Grzybica jamy ustnej - objawy, przyczyny, leczenie, domowe sposoby

Grzybica jamy ustnej, zwana inaczej kandydozą, wywołana jest przez grzyba Candida albicans zaliczanego do rodzaju drożdżaków (Saccharomycetes). Wywołuje on bardzo często tzw. drożdżycę jamy ustnej, przełyku, pochwy lub płuc u osób z obniżoną odpornością. Choroba ta należy do tzw. zakażeń oportunistycznych. Jeżeli układ odpornościowy funkcjonuje prawidłowo, drożdżaki Candida nie infekują organizmu, do zapalenia grzybiczego jamy ustnej dochodzi w momencie, gdy spada poziom odporności. Jakie są objawy grzybicy jamy ustnej? Jak długo trwa grzybica jamy ustnej? Czy istnieją leki bez recepty na grzybicę jamy ustnej?

1. Grzybica jamy ustnej - czym jest?

Grzybica jamy ustnej (kandydoza jamy ustnej) to jedna z najczęściej rozpoznawanych infekcji grzybiczych. Jest to powierzchowne zapalenie błon śluzowych spowodowane przez grzyby drożdżopodobne ze szczepu Candida.

Drożdżyca jamy ustnej występuje u dzieci, młodzieży i osób dorosłych. Grzybicze zapalenie jamy ustnej zwykle rozpoznawane jest u osób z obniżoną odpornością organizmu.

Zobacz film: "Rak płuca. Historia Jerzego"

Kandydoza jamy ustnej to ogólne określenie na różne infekcje drożdżakowe lokalizujące się w tym miejscu, takie jak grzybica języka (Candida na języku), grzybica dziąsła, grzybica ust (grzybica warg) czy grzybica podniebienia.

2. Grzybica jamy ustnej - rodzaje

Rodzaje grzybicy w jamie ustnej:

• grzybica ostra rzekomobłoniasta,
• grzybica przewlekła zanikowa,
• grzybica ostra zanikowa,
• grzybica przewlekła hiperplastyczna.

Kandydoza ostra rzekomobłoniasta to jedno z najczęściej rozpoznawanych zakażeń grzybiczych u noworodków i niemowląt, spowodowanych niedojrzałością układu odpornościowego. U osób dorosłych może pojawić się na skutek stosowania inhalatorów, leków steroidowych, antybiotyków lub zakażenia HIV.

Objawy grzybicy jamy ustnej to białe lub kremowe grudki pojawiające się na błonie śluzowej, przypominające zsiadłe mleko. Można pozbyć się ich za pomocą tarcia, ale pozostawiają po sobie zaczerwienienie z krwawymi punktami.

Kandydoza przewlekła zanikowa ma kilka odmian - zapalenie jamy ustnej, kącików ust lub języka. Pierwszy rodzaj wywołuje zmiany rumieniowate, które przekształcają się w bolesne grudki na podniebieniu (jest to tzw. kandydoza rumieniowa).

Grzybica wokół ust i grzybica na ustach powoduje pęknięcia z tendencją do krwawienia, które wraz z upływem czasu zmieniają się w ziarninowe nadżerki.

Grzybica na języku odpowiada za zanik brodawek nitkowatych i wygładzenie powierzchni języka w kształcie owalnym lub przypominającym romb. Grzybica języka zwykle ma charakter przewlekły, często rozpoznawana jest u cukrzyków i osób stosujących antybiotyki.

Kandydoza ostra zanikowa charakteryzuje się występowaniem czerwonych plam, uczuciem bólu oraz suchości w gardle. Natomiast kandydoza przewlekła hiperplastyczna lokalizuje się zwykle na błonie śluzowej policzków, grzybica w ustach przyjmuje postać białych płytek lub grudek.

3. Grzybica jamy ustnej - objawy

Jak wygląda grzybica jamy ustnej? Biały nalot na języku i podniebieniu to najbardziej charakterystyczny objaw kandydozy jamy ustnej. Nalot ten może się rozprzestrzeniać do gardła i przełyku, powodując owrzodzenia, pieczenie i ból w obrębie zmienionej chorobowo błony śluzowej.

U niemowląt choroba przyjmuje postać ostrą. Na błonie śluzowej jamy ustnej dziecka pojawiają się wówczas biało-szare naloty (tzw. pleśniawki). Charakterystyczną odmianą zakażenia jest kandydoza kącików ust – tzw. zajady, których przyczyną może być niedokrwistość lub awitaminoza.

Objawy kandydozy jamy ustnej to:

• biały nalot na języku i podniebieniu, który może objąć również gardło i przełyk,
• białe pleśniawki lub grudki,
• uczucie suchości w gardle,
• rumień w kształcie rombu na języku,
• linijny rumień na dziąsłach (grzybica dziąseł),
• krwawiące pęknięcia w kącikach ust,
• swędzenie skóry wokół ust,
• nieprzyjemny zapach z ust,
• ból języka (grzyby na języku, drożdżaki na języku).

4. Grzybica jamy ustnej - przyczyny

Grzybica jamy ustnej pojawia się u osób z obniżoną odpornością, także w przebiegu chorób (np. AIDS, cukrzycy, białaczki, ziarnicy złośliwej, niedokrwistości lub gruźlicy).

Do infekcji drożdżakami może dojść również w wyniku niedoborów witamin z grupy B, kwasu foliowego, żelaza oraz zmian hormonalnych w organizmie (np. w przebiegu ciąży), a także podczas stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych.

Stany po przeszczepie (transplantacji) narządów stanowią duże prawdopodobieństwo wystąpienia zakażeń oportunistycznych (w tym kandydozy jamy ustnej). Wynika to z konieczności podawania środków hamujących proces wytwarzania przeciwciał i komórek odpornościowych w organizmie, tzw. leków immunosupresyjnych. Preparaty te znacznie obniżają aktywność układu odpornościowego.

Do grzybicy jamy ustnej i przewodu pokarmowego może dojść również w wyniku długotrwałego stosowania antybiotyków bez jednoczesnej suplementacji probiotyku zawierającego szczepy bakterii jelitowych.

Kolejna grupa leków, która sprzyja rozwojowi kandydozy jamy ustnej to glikokortykosteroidy (zwykle podawane w postaci wziewnej). Działają silnie przeciwzapalnie i antyalergicznie, tłumiąc jednocześnie aktywność układu immunologicznego.

Inne leki wpływające na wystąpienie grzybicy jamy ustnej to preparaty stosowane w chemioterapii, tzw. cytostatyki.

Czynniki miejscowe predysponujące do powstania grzybicy jamy ustnej to:

• niedostateczna higiena jamy ustnej,
• zmniejszona ilość wydzielanej śliny (np. w trakcie przyjmowania leków cholinolitycznych lub w przebiegu choroby Crohna),
• mikrouszkodzenia błony śluzowej (np. podczas stosowania protez zębowych),
• przewlekłe stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej,
• palenie papierosów i nadużywanie alkoholu.

5. Jak diagnozuje się grzybicę jamy ustnej?

Kandydoza języka i jamy ustnej wywołuje na tyle charakterystyczne objawy, że diagnoza zwykle stawiana jest już na etapie wywiadu lekarskiego oraz obejrzenia zmian. Niektórzy pacjenci są jednak kierowani na dodatkowe badania w celu potwierdzenia obecności drożdżaków w jamie ustnej.

5.1. Badanie mykologiczne

Badanie mykologiczne jest wykonywane w celu rozpoznania konkretnego gatunku grzyba, który spowodował zakażenie grzybicze jamy ustnej. Wykonuje się je na przykład, gdy symptomy grzybicy dziąseł lub objawy grzybicy języka są niespecyficzne, oraz w sytuacji, gdy dotychczasowe leczenie grzybicy jamy ustnej nie przyniosło oczekiwanego rezultatu.

Badanie polega na hodowli materiału pobranego od pacjenta i poddaniu go dokładnej analizie pod mikroskopem. Następnie wykonywane są testy biochemiczne, które umożliwiają określenie konkretnego gatunku grzyba oraz sprawdzenie jego wrażliwości na leczenie. Niestety wynik jest gotowy dopiero po upływie kilku tygodni, co znacząco opóźnia wdrożenie leku na grzybicę jamy ustnej.

Próbkę do badania pobiera się rano, pacjent powinien być na czczo, nie pić, nie myć zębów ani nie stosować płynu do płukania jamy ustnej przed wizytą w placówce medycznej.

6. Grzybica jamy ustnej - leczenie

Jak leczyć grzybicę jamy ustnej i jak leczyć grzybicę języka? Leczenie kandydozy polega na stosowaniu płynów do płukania jamy ustnej zawierających chlorheksydynę.

Do odkażania skóry i błon śluzowych można zastosować również kwas borny, jodynę, gencjanę, roztwór nadmanganian potasu lub wodę utlenioną (w odpowiednich stężeniach). Są to skuteczne leki bez recepty na grzybicę języka oraz jamy ustnej.

Pomocne są również żele stomatologiczne i pasty zawierające m.in. dializat z krwi cieląt, który ma silne właściwości regenerujące. Leki bez recepty na kandydozę należy aplikować na zmienioną grzybiczo błonę śluzową jamy ustnej po każdym posiłku, ograniczają one rozwój grzybów.

Właściwości grzybobójcze posiada również chlorchinaldol znajdujący się w preparatach do ssania. Substancja ta, oprócz działania przeciwgrzybiczego, wykazuje również aktywność bakteriobójczą i przeciwpierwotniakową. Mechanizm działania leku polega na absorbowaniu jonów żelaza z komórek drobnoustrojów, co uniemożliwia ich dalszy rozwój.

Większość wymienionych preparatów może być stosowana również w przypadku grzybicy jamy ustnej u dzieci lub grzybicy języka u dziecka, po uprzedniej konsultacji z pediatrą.

