Badanie poziomu żelaza w kierunku łysienia
Utrata włosów przez ludzi jest problemem wstydliwym, powodującym zaburzoną samoocenę. Z tego powodu wymaga dokładnej diagnostyki. Długotrwały stan bez włosów może być dla osób o słabej psychice problemem powodującym trudności w życiu osobistym i zawodowym, depresja, stany lękowe. Wykonując badania określające strukturę włosa oraz kondycję skóry, nie należy zapominać o morfologii i określeniu poziomu żelaza w surowicy krwi.
1. Żelazo
Żelazo (Fe, łac. ferrum) jest metalem, pochodzącym z VIII grupy pobocznej. Dla organizmu człowieka jest on mikroelementem, na który zapotrzebowanie dobowe jest różne w zależności od wieku, płci, stylu życia. Dla kobiet wynosi - 20 mg, mężczyzn i dzieci - 10 mg, w ciąży - 30mg. Źródło żelaza stanowią: czerwone mięso, ryby, mięso kurczaka, indyka, orzechy, nasiona, suszone owoce, zielone warzywa, drożdże.
Żelazo jest niezbędne do prawidłowego wytwarzania hemoglobiny (udział w transporcie tlenu), mioglobiny (czerwony barwnik mięśni), enzymów (katalaza, peroksydaza, cytochromy). Wpływa także na koncentrację, zapamiętywanie, szybkość uczenia się. Żelazo pochodzenia zwierzęcego jest wchłaniane w 25% (to tzw. żelazo hemowe), z produktów roślinnych wchłanianie żelaza jest dużo mniejsze (5-10%). Żelazo pochodzenia roślinnego jest trójwartościowe, dopiero w żołądku zostaje utlenione do dwuwartościowego. W błonie śluzowej znajduje się apoferrytyna wiążąca żelazo - powstaje ferrytyna. We krwi pierwiastek transportuje związek zwany transferryną.
Zwiększenie wchłaniania żelaza powoduje jednoczesne podawanie: witaminy C lub owoców cytrusowych, papryki, jagód; fruktozy (cukru występującego w owocach), octu oraz białka zwierzęcego. Zmniejszenie jego przyswajalności powodują: jajka, otręby, herbata, kawa, mleko, sery, sole wapnia i fosforu, fityniany (związki występujące w nasionach zbóż). Całkowita ilość żelaza w organizmie człowieka wynosi około 4-5 g, z czego 70% występuje w postaci hemoglobiny.
Żelazo jest magazynowane w wątrobie, śledzionie, szpiku pod postacią ferrytyny. Czasami może dojść do jego nadmiaru, powodując tzw. hemochromatozę, która rzadko u dorosłych powoduje objawy, ale dla dzieci może być śmiertelna. U dorosłych mogą wystąpić biegunka, wymioty. Badania przedstawiają występowanie progu, powyżej którego żelazo nie zostaje wchłaniane, jednak czasem przy powolnym wydalaniu tego pierwiastka granica ta może zostać przekroczona. W tym stanie wzrasta ryzyko zawału serca i rozwoju nowotworów. Jony metalu tworzą z tlenem wolne rodniki, które utleniają lipidy krwi, doprowadzając do miażdżycy oraz uszkadzają jądra komórek, powodując zmiany genetyczne i transformację nowotworową.
2. Objawy niedoboru żelaza
Przyczynami obniżonego poziomu żelaza we krwi jest niedożywienie (np. głodowanie, alkoholizm), zakażenie pasożytami przewodu pokarmowego, niektóre choroby przewlekłe, utrata krwi (krwotok, miesiączka). Pierwiastek ten jest wykorzystywany do tworzenia hemoglobiny kilkakrotnie, jeśli nie występuje krwawienie usuwające go z organizmu. Osoby, które są najbardziej narażone to: wegetarianie, alkoholicy, kobiety i dziewczęta miesiączkujące, osoby na rygorystycznej diecie odchudzającej, ludzie starsi (zmniejszona zdolność wchłaniania), kobiety podczas ciąży i laktacji, po menopauzie, sportowcy (gł. uprawiający sporty wytrzymałościowe).
