaczej starczowzroczność, jest efektem fizjologicznego starzenia się organizmu. Na skutek upływającego czasu soczewka traci zdolność skupiania, a postępujące zmiany prowadzą do utraty akomodacji oka.
Czym jest akomodacja oka? Zapewnia ona dostosowanie się oka do oglądania przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach. Jest to nastawność oka. Z wiekiem soczewka robi się coraz grubsza, twardsza oraz mniej elastyczna. Przez co zostaje zmniejszona zdolność do spłaszczania i uwypuklania soczewki oka.
Jednym z bardziej charakterystycznych objawów presbiopii jest upośledzenie zdolności do ostrego widzenia blisko położonych obiektów oraz trudności w czytaniu drobnego druku.
Presbiopia pojawia się już po 40. roku życia. Termin prezbiopia pochodzi od greckiego słowa presbus, tłumaczonego jako stary człowiek i ops, czyli oko.
2. Rodzaje prezbiopii
Wyróżnia się 4 rodzaje starczowzroczności. To:
- Prezbiopia początkowa. Mówi się o niej, gdy czytanie małych liter wymaga wysiłku. Oko miarowe daje na siatkówce ostry obraz obiektów w nieskończoności bez żadnej ingerencji mięśni ocznych.
- Prezbiopia funkcjonalna, pojawiająca się, gdy wskutek długotrwałej pracy z tekstem z bliska występują dolegliwości typowe dla prezbiopii.
- Prezbiopia absolutna (pełna), gdy oko nie ma zdolności zmiany załamywania światła, nie wykazuje akomodacji.
- Prezbiopia przedwczesna. Pojawia się wskutek działania czynników farmakologicznych, chorobowych, środowiskowych i żywieniowych, nie jest powiązana ze starzeniem organizmu.
3. Presbiopia – objawy
Jak objawia się presbiopia? Typowe jest zamazywanie tekstu w książce czy na ekranie smartfona, co uniemożliwia wyraźne widzenie z bliska. Oko traci zdolność prawidłowego ogniskowania, wyostrzania bliskich obrazów, przez co przedmioty, które znajdują się w zakresie wyciągniętej ręki lub nawet bliżej, przestają być widziane wyraźnie.
To bardzo często oznacza konieczność odsuwania tekstu na coraz większą odległość (stąd choroba jest nazywana także chorobą długich rąk). Typowe jest zamykanie lub mrużenie oka podczas czytania.
Prezbiopii często towarzyszy zmęczenie oczu i uczucie dyskomfortu podczas pracy z bliży. Pojawiają się także bóle głowy, napięcie odczuwane w obrębie narządu wzroku.
4. Przyczyny starczowzroczności
Starczowzroczność cechuje się słabszym widzeniem z bliska. Spowodowane jest to osłabieniem lub zanikiem akomodacji oka, co ma związek ze zmniejszeniem elastyczności gałki ocznej i z procesem starzenia organizmu. Dodatkowo z biegiem lat zwiększa się wielkość soczewki w stosunku do jej objętości, a i spada kurczliwość mięśnia rzęskowego.
Oznacza to, że presbiopia dotyczy każdego człowieka w pewnym wieku, niezależnie od tego, czy w przeszłości posiadał wady wzroku, czy też jego oko było miarowe. Na jej pojawienie się wpływają też inne czynniki biologiczne czy środowiskowe, takie jak:
- płeć (starczowzroczność częściej pojawia się u kobiet),
- choroby współistniejące, takie jak niewydolność naczyniowa, anemia, cukrzyca, stwardnienie rozsiane,
- niedobory żywieniowe,
- nadużywanie alkoholu,
- farmakoterapia, na przykład przyjmowanie leków przeciwhistaminowych, antydepresyjnych czy przeciwpsychotycznych,
- promieniowanie ultrafioletowe.
5. Jak rozpoznać starczowzroczność?
Charakterystyczne dla starczowzroczności objawy, takie jak problemy z czytaniem, pogorszenie wzroku, czy trudności z ostrym widzeniem obrazu można oczywiście zaobserwować samodzielnie. Wówczas konieczna jest wizyta u okulisty, który przeprowadzi badania wzroku, pozwalające potwierdzić prezbiopię.
Specjalista wykonuje najczęściej rutynowe badania, które obejmują badanie ostrości wzroku i ocenę refrakcji. W niektórych przypadkach, w zależności od dokumentacji medycznej oraz wieku pacjenta, konieczna może być pogłębiona diagnostyka.
6. Leczenie starczowzroczności
Jak korygować prezbiopię? Do korekcji starczowzroczności najczęściej wykorzystuje się okulary do bliży. Co to znaczy? Są to okulary do komfortowego widzenia w pomieszczeniach, zapewniające wyraźne widzenie na małe odległości.
Stosuje się zarówno jednoogniskowe okulary do czytania, które umożliwiają widzenie w ograniczonym zakresie odległości, jak i soczewki dwuogniskowe, zapewniające ostre widzenie z daleka i z bliska. Osoby, które oprócz presbiopii mają inne wady wzroku, mogą stosować jedne okulary na oczy, wyposażone w soczewki progresywne.
Rozwiązaniem są także tak zwane okulary półprogresywne, zwane biurowymi, które dzięki specjalnej konstrukcji w górnej części mają moc do dali, natomiast w dolnej do bliży. Strefa progresji, dzięki płynnie zmieniającej się mocy szkła, zapewnia ostre widzenie z odległości pośrednich.
Także chirurgia laserowa pozwala na leczenie starczowzroczności i związanego z nią rozmazanego obrazu. Po laserowej korekcji wzroku widzenie jest dla pacjenta bardziej naturalne, może on uwolnić się też od konieczności noszenia okularów.
Presbiopia korygowana przy pomocy wszczepialnych soczewek wewnątrzgałkowych (wymiana soczewki własnej na sztuczną, tak zwaną multifokalną) pozwala leczyć nie tylko starczowzroczności, ale i innych problemów z występującym astygmatyzmem, usunięcie zmętniałej soczewki, czyli zaćmy.
Możliwe jest także wszczepienie soczewki bez usuwania soczewki własnej. Soczewki fakijne wszczepia się do komory przedniej lub tylnej. Są zalecane pacjentom młodym, u których występuje prezbiopia i duża krótkowzroczność lub nadwzroczność.
Do alternatywnych metod leczenia prezbiopii zalicza się farmakologię i ćwiczenia mięśnia rzęskowego.
7. Starczowzroczność – zapobieganie
Prezbiopia to wada związana z naturalnie postępującymi procesami związanymi z wiekiem. Dlatego też nie można jej całkowicie zapobiec. Starczowzroczność można jednak spowolnić. W trosce o zdrowy wzrok ważne są:
- ćwiczenia akomodacji, które wzmacniają wydolność mięśni rzęskowych,
- zdrowa dieta i suplementacja niezbędnych minerałów i witamin (C, E, A), przyjmowanie (stosowanej też m.in. na męty) luteiny,
- właściwa higiena pracy przy komputerze,
- przerwy w pracy wzrokowej,
- regularne badania wzroku,
- korzystanie z okularów przeciwsłonecznych,
- dobre oświetlenie podczas czytania.
8. Presbiopia a pozostałe wady wzroku
Starczowzroczność nie jest traktowana jak choroba, ale proces, który naturalnie zachodzi w ludzkim organizmie. Dlatego też może ona występować niezależnie od obecnych już wad refrakcji, nazywanych potocznie wadami wzroku.
Prezbiopia może więc pojawić się przy wadach takich jak:
- krótkowzroczność (miopia) – wyraźne widzenie bliskich przedmiotów, podczas gdy rozmazany jest obraz z daleka,
- dalekowzroczność (nadwzroczność, hyperopia) – słabe widzenie z bliska, podczas gdy przedmioty odległe widziane są wyraźnie,
- astygmatyzm (niezborność) – nieostre i niewyraźne widzenie na każdą odległość.
Jak widzi osoba z wadą wzroku i presbiopią? W przypadku krótkowzroczności objawy presbiopii mogą być zauważalne nieco później. Z kolei u osób z nadwzrocznością presbiopia może być odczuwana bardziej intensywnie, pacjenci mogą mieć wrażenie nasilonych objawów w oku.
Dominujące obecnie metody korekcji presbiopii przy współwystępujących wadach wzroku to przede wszystkim multifokalne soczewki kontaktowe lub okulary ze szkłami progresywnymi.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.