Jak wygląda leczenie białaczki?

Białaczki to złośliwe choroby nowotworowe układu krwiotwórczego. Nieleczone nieuchronnie prowadzą do śmierci. Terapia natomiast jest bardzo skomplikowana i wieloetapowa. Ponieważ wyróżnia się wiele typów białaczek, ich leczenie oparte jest na różnych zasadach i schematach chemioterapii. Białaczki powstają z jednej komórki, która uległa transformacji nowotworowej. W wyniku tego procesu komórki białaczkowe, tzw. blasty, mogą się nieustannie dzielić i mają znacznie dłuższy czas przeżycia niż prawidłowe krwinki.

1. Białaczka

W zależności od dojrzałości oraz rodzaju komórki, która uległa przemianie nowotworowej powstają różne typy białaczek. Podstawowy podział białaczek dzieli je na ostre (szpikową i limfoblastyczną) oraz przewlekłe (przewlekłą białaczkę szpikową oraz przewlekłą białaczkę limfatyczną). W poszczególnych grupach schematy leczenia są podobne i opierają się na tych samych założeniach. Jednak w każdej z grup wyróżnia się wiele różnych podtypów białaczek, co wymusza modyfikację schematów terapeutycznych. Dzięki temu leczenie jest ukierunkowane na zróżnicowane komórki białaczkowe.

Celem leczenia wszystkich postaci białaczek jest uzyskanie remisji – czyli w ogólnym rozumieniu braku objawów białaczki. Jeżeli jest to możliwe, terapia ma umożliwić całkowite wyleczenie lub jak najdłuższe przeżycie chorego w dobrym stanie ogólnym.

2. Leczenie ostrych białaczek

Zobacz film: "Leczenie białaczki"

Białaczki ostre wywodzą się z komórek wczesnego stadium rozwoju leukocytów. W zależności od tego, czy transformacji nowotworowej ulegną komórki mielopoezy czy limfopoezy powstaje białaczka szpikowa lub limfoblastyczna. W krótkim czasie komórki białaczkowe wypierają ze szpiku prawidłowe komórki krwiotworzenia, przechodzą do krwi i naciekają inne narządy.

Leczenie białaczek ostrych składa się z 4 podstawowych etapów:

• przygotowania,
• indukcji remisji,
• konsolidacji remisji,
• leczenia pokonsolidacyjnego.

3. Przygotowanie - I etap leczenia białaczki

Okres przygotowania do leczenia obejmuje postawienie rozpoznania konkretnego typu białaczki, ocenie czynników ryzyka i zakwalifikowaniu chorego do grupy ryzyka (małego średniego lub dużego) oraz ocenie jego stanu ogólnego. Im dłuższy czas upływa od wystąpienia objawów do postawienia rozpoznania i rozpoczęcia leczenia przyczynowego, tym gorsze są wyniki leczenia.

Na tym etapie stosuje się leczenie wspomagające. Polega ono na zapobieganiu i leczeniu zakażeń. Chorzy na białaczkę mają bardzo osłabioną odporność, ponieważ komórki układu immunologicznego odpowiadającego za walkę z infekcjami nie są produkowane w sposób prawidłowy. Nawet błaha infekcja może w krótkim czasie doprowadzić do śmierci. Jeżeli dojdzie do zakażenia, walczy się z nim w sposób zdecydowany. Przy jakichkolwiek objawach infekcji stosuje się silne leki ukierunkowane na drobnoustrój, który mógł wywołać chorobę.

Bardzo często u chorych stwierdza się głęboką małopłytkowość oraz inne zaburzenia krzepnięcia krwi. Dlatego właśnie zaburzenia krzepnięcia krwi leczy się np. przetaczając koncentraty płytek krwi i osocza. Chroni to chorego przed groźnymi dla życia krwotokami. Leczy się też niedokrwistość i inne zaburzenia pojawiające się w przebiegu choroby. Pacjenci wymagają częstych transfuzji koncentratów krwinek czerwonych. Należy też zadbać o właściwe odżywianie (wysokokaloryczne) i zapewnić pomoc psychologiczną.

4. Indukcja remisji

Polega na zastosowaniu wysokodawkowej chemioterapii, której celem jest osiągnięcie całkowitej remisji (CR).

Celem tej fazy leczenia jest zmniejszenie ilości komórek białaczkowych tak, aby nie można było ich wykryć tradycyjnymi badaniami krwi. Przy rozpoznaniu białaczki liczba blastów (komórki nowotworowe) wynosi ~ bilion (1012 – około 1kg). Po zastosowaniu chemioterapii powinno ich być najwyżej miliard (109 – około 1g).

Badany szpik w okresie remisji nie powinien zawierać więcej niż 5 proc. komórek białaczkowych a pozostałe układy powinny funkcjonować prawidłowo, produkując krew o prawie prawidłowych parametrach. Wtedy samopoczucie chorego znacząco się poprawia. Ten etap leczenia trwa zazwyczaj cztery do sześciu tygodni.

