Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Mgr Kamila Drozd

Zaburzenia nawyków i popędów

Avatar placeholder
24.05.2013 07:42
Zaburzenia nawyków i popędów
Zaburzenia nawyków i popędów

Zaburzenia nawyków i popędów zostały opisane w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 w odrębnym rozdziale pod kodem F63. Kategoria zaburzeń obejmuje patologie zachowań i impulsów, których nie opisano w innych działach. Mechanizm patogenezy objaśnia się zwykle, odnosząc się do teorii popędów. Zaburzenia nawyków charakteryzują się powtarzaniem działań bez racjonalnej motywacji. Podejmowanie patologicznych działań prowadzi zwykle do uzyskania przyjemności i uwolnienia się od napięcia, ale zwykle zachowania takie szkodzą osobie. Mimo ewidentnie negatywnych konsekwencji zachowań, chory nie potrafi ulec impulsom ani ich kontrolować. Zaburzenia nawyków i popędów nie obejmują nałogowego nadużywania substancji psychoaktywnych ani zaburzeń seksualnych, np. nałogowego masturbowania się.

spis treści

1. Rodzaje zaburzeń nawyków i popędów

Istotą zaburzeń nawyków i impulsów jest brak kontroli nad własnymi popędami i stałe powtarzanie niedostosowanego społecznie zachowania. Impulsywne działanie chorego poprzedza zwykle nieprzyjemny stan napięcia, który ulega redukcji po wykonaniu danej czynności, przynoszącej ulgę. Do tej pory nie ma zgodności co do przyczyn zaburzeń popędów. Czasem patologie w zakresie kontrolowania swoich impulsów określa się jako eksplozywne zaburzenia zachowania. Wyróżnia się cztery podstawowe kategorie zaburzeń nawyków i popędów – patologiczny hazard (F63.0), piromanię (F63.1), kleptomanię (F63.2) i trichotylomanię (F63.3). Czym charakteryzuje się każde z tych zaburzeń?

1.1. Patologiczny hazard

Patologiczny hazard należy różnicować z zachowaniami ryzykownymi prezentowanymi przez osoby cierpiące na zaburzenia maniakalne oraz z hazardem uprawianym przez jednostki prezentujące zaburzenia osobowości typu dyssocjalnego. Do rozpoznania hazardu patologicznego konieczne jest stwierdzenie dwóch lub więcej epizodów uczestnictwa w grach pieniężnych w ciągu roku oraz kontynuowania hazardu, mimo dyskomfortu i faktu, że nie przynosi on zysków finansowych. Chory odczuwa silne pragnienie gry i jest niezdolny do opanowania się siłą woli. Często pochłonięty zostaje wyobrażeniami i myśleniem dotyczącym gry oraz okolicznościami jej towarzyszącymi, co dodatkowo skłania go do powtarzania patologicznego wzorca zachowania, mimo że działanie prowadzi do ewidentnych szkód i problemów z życiu społecznym, rodzinnym, zawodowym i materialnym. Osoby cierpiące na przymusowy hazard często zaciągają długi, bo chcą się odegrać. Borykają się z problemami finansowymi, nie spłacają kredytów, co niejednokrotnie komplikuje ich i tak trudną sytuację, prowadząc do samobójstw. Jeśli patologiczny hazard „nie zabije” chorego, mogą zrobić to wierzyciele. Pacjenci podejmują działania hazardowe często ze względu na potrzebę poczucia ryzyka i niebezpieczeństwa. Uzależniają się od różnych form hazardu, np. pokera, ruletki, gry w kości, e-hazardu czy gry na automatach wskutek większego zapotrzebowania na adrenalinę.

1.2. Piromania

Zobacz film: "Depresja - przyczyny"

Piromanię określa się inaczej jako patologiczne podpalanie. Chory odczuwa narastające napięcie bezpośrednio przed podpaleniem i intensywne podniecenie tuż po podpaleniu. Piromania cechuje się wieloma podpaleniami lub próbami wzniecenia ognia bez widocznych motywów. Chory nie podpala z chęci dokonania zemsty czy dla zysków finansowych (np. by wypłacono mu pieniądze z ubezpieczenia). Zwykle zaburzeniu towarzyszą myśli i wyobrażenia dotyczące ognia. Piroman wypatruje pożaru, jest zafascynowany tematyką ognia – sprzętem pożarniczym, zapałkami itp. Patologiczne zabawy z ogniem i chorobliwą żądzę podpalania należy różnicować między innymi ze schizofrenią, organicznymi zaburzeniami psychicznymi, osobowością dyssocjalną i odurzeniem substancjami psychoaktywnymi, np. alkoholem. Wyróżnia się też zaburzenie seksualne w postaci piromanii seksualnej – chory podpala dla uzyskania poczucia kontroli nad otoczeniem, co doprowadza go do przeżycia spełnienia seksualnego.

1.3. Kleptomania

Następnym rodzajem zaburzeń nawyków i popędów jest kleptomania, czyli dokonywanie patologicznych kradzieży. Kleptoman kradnie bez uchwytnego motywu zysku dla siebie lub innych osób. Nie kradnie dlatego, że coś jest wartościowe, ale dlatego, że coś mu się podoba. Odczuwa nieodpartą pokusę i chęć zabrania czyjejś rzeczy, ale skradzione przedmioty mogą być później rozdawane albo wyrzucane. Chory nie potrafi ulec impulsowi, który popycha go do kradzieży. Przed zabraniem cudzej rzeczy odczuwa wzrastające uczucie napięcia, które mija tuż po kradzieży. Kleptomanię należy różnicować z syllogomanią, czyli patologicznym zbieractwem oraz organicznymi zaburzeniami psychicznymi i depresjami, w przebiegu których daje się zaobserwować kradzieże.

1.4. Trichotylomania

Trichotylomania to dziwne zaburzenie impulsów, które manifestuje się niemożnością opanowania przymusu wyrywania sobie włosów. Nazwa choroby pochodzi z języka greckiego (gr. tricho – włosy). Notuje się zauważalną utratę włosów spowodowaną nie żadnymi obrzędami kulturowymi, zapaleniem skóry czy reakcjami alergicznymi, ale uporczywym i nawracającym wyrywaniem sobie włosów. Chory na trichotylomanię odczuwa intensywny popęd do wyrywania sobie włosów z uczuciem napięcia i ulgi. Czasami przymusowi wyrywania sobie owłosienia (nawet z rzęs czy brwi) towarzyszy przymus zjadania włosów – trichofagia. Trichotylomania wymaga różnicowania ze stereotypiami ruchowymi ze skubaniem włosów i zaburzeniami dermatologicznymi w rejonie głowy. Wyrywanie sobie włosów nie może być też skutkiem urojeń i omamów, pojawiających się w przebiegu schizofrenii.

W odniesieniu do teorii popędów Zygmunta Freuda, popęd to samoprodukująca się wewnętrzna potrzeba, domagająca się zaspokojenia. Freud wyodrębnił dwa podstawowe popędy – popęd libido (erotyczny) i popęd śmierci (destrukcji). Za produkcję impulsów i popędów odpowiada warstwa osobowości określana jako Id, natomiast cenzorem moralnym i instancją norm społecznych jest Superego. Można zatem powiedzieć, że w przypadku zaburzeń nawyków i popędów, których istotę stanowi dysfunkcja w zakresie kontroli własnych impulsów, Superego (sumienie) przegrywa z Id (żądzą).

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Następny artykuł: Objawy paranoi
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze