Problemy seksualne a depresja

Dysfunkcja seksualna oznacza upośledzenie dążenia do zaspokojenia seksualnego lub zaburzenie zdolności jej osiągnięcia. Dysfunkcje seksualne mogą występować w różnym natężeniu. Niezależnie od tego, który partner zostanie uznany za zaburzonego, pożycie seksualne staje się zazwyczaj mniej satysfakcjonujące dla obu stron. Zaburzenia seksualne zdarzają się zarówno w związkach hetero-, jak i homoseksualnych. Przyczyny dysfunkcji seksualnych są bardzo złożone i czasem trudno jednoznacznie wskazać źródło problemu.

1. Przyczyny dysfunkcji seksualnych

Niektóre dysfunkcje są spowodowane zaburzeniami przystosowania i uczenia się na którymś etapie rozwoju psychoseksualnego. U podłoża innych leżą uwarunkowania genetyczne, a przede wszystkim czynniki organiczne.

Do czynników organicznych zaburzeń seksualnych zalicza się:

Zobacz film: "Rak płuca. Historia Jerzego"

• dietę zbyt obfitą, bogatą w tłuszcze i cholesterol, a ubogą w witaminy,
• nikotynizm,
• alkohol,
• narkotyki (różne zaburzenia seksualne obejmują 85% uzależnionych, np. heroina zmniejsza libido i zaburza wytrysk),
• choroby,
• leki.

Czynniki psychogenne, to:

• rozwojowe – np. nieudane i konfliktowe małżeństwo rodziców, rywalizacja w rodzinie, urazowe doświadczenia we wczesnym dzieciństwie o seksualnym charakterze, brak więzi uczuciowej z ojcem, dominacja matki, rygorystyczne i pruderyjne wychowanie, brak akceptacji płci dzieci,
• osobowościowe – np. kompleksy, zaburzenia identyfikacji z płcią, rygoryzm, ukryta homoseksualność, ignorancja, lęki i zahamowania w relacjach wobec drugiej płci, negatywne nawyki masturbacyjne i fantazje erotyczne, zbyt wczesne doświadczenia seksualne, niedojrzałość uczuciowa, negatywne i urazowe pierwsze związki heteroseksualne,
• partnerskie – np. niska kultura współżycia seksualnego, rutynowe i mało atrakcyjne współżycie, walka o dominację, rywalizacja, agresja, konflikty długotrwałe, zaburzenia we wzajemnej komunikacji, niedobór seksualny, znudzenie osobą partnera, zdrady, ujawnianie nadmiernych wymagań i oczekiwań, niechęć do posiadania dziecka,
• jatrogenne – np. błędy popełniane przez personel służby zdrowia.

Czynniki społeczno-kulturowe, to:

• rygoryzm religijny, dewocyjność,
• mity i stereotypy (np. stereotyp zdobywczego mężczyzny i uległej kobiety).

U człowieka można wyróżnić odrębne fazy reakcji seksualnej. Zaburzenia mogą dotyczyć każdego z trzech pierwszych stadiów. Pierwszy etap to faza pożądania – fantazjowanie na temat czynności seksualnych, pragnienie odbycia stosunku. Drugi etap to faza podniecenia, kiedy pojawia się subiektywne wrażenie przyjemności seksualnej i towarzyszące mu zmiany fizjologiczne – erekcja członka u mężczyzny oraz lubrykacja i powiększenie pochwy u kobiety. W trzeciej fazie – podczas orgazmu – dochodzi do rozładowania napięcia seksualnego i osiągnięcia najwyższej przyjemności seksualnej. Fazą końcową jest odprężenie – w tym stadium występuje poczucie zrelaksowania i zadowolenia.

2. Kategorie zaburzeń seksualnych

Do najczęściej pojawiających się problemów seksualnych zalicza się:

• zaburzenia pożądania seksualnego (hipoaktywne zaburzenie pożądania seksualnego; awersja seksualna) – przejawiające się niewielkim zainteresowaniem seksem i nikłym popędem seksualnym bądź ich brakiem. Można tu mówić także o całkowitym braku zainteresowania seksem i unikaniem kontaktów seksualnych;
• zaburzenia podniecenia seksualnego (zaburzenie erekcji u mężczyzn; zaburzenie podniecenia seksualnego u kobiet) – oznaczają niezdolność do osiągnięcia lub utrzymania stanu erekcji (zaburzenie znane wcześniej jako impotencja), a także brak zarówno fizycznego, jak i emocjonalnego reagowania na stymulację erotyczną (zaburzenie znane wcześniej jako oziębłość);
• zaburzenia orgazmu (przedwczesny wytrysk; zaburzenie orgazmu u mężczyzn; zaburzenie orgazmu u kobiet) – związane jest ze zbyt wczesnym wystąpieniem wytrysku po rozpoczęciu stymulacji seksualnej, z niezdolnością do wytrysku podczas stosunku (zaburzenie znane również jako opóźniony wytrysk), z trudnościami w osiągnięciu orgazmu podczas stymulacji manualnej bądź podczas stosunku;
• zaburzenia związane z bolesnym stosunkiem seksualnym (pochwica, dyspareunia – dotyczy występowania mimowolnego skurczu mięśni, znajdujących się u wejścia pochwy, uniemożliwiającego penetrację i stosunek płciowy, a także bolesnych stosunków seksualnych, które mogą mieć podłoże organiczne lub psychiczne.

3. Problemy z seksem a depresja

Zespoły depresyjne występują zarówno u kobiet, jak i mężczyzn z zaburzeniami seksualnymi. Są one przyczyną lub następstwem trudności w życiu seksualnym. W zespołach depresyjnych u kobiet częstsze są lęki i objawy genitalne, a u mężczyzn – impotencja. Wspomniane lęki mogą przybierać charakter fobii, np.:

• lęk przed stosunkiem (koitofobia),
• lęk przed małżeństwem (gamofobia),
• lęk przed zachorowaniem na AIDS, co obecnie jest coraz częściej spotykaną postacią fobii.

W niektórych przypadkach lęki mogą przybierać postać paniki seksualnej. Stwierdza się także nasilenie zespołów lękowych, wynikających z urazowych przeżyć seksualnych (molestowanie, gwałty, czyny kazirodcze).

Związki między problemami seksualnymi a depresją mogą być obustronne. Z jednej strony, depresja może stanowić czynnik wyzwalający problemy w sferze życia seksualnego. Najistotniejszą cechą obniżonego nastroju jest niemożność przeżywania radości, szczęścia, satysfakcji. Człowiek nie potrafi już cieszyć się życiem, które straciło swoją barwę. Powstaje uczucie zobojętnienia, zwłaszcza wobec partnera, co rodzi poczucie winy i wstydu. A kiedy przybiera na sile, może wywołać lęki i zahamowania wobec drugiej płci, błędne przekonania o braku własnej atrakcyjności seksualnej itp.

Problemy seksualne mogą także stanowić czynnik ryzyka depresj. Z taką sytuacją mamy do czynienia wtedy, gdy pojawiają się problemy związane z niewielkim zainteresowaniem seksem i odczuwaniem niskiego popędu płciowego, a tym bardziej, kiedy pojawia się całkowity brak zainteresowania seksem i unikanie kontaktów seksualnych. Kolejne problemy mogą dotyczyć impotencji i oziębłości, przedwczesnego wytrysku bądź niezdolności do wytrysku podczas stosunku itp.

Depresja zakłóca wiele aspektów życia człowieka, a wśród nich relacje interpersonalne, także te z najbliższymi osobami. Zwykle choroba wpływa również negatywnie na życie seksualne. Obniżenie popędu płciowego jest jednym z objawów somatycznych towarzyszących depresji. Osoby doświadczające epizodu depresyjnego – bez względu na płeć – tracą częściowo lub zupełnie zainteresowanie sferą seksualną.

Szacuje się, że wśród osób chorujących na depresję zaburzenia seksualne występują ponad dwukrotnie częściej niż u osób zdrowych. Osłabienie libido, impotencja i oziębłość seksualna są więc nierzadkim problemem towarzyszącym depresji.

