Techniki stosowane w leczeniu depresji

W leczeniu depresji coraz częściej wykorzystuje się techniki wywodzące się z terapii poznawczo – behawioralnej. Praca nad konkretnymi problemami przebiega w trzech etapach: zbierania danych, formowania na bazie tych danych hipotez, sprawdzania hipotez na nowych danych. Na czym polegają te techniki i w jaki sposób wspomagają leczenie depresji?

1. Depresja – leczenie przy zastosowaniu terapii poznawczo-behawioralnej

Podstawowymi danymi, na których opiera się terapia poznawczo-behawioralna, są automatyczne myśli i wyobrażenia. Pochodzą one ze spontanicznych relacji pacjenta, bądź wzbudza się je dzięki odpowiednim technikom. Mogą też pochodzić z fragmentów prac domowych, w których pacjent miał opisać własne doświadczenia. Dotyczą przeżyć, które występują w trakcie sesji, pomiędzy nimi, lub w ciągu ostatniego tygodnia. Można zatem wskazać na sześć kluczowych technik:

• wyłapywanie myśli,

• zadania do wykonania,

• testowanie rzeczywistości,

• poznawcza "próba generalna",

• terapia w formie szukania alternatyw,

• radzenie sobie z ukrytymi lękami i założeniami.

2. Wyłapywanie myśli

Technika wyłapywania myśli – ma na celu nauczenie osoby uświadamiania sobie depresyjnych myśli, gdy się pojawiają. Polegałoby to na prześledzeniu pewnych emocji, które pacjent czuł w związku z określoną sytuacją, osobą, zdarzeniem itp. i pytaniu "Co wówczas przyszło ci do głowy?". Terapeuta na początku może wyjaśnić, że reakcje emocjonalne wynikają zwykle z automatycznych (często niemal poza świadomością) myśli, a lepsze ich zrozumienie, dokładne wyrażenie, spisanie i przećwiczenie odpowiedzi na nie, pomoże zdystansować się do tych myśli. Myśli te raczej wydają się "jedynie myślami", a nie "rzeczywistością". Oczywiście, takie myśli mogą pod wieloma względami odpowiadać rzeczywistości, a do terapeuty należy wspólna z klientem praca nad zadecydowaniem, które z myśli odpowiadają rzeczywistości, a które są jedynie tworem "depresyjnej propagandy" automatycznego myślenia negatywnego.

3. Zadania do wykonania

Zobacz film: "Dlaczego warto wykonywać badania profilaktyczne?"

Techniki zadania do wykonania – ma na celu zachęcanie do czynności, których osoba unika (np. spotkania z pewnym znajomym, udział w spotkaniach w klubie lub spotkaniach towarzyskich). Celem tej techniki jest oddziaływanie na charakterystyczne dla osoby depresyjnej bierność oraz nadmiernie zgeneralizowane przekonania dotyczące własnej nieadekwatności i braku kompetencji. Terapeuta zaczyna od wyznaczenia takich zadań, o których z wywiadu przeprowadzonego wcześniej wie, że pacjent jest zdolny je wykonać. Stopniowo wprowadzane są zadania bardziej złożone i wymagające aktywności. Każde dobre wykonanie zadania i przeżycie sukcesu pozwala iść dalej w złożoności wprowadzanych zadań. Pacjent może także notować myśli związane z zadaniami. Jest to okazja do unaocznienia mu jego tendencji do niedoceniania własnych sukcesów.

4. Testowanie rzeczywistości

Technika testowania rzeczywistości – polega na wyborze zadań mających pomóc testować utrwalone negatywne myśli (np. telefon do kolegi, by przetestować przekonanie, że nikt nie chce ze mną rozmawiać). Celem tej techniki jest nauczenie pacjenta, że myśl nie jest równoznaczna z rzeczywistym faktem. Pacjent nie powinien akceptować negatywnych myśli dopóty, dopóki w obiektywny sposób nie sprawdzi ich adekwatności. Poza tym uczy się pacjenta umiejętności dostrzegania w depresyjnych myślach błędów logicznych, które powodują powstawanie tych myśli. W ten sposób staje się on świadomy wzorów zniekształceń występujących w jego sposobie spostrzegania i nadawania znaczeń zdarzeniom.

5. Poznawcza "próba generalna"

Kolejną techniką jest poznawcza "próba generalna" – mająca na celu skłonienie pacjenta, aby opowiedział terapeucie o wszystkich etapach czynności, której unika, wraz z towarzyszącymi temu myślami i uczuciami. Celem jest odkrycie ewentualnych "blokad" i tego, co można z nimi zrobić, a także wyobrażenie sobie ostatecznego sukcesu. Każdą z "blokad", które stały się widoczne, można omówić, każda też może stać się celem zadania. Zaś wszystkie cząstkowe zadania, choć wydawałoby się, że są nieistotne, mogą okazać się znaczącą blokadą postępu i nie powinno się ich minimalizować.

6. Terapia w formie szukania alternatyw

Terapia w formie szukania alternatyw – polega na instruowaniu osoby, by wyobraziła sobie sytuację, która sprawia jej przykrość i wypracowała strategię poradzenia sobie z nią. Depresja często wiąże się z uczuciem bezradności i poczucia obniżonej skuteczności swych działań, więc stosuje się terapię w formie szukania alternatyw, by zbadać opcje radzenia sobie z tymi problemami. Na przykład, pojawiające się myśli: "Nie będę się dobrze bawić", "Nic na to nie poradzę", "Nikt mnie tu nie zna, więc po co tu zostawać" mogą stanowić nie tyle zwykłe objawy depresji, ile kluczowe czynniki, które ją podtrzymują. Jest to pewna forma pesymistycznych przewidywań, które w konsekwencji prowadzą do podejmowania działań, uniemożliwiających zaprzeczenie tym przewidywaniom. Terapię stanowi tworzenie szeregu alternatywnych sposobów działania i szczegółowe wyobrażenie sobie, że się je odgrywa. Na koniec ważne jest omówienie możliwych opcji działania, by ocenić, które są realistyczne.

7. Radzenie sobie z ukrytymi lękami i założeniami

Technika radzenia sobie z ukrytymi lękami i założeniami – ma na celu zbadanie sposobu, w jaki w trakcie życia narastają dysfunkcjonalne schematy i założenia i tego, jak dziś wpływają na myślenie. Terapeuta zachęca pacjenta do szukania wzorców w reakcjach na różne sytuacje, zdarzenia itp., które zdradzają ukryte lęki (może lęk przed odrzuceniem) lub ukryte założenia (może założenie "Każdy musi mnie lubić, inaczej nie będę szczęśliwa"). Następnie podczas terapii zostaje omówiona historia tego, jak ten lęk lub założenie wzrastało i wzmacniało się w relacjach pacjenta w domu, w szkole i podczas studiów. Na każdym etapie terapia opiera się na współpracy, a terapeuta dzieli się swoimi sformułowaniami na temat tego, co czyni osobę podatną, co przyspieszyło ostatni epizod depresji, co ją wzmacnia i jakie czynniki pozytywne i ochronne są obecne w życiu pacjenta.

Powyższe techniki mogą być zastosowane:

• w pracy nad tym, co dzieje się aktualnie podczas sesji – tu i teraz (jest to optymalne – najłatwiej jest wtedy dokonać korekty poznawczych zniekształceń),

• w odniesieniu do zachowań i myśli z przeszłości (powinno się im przyjrzeć, zanim wyznaczy się zadania domowe),

• do wykonania w formie pracy domowej – do wykorzystania podczas pracy na następnej sesji.

Celem terapii poznawczo – behawioralnej jest poradzenie sobie z negatywnymi myślami, wspomnieniami i przekonaniami, które podtrzymują depresję i sprawiają, że osoba staje się podatna na przyszłe epizody. Techniki poznawcze zmierzają najpierw do tego, by pacjenci ponownie sformułowali swe myśli i wspomnienia jako jedynie myśli i wspomnienia przy użyciu "eksperymentów" (zadań domowych), które mają badać prawdziwość interpretacji i zgromadzić więcej danych do omówienia z terapeutą.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.