Jak wygląda leczenie astmy?

Astma oskrzelowa to choroba dróg oddechowych przebiegająca ze stanem zapalnym oskrzeli. Charakter przewlekły choroby znacznie obniża jakość życia chorych. Najczęściej dotyka ona dzieci, znacznie rzadziej dorosłych. Zapadalność na astmę jest większe w krajach wysoko uprzemysłowionych. Leczenie astmy to nie tylko stosowanie środków farmaceutycznych i immunoterapii. Ważne jest wyeliminowanie czynników wyzwalających napady choroby. Leczenie powinno być przeprowadzane systematycznie i stale.

1. Przyczyny astmy

Astma może mieć podłoże genetyczne. Jeżeli jedno z rodziców cierpi na astmę, prawdopodobieństwo wystąpienia tej choroby u dziecka wynosi 30%. Wartość ta wzrasta do 50% w przypadku, gdy oboje rodzice choruje na astmę. Jednak przyczyna większości przypadków astmy tkwi w procesach alergicznych.

Szczególnie niebezpieczne dla astmatyka alergeny, to:

Zobacz film: "Dlaczego warto wykonywać badania profilaktyczne?"

• roztocza kurzu domowego,
• naskórek zwierząt domowych,
• mocz chomików i świnek morskich,
• zarodniki pleśni (Alternaria, Aspergillus),
• pyłki roślinne (traw i drzew),
• leki zawierające kwas acetylosalicylowy (mogący wywoływać tzw. astmę aspirynową).

Astma może powstawać również w wyniku działania drażniącego na drogi oddechowe różnych substancji chemicznych, np. diizocyjanianu toluenu, używanego do produkcji farb. Również zanieczyszczenia powietrza, dym tytoniowy, czy silne perfumy) mogą wywoływać skurcz podrażnionych oskrzeli, a w efekcie doprowadzić do napadu astmy. Charakter przewlekły procesu zapalnego w oskrzelach powoduje nadreaktywność oskrzeli, które reagują skurczem na bodźce niealergiczne i niedrażniące (np. zimno, wysiłek fizyczny). Kolejną przyczyną wystąpienia astmy są infekcje wirusowe dróg oddechowych.

Błona śluzowa dróg oddechowych jest bardzo cienka, dlatego alergen może przez nią przeniknąć. Następnie dochodzi do „spotkania" cząsteczek alergenu z komórkami obronnymi organizmu, tzw. mastocytami. Komórki te wysyłają odpowiedź do organizmu, by ten zaczął produkować specjalne przeciwciała, które mają zdolność rozpoznawania obcych cząsteczek oraz ich niszczenia. Mastocyty żyją krótko, a ich rozpad wzmaga wydzielanie tzw. substancji prozapalnych (m.in. histaminy, prostaglandyn i leukotrienów). Nasilają one i utrwalają procesy zapalne w drogach oddechowych. Przedłużający się stan zapalny oskrzeli powoduje przerost mięśni gładkich, co skutkuje znacznym zwężeniem światła dróg oddechowych. Chory odczuwa duszność, brakuje mu tchu. Rozwija się pełnoobjawowa astma oskrzelowa.

2. Objawy astmy

Najbardziej charakterystycznym objawem astmy oskrzelowej jest duszność nasilająca się w nocy i nad ranem. Po niewielkim wysiłku fizycznym, choremu może brakować tchu, odczuwa ucisk w klatce piersiowej. Oddech astmatyka jest „świszczący", co spowodowane jest utrudnionym przepływem powietrza przez zwężone oskrzela. Często, astmie towarzyszy suchy, męczący kaszel przechodzący w gęstą, trudną do odksztuszenia wydzielinę.

3. Farmakologiczne leczenie astmy

Terapia astmy oskrzelowej preparatami farmakologicznymi obejmuje stosowanie leków najczęściej drogą wziewną. Rzadziej stosuje się podania doustne i tzw. parenteralne (dożylne). Substancje farmakologiczne zawarte w lekach wziewnych dostają się bezpośrednio do drzewa oskrzelowego wywierając działanie: rozszerzające oskrzela i przeciwzapalne. Leki rozszerzające oskrzela stosowane w astmie przeznaczone są do podawania doraźnego, w razie napadu duszności.

