Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Lek. Aneta Zwierzchowska

Grzybica paznokci - przyczyny, charakterystyka, objawy, diagnostyka, leczenie

 Ewa Rosiecka
16.12.2022 16:44
Grzybica paznokci zazwyczaj pojawia się po zakażeniu grzybicą stóp
Grzybica paznokci zazwyczaj pojawia się po zakażeniu grzybicą stóp (123rf.com)

Grzybica paznokci (łac. onychomycosis) to inaczej grzybicze zakażenie paznokci. Może dotyczyć zarówno paznokci rąk, jak i stóp. Jest wywoływane głównie przez tzw. dermatofity, rzadziej grzyby z rodzaju Candida (drożdżaki) bądź pleśniowce. Przebarwienia, zgrubienia i łamliwość paznokci są objawami grzybicy paznokci, ale również innych chorób skóry i paznokci, dlatego w przypadku zaobserwowania takich zmian należy pójść do dermatolog

spis treści

1. Przyczyny zakażenia grzybicą paznokci

Grzybica paznokci zazwyczaj pojawia się po zakażeniu grzybicą stóp. Według badań, grzybica stóp dotyka aż 42 proc. ludzi, a grzybica paznokci - 21 proc. Częściej występuje u mężczyzn (za wyjątkiem kandydozy), rzadko u dzieci, natomiast bardzo często u osób starszych. Schorzenie to dotyka w równym stopniu przedstawicieli wszystkich ras.

Najczęściej w klimacie umiarkowanym grzybica paznokci spowodowana jest przez dermatofity, tj. Trichophyton rubrum (70 proc. przypadków grzybicy paznokci), Trichophyton mentagrophytes (20 proc. wszystkich przypadków grzybicy paznokci), Trichophyton interdigitale, Epidermophyton floccosum, Trichophyton violaceum, Microsporum gypseum, Trichophyton tonsurans, Trichophyton soudanense i Trichophyton verrucosum.

Zobacz film: "Leczenie grzybicy"

Na świecie notuje się coraz więcej przypadków zakażeń grzybami z innych rodzajów niż dermatofity i drożdżaki, jak Fusarium spp., Scopulariopsis brevicaulis, Aspergillus spp. W niektórych krajach te ostatnie są odpowiedzialne nawet za 15 proc. przypadków grzybic paznokci.

Do zakażenia grzybicą paznokci może dojść np.:

  • na basenie,
  • w saunie,
  • przez noszenie cudzych butów lub skarpet,
  • przez używanie cudzych przyborów do manikiuru.

Zarówno grzybica paznokci dłoni, jak i stóp może być spowodowana przez choroby ogólnoustrojowe:

Grzybica paznokci u nóg to choroba, którą usposabia ucisk mechaniczny, np. spowodowany przez ciasne obuwie. Jednak tego typu choroby paznokci u stóp są zarówno źródłem zakażenia dla innych osób, jak i stałym źródłem samozakażenia u chorej na grzybicę paznokci osoby.

Dodatkowo, wilgotne i ciepłe środowisko to idealne warunki dla rozwoju grzybicy paznokci. Zapewniamy je grzybom niedokładnym wycieraniem stóp po umyciu, nieprzewiewnym i ciasnym obuwiem, a także skarpetami z tworzyw sztucznych.

2. Charakterystyka grzybicy paznokci

Grzyby, które powodują grzybicę stóp, mogą dostać się pod skórę i do paznokcia, jeśli paznokieć zostanie uszkodzony. Może to być skaleczenie lub zbyt krótkie obcięcie albo niewłaściwa pielęgnacja paznokcia. Grzybica paznokci dłoni i stóp z reguły atakuje osłabione paznokcie, a osłabiamy je także poprzez stosowanie lakieru do paznokci i tipsów .

Co to jest grzybica?
Co to jest grzybica?