Silną substancją grzybobójczą jest również nystatyna. Składnik ten znajduje się w lekach na grzybicę jamy ustnej wydawanych na receptę. Nystatyna podawana miejscowo w postaci zawiesiny zaburza metabolizm grzybów, prowadząc do ich śmierci. Mechanizm jej działania polega na wiązaniu się z błoną komórkową grzyba i hamowaniu syntezy najważniejszego składnika błony – ergosterolu.

7. Grzybica jamy ustnej - domowe sposoby

Domowe sposoby na grzybicę jamy ustnej nie zadziałają bez odpowiedniej diety, kluczowe jest wyeliminowanie z jadłospisu słodyczy, cukru, drożdży, żywności wysokoprzetworzonej oraz alkoholu.

W codziennym menu powinien znaleźć się czosnek oraz jogurt naturalny. Domowe sposoby na grzybicę języka i jamy ustnej to przede wszystkim płukanki na bazie olejku z drzewa herbacianego, trawy cytrynowej czy oregano.

Dobrym sposobem może być picie octu jabłkowego z wodą przed każdym posiłkiem, a także dodawanie do potraw kurkumy i oregano, przyprawy te mają właściwości grzybobójcze.

Dużą popularnością cieszy się również soda na grzybicę jamy ustnej rozpuszczona w wodzie, stosowana w formie płukanki zmienia pH jamy ustnej, ograniczając tym samym rozwój grzybów. Jest to również skuteczny lek bez recepty na grzybicę gardła.

Wśród leków bez recepty na biały nalot na języku wymienia się czosnek, który należy trzymać na języku po uprzednim rozgnieceniu, a także miksturę przygotowaną z miodu i oleju kokosowego.

8. Profilaktyka grzybicy jamy ustnej

Zapobieganie grzybicy jamy ustnej polega na przestrzeganiu następujących zasad:

• dbanie o higienę jamy ustnej,
• stosowanie środków osłonowych podczas antybiotykoterapii,
• naturalne podnoszenie odporności organizmu,
• zdrowa dieta obfitująca w świeże warzywa i owoce,
• wyrównywanie niedoboru witamin i mikroelementów (zwłaszcza żelaza i kwasu foliowego),
• regularne spożywanie nabiału,
• wyeliminowanie słodyczy z diety,
• kontrolowanie dopasowania protez zębowych i aparatów ortodontycznych,
• właściwe leczenie chorób zwiększających ryzyko wystąpienia kandydozy, np. cukrzycy.

9. Czy grzybica jamy ustnej jest zaraźliwa?

Niestety zakażenie grzybicze jamy ustnej jest zaraźliwe. Infekcja może przenieść się poprzez kontakt ze śliną osoby chorej, a więc na skutek pocałunku, kontaktów seksualnych, używania tej samej szczoteczki do zębów, picia z jednej szklanki lub butelki czy jedzenia tymi samymi sztućcami.

Zakażenie Candida nie musi rozwinąć się u każdej osoby, która miała styczność ze śliną chorego. Ryzyko zwiększa obniżenie odporności organizmu, zażywanie antybiotyków, przewlekłe choroby, niezdrowa dieta, palenie papierosów i nadużywanie alkoholu.

10. Czy grzybica jamy ustnej występuje tylko u osób starszych?

Grzybicę jamy ustnej wywołują drożdżaki Candida, które bytują w organizmie u nawet 50% dorosłych i 65% dzieci. Jedynie u części osób dochodzi do infekcji i pojawienia się objawów grzybicy ust.

Zakażenie rozpoznawane jest w każdym wieku, również u niemowląt i noworodków, choć czynnikiem zwiększającym ryzyko zachorowania jest wiek powyżej 50. roku życia.

11. Jakie są powikłania związane z grzybicą jamy ustnej?

Nieleczona grzybica jamy ustnej może spowodować pojawienie się bolesnych nadżerek i owrzodzeń, ale również rozprzestrzenić się i zająć gardło, przełyk, układ pokarmowy oraz oddechowy.

Wówczas leczenie jest znacznie trudniejsze, a pacjent cierpi na wiele różnych objawów, łącznie z problemami z przełykaniem pokarmu czy oddychaniem.

12. Czy grzybica jamy ustnej może być objawem innej choroby?

Grzybica jamy ustnej może współwystępować z mniej lub bardziej groźnymi chorobami:

• cukrzyca,
• nadkwasota lub niedokwasota,
• choroba wrzodowa,
• niektóre choroby błony śluzowej jamy ustnej, np. leukoplakia, liszaj płaski,
• mocznica,
• białaczka,
• ziarnica złośliwa,
• kwasica,
• gruźlica,
• niedokrwistość aplastyczna,
• białaczka,
• agranulocytoza,
• neutropenia,
• choroby nerek,
• zakażenie HIV,
• choroba nowotworowa,
• zaburzenia krążenia,
• niedoczynność przytarczyc,
• niedoczynność tarczycy.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.