Terapeutyki te dzielą się na trzy grupy:

• Leki beta-mimetyczne (salbutamol, fenoterol, formoterol) - Są to preparaty aktywujące czynność układu współczulnego na zasadzie wydzielania noradrenaliny z zakończeń włókien nerwowych. Mechanizm ich działania polega na pobudzeniu tzw. receptorów beta-adrenergicznych w oskrzelach. Wynikiem pobudzenia tych receptorów jest natychmiastowy rozkurcz oskrzeli. Do najczęstszych działań niepożądanych leków tej grupy należą drżenia mięśniowe oraz zaburzenia rytmu serca.
• Leki cholinolityczne (bromek ipratropium, bromek tiotropium) - Preparaty te hamują czynność układu przywspółczulnego poprzez blokowanie wydzielania acetylocholiny z zakończeń nerwowych. Mechanizm działania cholinolityków polega na blokowaniu tzw. receptora muskarynowego. Receptor ten nie jest wówczas zdolny do przyłączenia cząsteczki acetylocholiny. Efektem tego jest przewaga układu współczulnego nad przywspółczulnym oraz następczy rozkurcz mięśni gładkich oskrzeli. Leki cholinolityczne hamują skurcz powstały w wyniku pobudzenia nerwu błędnego, co jest przyczyną astmy u połowy chorych. Do działań niepożądanych tych leków można zaliczyć suchość w jamie ustnej, kaszel.
• Metyloksantyny (teofilina, aminofilina) - Mechanizm działania tych leków polega na hamowaniu enzymu rozkładającego substancje zwane cyklicznymi nukleotydami. Wzrost stężenia tych substancji w komórkach mięśni oskrzeli powoduje obniżenie stężenia jonów wapnia, co skutkuje zahamowaniem skurczu mięśni gładkich. Również leki z tej grupy nie są pozbawione działań niepożądanych, wśród których należy wymienić: bóle i zawroty głowy, przyspieszone tętno (tachykardia), bezsenność, stany zapalne błony śluzowej żołądka.

Leki przeciwzapalne stosowane w astmie oskrzelowej przeznaczone są do podawania przewlekłego, aby zapobiec napadom duszności:

• Kromony (nedokromil, kromoglikan) - Preparaty te zmniejszają wydzielanie mediatorów stanu zapalnego w oskrzelach z komórek, w których są one magazynowane, tzw. mastocytów („komórek tucznych"). Do mediatorów zapalenia należą takie substancje, jak: histamina, prostaglandyna, interleukina. Leki te wykazują mało zaznaczone działania niepożądane.
• Glikokortykosteroidy (budezonid, flutikazon, beklometazon) - Mechanizm działania tych związków polega na hamowaniu syntezy substancji bezpośrednio odpowiedzialnych za skurcz oskrzeli. Zmniejszają one również obrzęk błony śluzowej oskrzeli poprzez wpływ na spadek przepuszczalności naczyń krwionośnych w obrębie dróg oddechowych. Leki te wykazują wiele działań niepożądanych i powinny być stosowane wyłącznie pod kontrolą lekarza. Do najbardziej charakterystycznych objawów niepożądanych należą: grzybica jamy ustnej i zatok, uszkodzenia błony śluzowej jamy ustnej, gardła i krtani, chrypka.
• Leki przeciwleukotrienowe (zafirlukast, montelukast, genleuton, zileuton) - Preparaty te znoszą działanie substancji tzw. leukotrienów, działających kurcząco na mięśnie gładkie oskrzeli. Oprócz działania przeciwskurczowego, leki te zmniejszają nadreaktywność oskrzeli oraz zmniejszają wydzielanie śluzu przez tzw. komórki kubkowe oskrzeli. Ważnym działaniem wspomagającym leczenie astmy jest również zmniejszenie przepuszczalności naczyń krwionośnych w obrębie oskrzeli, co prowadzi do zmniejszenia ich obrzęku. Do najczęściej występujących objawów niepożądanych należy senność, bóle głowy.

Leczenie wspomagające w astmie oskrzelowej polega na doustnym podawaniu leków zmniejszających stany zapalne i działających przeciwalergicznie – leki przeciwhistaminowe. Stosuje się również preparaty zawierające substancje o działaniu wykrztuśnym i upłynniającym wydzielinę śluzu (bromheksyna, ambroksol).

4. Leczenie astmy immunoterapią

Leczenie przyczynowe astmy obejmuje odczulanie (tzw. desensytyzację = immunoterapię). Ta procedura lecznicza polega na podawaniu stopniowo coraz większych dawek alergenu. W trakcie tej terapii, dochodzi do spadku odpowiedzi alergicznej i wytworzenia tolerancji układu odpornościowego. Przeciwwskazaniem do immunoterapii są choroby sercowo-naczyniowe, nowotwory lub poważne choroby immunologiczne.

Ten rodzaj leczenia pomoże osobom cierpiącym na umiarkowaną i lekką astmę.

5. Styl życia a astma

Podczas przewlekłego leczenia astmy zalecane jest unikanie alergenów i czynników wywołujących ataki. Kiedy jest to niemożliwe, należy systematycznie przyjmować leki. Uchroni to przed niespodziewanymi napadami astmy. Astmatycy często unikają wysiłku fizycznego z obawy przed atakiem duszności. Tymczasem aktywność fizyczna pozwala zwiększyć wydolność organizmu, a zwłaszcza układu oddechowego. Wszystkie osoby chore na astmę powinny uprawiać ćwiczenia lub sporty. Każdy wysiłek powinien być poprzedzony odpowiednią rozgrzewką i inhalacjami.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.