Choroby grzybicze to najczęstsze dolegliwości zakaźne skóry i narządów wewnętrznych. Grzybica jest chorobą

zobacz galerię

Ponadto, niektóre osoby są predysponowane do grzybicy paznokci z powodu istniejących u nich różnych schorzeń. Jednym z nich są zaburzenia odporności (stany immunosupresji), związane np. z zakażeniem HIV bądź przewlekłym leczeniem lekami immunosupresyjnymi po przeszczepieniu narządu czy w niektórych chorobach autoimmunologicznych.

Kolejną grupą problemów związanych ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia grzybicy paznokci dłoni i stóp są zaburzenia hormonalne (choroba lub zespół Cushinga, niedoczynność tarczycy i inne).

3. Grzybica paznokci - typy grzybic

Rozróżnia się cztery podstawowe typy grzybicy paznokci, zależnie od tego, która część paznokcia jest dotknięta. Najczęstszy typ grzybicy paznokci dotyka dalszej (dystalnej) części paznokcia, łącznie z obrąbkiem naskórkowym podpaznokciowym, czyli naskórkiem znajdującym się z przodu, pod płytką paznokciową.

Co ciekawe, grzybica paznokci może na początku przebiegać bezobjawowo; w tych przypadkach występuje tylko zwiększona łamliwość paznokci i nieznaczne przebarwienia płytki paznokciowej. Dopiero po jakimś czasie zaczynają się pojawiać charakterystyczne, nasilone nieprawidłowości w wyglądzie paznokcia.

Środki na grzybicę paznokci znajdziesz dzięki stronie KtoMaLek.pl. To darmowa wyszukiwarka dostępności leków w aptekach w Twojej okolicy. Nie trać czasu na bieganie od apteki do apteki! Zarezerwuj potrzebny lek online i zapłać za niego w aptece.

4. Objawy grzybicy paznokci

Objawy grzybicy paznokci to przede wszystkim zmiany na paznokciach, szczególnie w początkowych fazach rozwoju choroby. Pierwsze zmiany pojawiają się zwykle na wolnym brzegu (z przodu) płytki paznokciowej bądź też po jej bokach.

Przy większym zaawansowaniu grzybicy paznokci dochodzić może dodatkowo do problemów z aktywnością fizyczną (np. ćwiczeniami), a nawet chodzeniem czy staniem. Pacjenci zgłaszają wtedy parestezje (drętwienia), ból, dyskomfort, utratę sprawności fizycznej. Do charakterystycznych zmian w obrębie paznokci w przebiegu grzybicy paznokci należą:

  • przebarwienia - białe, żółte, brązowe, zielonkawe, szare paznokcie,
  • łuszczenie i rozwarstwianie płytki paznokcia, wyraźnie zwiększona jej łamliwość,
  • pobruzdowanie płytek paznokciowych,
  • zgrubienie płytki paznokciowej będące objawem nadmiernego rogowacenia,
  • nieprzyjemny zapach stóp.

Objawy grzybicy paznokci mogą być przeróżne. U dwóch różnych osób zakażenie tym samym gatunkiem grzyba będzie więc powodowało zupełnie różne zmiany na paznokciach.

Nieco odmienny charakter może mieć grzybica paznokci paluchów (największych palców stóp). Może ona być wywołana przez tzw. pleśniowce. Jest to forma grzybicy paznokci występująca często u ludzi starszych i związana z zaburzeniami ukrwienia paznokcia (zaburzenia troficzne). Płytki paznokciowe paluchów są zgrubiałe, zniekształcone, w kolorze żółtozielonym, pod płytkami zaś występuje znaczne zgrubienie naskórka. Zazwyczaj nieleczona grzybica paznokci trwa wiele lat. Niestety, nawet przy prawidłowym i długotrwałym leczeniu grzybica paznokci ma skłonność do nawracania.

5. Diagnostyka grzybicy paznokci

Wymienione wyżej objawy zazwyczaj oznaczają grzybicę paznokci. Oprócz charakterystycznego wyglądu paznokci, w rozpoznaniu grzybicy paznokci pomocne może być stwierdzenie grzybicy stóp i rąk, która to choroba zwykle współwystępuje z zakażeniem grzybiczym paznokci. Rozpoznanie grzybicy paznokci nie jest jednak zawsze łatwe.