5. Konsolidacja remisji

Konsolidacja remisji polega na podawaniu chemioterapii, która ma na celu usunięcie tzw. choroby resztkowej (MRD – Minimal Residual Disease). Po chemioterapii indukcyjnej i nawet przy osiągnięciu CR w szpiku nadal obecne są komórki białaczkowe, przez co choroba może szybko nawrócić, jednak komórek białaczkowych jest za mało, aby występowały objawy. Nie da się też ich wykryć za pomocą zwykłych badań krwi, a jedynie specjalistycznymi metodami – cytometrii przepływowej i genetyki molekularnej.

6. Leczenie pokonsolidacyjne

Leczenie pokonsolidacyjne ma utrwalić stan remisji i zapobiec nawrotom choroby. Celem jego jest osiągnięcie wyleczenia chorego. W zależności od ryzyka nawrotu i stanu ogólnego chorego możliwe są 3 metody. Przeszczepienie szpiku od dawcy rodzinnego lub od dawcy niespokrewnionego daje najlepsze efekty. Możliwe jest u osób w dobrym stanie ogólnym, dla których udało się znaleźć dawcę. Transplantację powinno się wykonać przede wszystkim w przypadku dużego ryzyka nawrotu choroby.

Jeśli przeszczepienie szpiku nie jest możliwe, rozważa się prowadzenie terapii podtrzymującej. Polega ona na stosowaniu powtarzanych co kilka tygodni lub miesięcy kursów chemioterapii o mniejszej intensywności niż na początku. Leczenie takie prowadzi się przez okres 2-3 lat.

Ostatnią strategią pokonsolidacyją jest zastosowanie eksperymentalnych metod leczenia. Używa się tu przeciwciał monoklonalnych, nowych leków oraz nowych postaci znanych już leków przeciwnowotworowych. Jest to ryzykowne, ale czasami potrafi przynieść spektakularne efekty. Jeżeli na każdym etapie leczenia uda się osiągnąć założone cele, prawdopodobieństwo wyleczenia to ponad 60 do 80 proc.

7. Białaczka przewlekła szpikowa

Przyczyną choroby jest powstanie specyficznej mutacji w DNA komórki macierzystej szpiku. W wyniku wymiany części materiału genetycznego między chromosomami 9 i 22 (translokacja) powstaje tzw. chromosom Philadelphia. Znajduje się w nim zmutowany gen fuzyjny BCR/ABL. Koduje on białko (kinazę tyrozynową) powodujące, że komórka białaczkowa nieustannie się dzieli i żyje znacznie dłużej.

Dzięki osiągnięciom medycyny w ostatnich dekadach leczenie PBSz ma na celu całkowite wyleczenie chorego. Obecnie stosuje się terapię, polegającą na eliminacji komórek z chromosomem Ph (Ph+) i zablokowania możliwości powstawania nowych zmutowanych komórek. W tym celu stosuje się inhibitory kinazy tyrozynowej (imatinib, dasatinib, nilotynib itd.).

Przed erą tych nowych leków stosowano interferon α, Hydroksykarbamid lub chemioterapię. Wtedy jedyną metodą wyleczenia choroby była transplantacja szpiku. Na szczęście Imatinib to lek trafiający w przyczynę powstawania białaczki. Zrewolucjonizował on leczenie przewlekłej białaczki szpikowej. Leki z tej grupy oferują wieloletnią, trwałą remisję choroby i większa szansę na wyleczenie, przy stosunkowo niskiej toksyczności leczenia. Są one obecnie standardem postępowania w tej jednostce chorobowej.

8. Przewlekła białaczka limfatyczna

Przeważnie wywodzi się z limfocytów B. We krwi, szpiku i innych narządach obserwuje się nadmiar dojrzałych limfocytów B. W wielu przypadkach przebiega dość łagodnie i bezobjawowo nawet przez wiele lat.

Leczenie białaczki rozpoczyna się dopiero w momencie wystąpienia określonych dolegliwości (objawy ogólne, niedokrwistość, małopłytkowość, znaczne i bolesne powiększenie węzłów chłonnych, duża i szybko narastająca limfocytoza, obniżenie odporności).

Wyleczenie jest możliwe tylko w przypadku przeszczepu szpiku. Ponieważ mogą go przeżyć osoby młode we względnie dobrym stanie ogólnym, rzadko jest stosowany w przypadku tej postaci białaczki (chorują przeważnie osoby starsze).

Pozostałe metody terapeutyczne mają na celu przedłużenie życia chorego metodą uzyskania długotrwałej remisji choroby. Zalicza się do nich chemioterapię, wykorzystanie przeciwciał monoklonalnych, terapię celowaną, a także, w określonych sytuacjach klinicznych, usunięcie śledziony oraz leczenie eksperymentalne z użyciem leków w trakcie badań klinicznych.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.