Pierwszymi objawami niedoboru żelaza jest osłabienie i zmęczenie, apatia, bóle głowy. Następnie dołączają się bladość, trudności z nauką), koncentracją, rozdrażnienie, zachwiania nastroju, spadek sprawności fizycznej, zaburzenia rytmu serca (może pojawić się szmer skurczowy nad sercem), powstają zajady oraz zmiany na błonie śluzowej języka, gardła, przełyku utrudniające przełykanie pokarmów, skóra staje się szorstka, włosy wypadają. **
Niedobór żelaza** może także powodować zaburzenia termoregulacji, zwiększenie ryzyka infekcji (zaburzenie układu immunologicznego), obniżenie progu bólu. Charakterystycznym objawem jest spaczone łaknienie, na produkty takie jak: krochmal, lód, tynk. W okresie płodowym, u dzieci i niemowląt zostaje zahamowany prawidłowy rozwój, ponieważ żelazo wpływa na rozwój i funkcjonowanie mózgu, powodując niedorozwój umysłowy i fizyczny oraz zaburzoną koordynację wzrokowo-ruchową. Często niedobór żelaza występuje u dzieci z ADHD. W końcu prowadzi do rozwoju anemii (obniżone wykładniki laboratoryjne).
3. Anemia mikrocytarna a łysienie
Niedokrwistość spowodowana brakiem żelaza (zwana też syderopeniczną, niedobarwliwą) jest najczęstszą anemią. Niektórzy twierdzą, że dotyczy 8-20% miesiączkujących dziewczyn i kobiet (niektóre badania mówią, że anemia mikrocytarna jest powodem wypadania włosów u 80-90% kobiet miesiączkujących). Żelazo jest ważnym pierwiastkiem, uczestniczącym w transporcie tlenu. Wchodzi w budowę hemoglobiny, przenosząc tlen z płuc do tkanek, a dwutlenek węgla w przeciwnym kierunku. Przy małej ilości hemoglobiny ilość dostarczanego tlenu również spada. Najwięcej dociera do komórek, tworzących organy niezbędne dla życia (mózg, nerki, serce). Włosy dostają go dużo mniej niż wymagają do prawidłowego wzrostu. Powoduje to ich stopniowe osłabienie. Włosy stają się cienkie, matowe, a następnie wypadają.
4. Niedobory żelaza w analizie krwi
Niedobór żelaza we krwi dzielimy na:
- utajony - spadek ferrytyny i żelaza w szpiku;
- jawny - spada ferrytyna, żelazo w szpiku, wzrasta transferryna, rozpuszczalny receptor dla transferryny, Hb i MCV w normie oraz jawny z niedokrwistością.
Rozpoznanie anemii mikrocytarnej stawia się na podstawie badania żelaza we krwi. W morfologii obniżony jest hematokryt, hemoglobina, liczba erytrocytów. Zmieniony jest także wygląd krwinek czerwonych - mniejsze (tzw. mikrocytoza) i o zmniejszonej ilości hemoglobiny (niedobarwliwość). Powyższe wyniki pozwalają już rozpoznać anemię mikrocytarną, spowodowaną niedoborem żelaza we krwi. Potwierdza się je badaniem ferrytyny, której norma wynosi 40- 160 μg /l (w anemii poziom spada poniżej 12 μg/l) oraz podwyższeniem ilości transferryny i rozpuszczalnego receptora dla transferryny. Poza badaniem krwi warto przeprowadzić test na tzw. krew utajoną w kale, a u kobiet badanie ginekologiczne.
5. Leczenie anemii mikrocytarnej
Preparaty żelaza dwuwartościowego podaje się na czczo przez co najmniej trzy miesiące. Należy je łączyć z witaminą C. Po połknięciu tabletki nie należy przez minimum pół godziny pić kawy, alkoholu, herbaty (obniżają ilość wchłoniętego związku). Działania niepożądane terapii to: nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka, ciemne zabarwienie stolca). Jeżeli to nie przynosi skutku, należy zastosować leczenie dożylne, rzadziej domięśniowe (np. przy upośledzonym wchłanianiu, u osób hemodializowanych, mających krwawienia z przewodu pokarmowego). Zawsze należy odnaleźć i leczyć przyczynę niedokrwistości. Preparaty doustne żelaza można podawać wegetarianom, kobietom o obfitych miesiączkach, dzieciom. Gdy podawanie żelaza doustnie nie przynosi efektu, należy zbadać także poziom miedzi, ponieważ jej brak uniemożliwia wchłanianie żelaza.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.