W niektórych przypadkach konieczne jest dodatkowo badanie laboratoryjne. Lekarz pobiera próbkę i bada ją pod mikroskopem. Innym badaniem wspomagającym diagnozę grzybicy paznokci jest hodowla pobranych grzybów. Dzięki temu można określić ich gatunek i sprawdzić wrażliwość na konkretne leki.

Gdy lekarz podejrzewa grzybicę paznokci u danego pacjenta, musi również wziąć pod uwagę inne schorzenia, które mogą dawać podobny obraz, tj.:

  • łuszczyca paznokci - może wyglądać podobnie, jednak charakterystyczne dla tej choroby jest to, że często zajmuje wszystkie paznokcie, symetrycznie; oprócz tego w jej przebiegu występują zwykle typowe zmiany również na skórze;
  • drożdżyca - jest to inny rodzaj grzybicy paznokci niż klasyczna, związana z zakażeniem dermatofitem; charakteryzuje się występowaniem ropnej wydzieliny wydostającej się spod wałów paznokciowych, a także bolesnością;
  • zmiany troficzne, czyli spowodowane zaburzeniem ukrwienia płytki paznokciowej; typowo rozpoczynają się w części proksymalnej płytki (czyli u jej podstawy);
  • liszaj płaski - choroba charakteryzująca się typowymi wykwitami (zmianami) na skórze i błonach śluzowych, których współwystępowanie pozwala zwykle dość łatwo zróżnicować liszaj od grzybicy; płytka paznokciowa jest w przebiegu liszaja typowo podłużnie pobruzdowana.

Specyficzną odmianą grzybicy paznokci jest kandydoza płytek paznokciowych i wałów paznokciowych, zakażenie spowodowane przez grzyby z rodzaju Candida. Zdarza się ona częściej u kobiet, szczególnie u osób, które często moczą ręce, oraz w klimacie tropikalnym i subtropikalnym, które charakteryzują się dużym stopniem wilgotności i wysoką temperaturą.

Do zaistnienia tego rodzaju grzybicy paznokci konieczny jest uraz palca w okolicy paznokcia lub też inne niż grzybicze zakażenie. Wały paznokciowe są w przebiegu kandydozy płytek paznokciowych obrzęknięte, bardzo zaczerwienione i bolesne.

Przy naciskaniu, wydobywa się z nich ropa. Jeśli zmiany drożdżakowe utrzymują się dłuższy czas, płytki paznokciowe stają się szaro-żółto-brunatne, tracą blask, grubieją i rozwarstwiają się.

Kandydozę wałów i płytek paznokciowych należy odróżnić od zanokcicy bakteryjnej, czyli zakażenia bakteryjnego, które różni się przede wszystkim tym, że jest ograniczone do jednego palca i ma ostrzejszy przebieg, z większą bolesnością.

Oprócz tego kandydozę można pomylić ze „zwykłą” grzybicą paznokci i łuszczycą paznokci. Celem definitywnego zdiagnozowania zakażenia drożdżakowatego, konieczne jest wykonanie posiewu (hodowla grzyba Candida). Nie jest możliwe rozpoznanie grzybów z tego rodzaju w preparacie bezpośrednim, czyli za pomocą oglądania wydzieliny pobranej z chorego miejsca, bez hodowli.

Na koniec rozważań o objawach grzybicy paznokci warto wspomnieć o problemach psychologicznych, jakie mogą przechodzić dotknięci grzybicą paznokci pacjenci. Należą do nich niska samoocena i pogorszenie kontaktu z innymi. Problemy te dotyczyć mogą szczególnie tych, u których występuje grzybica paznokci u rąk.

Zobacz także

6. Leczenie grzybicy paznokci

Leczenie grzybicy paznokci jest nieodzowne. Pozostawienie grzybicy paznokci nieleczonej prowadzi do przewlekłego i postępującego przebiegu choroby. Nie występuje samowyleczenie przy grzybicy paznokci. Dlatego zawsze w przypadku pojawienia się podejrzanych zmian w obrębie paznokci rąk czy stóp należy umówić się na wizytę u lekarza dermatologa. Nawet jeśli okaże się, że przyczyną wystąpienia nieprawidłowości nie jest zakażenie grzybicze, tylko dermatolog będzie w stanie ocenić, jaka choroba nas nęka.

Niestety leczenie grzybicy paznokci jest uciążliwe i często nieskuteczne. Dzieje się tak dlatego, że zniechęcony chory po prostu przestaje stosować przepisane mu leki. Kuracja, aby była skuteczna, powinna trwać kilka miesięcy, także po ustąpieniu objawów.

Dla osób, które problem grzybicy stóp i paznokci zaczyna przytłaczać, idealnym wsparciem jest forum o grzybicy paznokci. Na forum grzybica paznokci nie jest już tematem wstydliwym, bo dotyczy każdego uczestnika dyskusji. Dlatego forum o grzybicy paznokci daje nie tylko wsparcie, ale też wiedzę o skuteczności metod leczenia.

W początkowych etapach grzybicy paznokci, kiedy zmiany na paznokciach są niewielkie, wystarczą maści grzybobójcze. Przy zaawansowanej grzybicy paznokci zazwyczaj stosuje się leki doustne. Nawroty grzybicy są dość częste, dlatego po wyleczeniu należy stosować się do zaleceń dermatologa i dbać o higienę stóp.

Wiele osób rezygnuje z leczenia od razu po ustąpieniu objawów grzybicy paznokci, co jest błędem. Doprowadzi to do nawrotu i konieczności przeprowadzenia leczenia od początku.

W leczeniu grzybicy paznokci można również wykorzystać domowe sposoby na grzybicę. W leczeniu grzybicy paznokci można spróbować np. olejku z drzewa herbacianego o działaniu antyseptycznym i grzybobójczym.

Innym domowym sposobem na grzybicę jest moczenie stóp w roztworze octu jabłkowego. Niektórzy zalecają również nakładanie na zmienione chorobowo miejsca oliwę z oliwek i oregano jako doskonały domowy sposób na grzybicę paznokci.

Domowe sposoby na grzybicę paznokci są zazwyczaj nieskuteczne. Zmiany na paznokciach powinien obejrzeć lekarz dermatolog. To, co możemy zrobić sami, aby wspomóc terapię, to przestrzegać podstawowych zasad dbania o stopy, czyli dokładnie myć i osuszać stopy, nie przycinać zbyt krótko paznokci, nie korzystać z cudzych przyborów do pedikiuru, ręczników, skarpet i butów.

Ogólnie, leczenie grzybicy paznokci zależy od gatunku, który zainfekował paznokcie, klinicznego typu choroby, liczby zainfekowanych paznokci oraz stopnia zajęcia płytek. W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie systemowe, czyli preparatami doustnymi. Czasem wystarczające jest leczenie miejscowe, czyli lekami do smarowania.

Niewątpliwie kombinacja leczenia systemowego i miejscowego poprawia wskaźniki powodzenia terapii grzybicy paznokci. Niestety nawet przy zastosowaniu nowszych środków leczniczych, odsetek nawrotów grzybicy paznokci jest wysoki. W przyszłości zastosowanie w leczeniu tego schorzenia może znaleźć terapia fotodynamiczna i laserowa.

6.1. Grzybica paznokci - leki przeciwgrzybicze miejscowe

Leki miejscowe bez doustnych powinny być stosowane tylko w tych przypadkach grzybicy paznokci, gdy zajęte jest mniej niż połowa części dystalnej (dalszej) płytki paznokciowej oraz wtedy, gdy pacjent nie toleruje dobrze leczenia systemowego. Są to rzadkie przypadki, zwykle leczenie miejscowe niestety nie jest wystarczające.

Środki stosowane w leczeniu miejscowym grzybicy paznokcia to amorolfina, cyklopiroks i bifonazol/mocznik. Amorolfinę stosujemy w formie 5-procentowego lakieru do smarowania paznokci, raz w tygodniu. Cyklopiroks, w formie 8-procentowego lakieru do paznokci, stosujemy natomiast codziennie przez 5 do 12 miesięcy. Ostatnią opcją, jeśli chodzi o leczenie miejscowe grzybicy paznokci, jest bifonazol w połączeniu z 40-procentowym roztworem mocznika.

Generalnie, leki miejscowe stosowane jako jedyna terapia grzybicy paznokci nie są w stanie doprowadzić do pełnego wyleczenia, ponieważ nie penetrują wystarczająco w głąb płytki. Donoszono wprawdzie, że roztwory cyklopiroksu i amorolfiny penetrują wszystkie warstwy paznokcia, ale wciąż mają niską skuteczność, jeśli są używane w monoterapii (jako jedyny lek).

Środki te mogą natomiast być użyteczne jako terapia „wspomagająca” grzybicy paznokci, dodatek do leku doustnego lub jako profilaktyka nawrotu u pacjentów, którzy wcześniej wyleczyli grzybicę paznokci lekami systemowymi (doustnymi).

6.2. Grzybica paznokci - terapia doustna

Leczenie doustne w przypadkach grzybicy paznokci jest prawie zawsze konieczne. Nowsza generacja leków doustnych przeciwgrzybiczych, jak itrakonazol czy terbinafina, zastąpiły w ostatnim czasie starsze generacje w leczeniu grzybicy paznokci.

Efektywność tych nowych środków zawdzięczamy ich zdolności do penetrowania w głąb płytki paznokciowej w ciągu zaledwie kilku dni od rozpoczęcia leczenia. Stosując je, można sobie pozwolić na krótszy czas trwania terapii, uzyskując jednocześnie większy odsetek wyleczeń i mniej działań niepożądanych. Terbinafina (jest to nazwa międzynarodowa, w aptece lek występuje pod inną nazwą handlową) działa grzybobójczo (zabija grzyby) i grzybostatycznie (hamująco na rozmnażanie grzybów).

Działa zarówno przeciwko drożdżakom, jak i częściej występującym w grzybicy paznokci dermatofitom. Terbinafina działa hamująco na syntezę ergosterolu, doprowadzając do wytworzenia skwalenu, który charakteryzuje się właściwościami grzybobójczymi.

Itrakonazol, tak jak terbinafina, odkłada się w płytce paznokciowej (wykazuje powinowactwo do komórek skeratynizowanych) i działa zabójczo wobec grzyba jeszcze długo po zakończeniu stosowania. W przypadku stosowania terapii wyżej wymienionymi lekami, pacjenci cierpiący na grzybicę paznokci powinni uzbroić się w cierpliwość i oczekiwać spokojnie na odrost zdrowego paznokcia po zakończeniu leczenia. Może to potrwać jeszcze jakiś czas.

Flukonazol stanowi alternatywę dla wyżej wymienionych leków. Nie jest on jednak tak skuteczny wobec dermatofitów, jak terbinafina czy itrakonazol.

Jeśli chodzi o dawkowanie leków na grzybicę paznokci, to najczęściej terbinafinę stosujemy w dawce 250 mg na dobę, przez 6 tygodni przy grzybicy paznokci rąk i przez 12 tygodni przy grzybicy paznokci stóp. Uważa się, że lek ten wykazuje najmniej interakcji z innymi lekami, przyjmowanymi przez pacjentów z powodu współistniejących schorzeń. Natomiast itrakonazol podajemy w tzw. terapii pulsowej.

Polega to na tym, że stosujemy lek w dawce 400 mg na dobę (2 razy 1 kapsułka zawierająca 200 mg itrakonazolu) przez tydzień i następnie wykonujemy 3-tygodniową przerwę. Potem wdrażamy kolejny puls, czyli tydzień terapii. W grzybicy paznokci rąk stosujemy dwa tygodniowe pulsy, natomiast w przypadku grzybicy paznokci stóp - trzy pulsy. Flukonazol stosujemy w dawce 50-450 mg/tydzień, przez 9-12 miesięcy.