Co więcej, utrata sprawności seksualnej może stanowić dodatkowe zmartwienie osoby chorującej i przyczyniać się do jeszcze silniejszego obniżenia nastroju. Nie pozostaje też zwykle bez wpływu na – i tak już przeważnie mocno osłabione – poczucie własnej wartości. Szczególnie dotkliwe bywa to dla mężczyzn. Męskość jest w naszej kulturze stereotypowo utożsamiana z potencją. W tym kontekście dla wielu mężczyzn impotencja skutkuje poczuciem bezwartościowości nie tylko w sferze seksualnej, ale wręcz ogólnej porażki odnoszącej się do ich całej istoty.

Nie można też zapominać o tym, że niektóre leki przeciwdepresyjne (np. z grupy SSRI, czyli inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny) mogą dawać skutki uboczne w postaci właśnie osłabienia popędu seksualnego i zaburzeń erekcji. Jeśli się tak zdarzy, warto porozmawiać z lekarzem, ponieważ są takie leki, które nie mają działania niepożądanego w tym zakresie i być może dopuszczalne będzie ich zamienne zastosowanie.

4. Sposoby leczenia depresji i zaburzeń seksualnych

Leczenie zaburzeń seksualnych może obejmować:

• farmakoterapię (leki hamujące, pobudzające, wybiórczo pobudzające seksualnie, hormonalne, działające sugestywnie, wzmacniające),
• metody chirurgiczne (chirurgia naczyniowa w impotencji na tle naczyniowym, protezy członka),
• metody treningowe (trening relaksacyjny, metoda sterowanych wyobrażeń),
• hipnoterapię,
• psychoterapię (racjonalna, Gestalt, analiza transakcyjna, metody bioenergetyczne, muzykoterapia, terapia grupowa, terapia partnerska).

Dysfunkcje seksualne są przyczyną wielu zaburzeń. Wiele osób wstydzi się przyznać swojemu lekarzowi do problemów seksualnych i tłumi je w środku. Na szczęście kwestia ta przestaje być tematem tabu i coraz więcej mówi się o profilaktyce i leczeniu tego schorzenia.

Depresja sprzyja zaburzeniom seksualnym i może prowadzić nawet do zupełnego braku zainteresowania seksem. Z kolei trudności i brak spełnienia w życiu seksualnym mogą być jednym z czynników prowadzących do epizodu depresyjnego lub nasilić jego objawy. Zaburzenia seksualne nie tylko więc bywają objawem samej depresji, lecz także mogą przyczynić się do jej powstania. Seksualność jest ważną sferą funkcjonowania, wpływającą na subiektywne poczucie zadowolenia z życia. Jednak dla wielu osób podjęcie rozmowy z lekarzem na temat sprawności seksualnej i poziomu zadowolenia z seksu jest bardzo trudne. Nie wszyscy lekarze sami o to dopytują. Warto jednak przełamać bariery i porozmawiać o tym, co cię niepokoi. Być może konieczna okaże się konsultacja seksuologiczna. Nie zamykaj się na profesjonalne i skuteczne metody pomocy.

Na koniec warto podkreślić, że zaburzenia seksualne dotykają nie tylko osobę chorującą na depresję, lecz także negatywnie oddziałują na jej partnera. Może mu być trudno zrozumieć, skąd takie zmniejszenie zainteresowania seksem, i w związku z tym może poczuć się nieatrakcyjny czy nawet odrzucony przez chorego. Unikanie bliskości wpływa zwykle negatywnie na relacje w związku. Pogorszenie relacji nie pozostaje z kolei bez wpływu na jakość życia seksualnego i czerpanej z niego satysfakcji. I koło się zamyka. W relacji pojawia się coraz więcej niezrozumienia, złości, poczucia odrzucenia, poczucia winy... Zrozumienie tego, co się dzieje i z czego to wynika, pomoże przetrwać trudne chwile i wypracować metody radzenia sobie w nich. Wsparcie i pomoc mogą być potrzebne obojgu parterom.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.