6.3. Grzybica paznokci - leczenie chirurgiczne 

W grzybicy paznokci zastosowanie znajdować może także leczenie zabiegowe. Chodzi tu o mechaniczne i chemiczne usuwanie zainfekowanej płytki paznokciowej. Chemiczne usuwanie płytki możliwe jest przy zastosowaniu 40-50 proc. roztworu mocznika. Jest to metoda bezbolesna i przydatna w przypadku, gdy paznokieć jest bardzo gruby.

Usunięcie płytki paznokciowej przy grzybicy paznokci należy rozważyć jako leczenie uzupełniające u pacjentów leczonych preparatami doustnymi. Kombinacja leczenia doustnego, miejscowego (smarowanie) oraz chirurgicznego przy grzybicy paznokci daje największy odsetek wyleczeń i jest jednocześnie efektywnie najtańszą opcją (najmniej nawrotów, krótkie leczenie).

Podczas leczenia grzybicy paznokci nie ma konieczności ograniczenia swojej szeroko pojętej aktywności, ale wskazane jest unikanie miejsc, w których może dochodzić do zakażenia, jak np. baseny publiczne.

6.4. Grzybica paznokci - niedopuszczanie do nawrotu infekcji

Po wyleczeniu infekcji grzybiczej nie powinniśmy nosić butów, w których chodziliśmy w jej czasie. Znajdują się w nich zarodniki grzybicze, które najprawdopodobniej spowodują nawrót infekcji. Gdy jednak nie mamy takiej możliwości można zastosować jedną z podanych opcji:

  • należy włożyć buty do foliowego worka, razem z pojemnikiem, zawierającym 10% roztwór formaliny (do kupienia w aptece); worek należy szczelnie zamknąć i trzymać w ciepłym miejscu. Po 48 h buty należy wyjąć i przewietrzyć najlepiej przez całą dobę na wolnym powietrzu,
  • jedną tabletkę chinoksyzolu (również do kupienia w aptece) należy rozpuścić w szklance wody, następnie do obydwu butów należy włożyć lnianą ściereczkę lub watę; następnie zamykamy buty w oddzielnych torebkach foliowych i szczelnie zawiązujemy. Po 24 godzinach wyjmujemy buty i wietrzymy kolejną dobę na świeżym powietrzu.

7. Grzybica paznokci - profilaktyka

Aby nie dopuścić do grzybicy paznokci warto pamiętać o kilku zasadach profilaktycznych. Oto one:

  • po umyciu stóp należy je bardzo dokładnie osuszyć, zwracając szczególną uwagę na przestrzenie międzypalcowe,
  • należy dbać o właściwe nawilżenie skóry dłoni i stóp,
  • do kąpieli można dodawać sól lub środek zmiękczający pięty i skórę,
  • jeden raz w tygodniu dobrze jest zrobić sobie peeling,
  • po wykonaniu zabiegów pielęgnacyjnych na paznokciach, należy każdorazowo oczyścić wykorzystane do tego celu przyrządy,
  • również w salonie kosmetycznym warto zwracać uwagę na czystość przyrządów pielęgnacyjnych,
  • nie powinno się zakładać ciasnych i wykonanych ze sztucznych materiałów butów na gołe stopy,
  • powinno się nosić przewiewne buty, które nie uciskają palców i stóp,
  • na basenie najlepiej nosić obuwie ochronne, np. klapki,
  • należy często wymieniać ręcznik do stóp, oraz prać go w wysokiej temperaturze,
  • powinno się reagować na wczesne symptomy, np. przebarwienie płytki paznokciowej może świadczyć o grzybicy, nie zaś o stłuczeniu.

Treść artykułu jest całkowicie niezależna. Znajdują się w nim linki naszych partnerów. Wybierając je, wspierasz nasz rozwój.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Następny artykuł: Grzybica stóp
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze