Przyczyny raka piersi
Rak piersi jest najczęstszym nowotworem złośliwym u kobiet (około 20% zachorowań na nowotwory złośliwe). Nieznane są przyczyny powstawania zmian, ale wiadomo o wielu czynnikach, które znacznie zwiększają ryzyko ich wystąpienia. Z obecnie żyjących, co 14 Polka zachoruje na raka piersi w ciągu swojego życia. W Polsce w 2002 roku stwierdzono ponad 11000 nowych zachorowań. Rocznie w naszym kraju umiera na raka sutka 5000 kobiet.
1. Z czego powstają nowotwory piersi?
Nowotwory piersi dzielą się na guzy nabłonkowe i nienabłonkowe. Nowotwory nabłonkowe powstają z nabłonka przewodów mlekowych. Nowotwory nienabłonkowe powstają z elementów podścieliska. Wyróżniamy także nowotwory tzw. mieszane, które powstają zarówno z nabłonka przewodów mlecznych, jak i z komórek podścieliska łącznotkankowego.
2. Czynniki ryzyka raka piersi
- Rak piersi w wywiadzie. Przebyty rak piersi ponad 3-krotnie zwiększa ryzyko zachorowania na raka drugiej piersi;
- Obciążenie rodzinne. Ryzyko wzrasta u kobiet, u których wystąpił rak piersi wśród krewnych pierwszego stopnia (matka, siostra, córka). Ryzyko wzrasta wraz z liczbą krewnych chorych, gdy krewne zachorowały przed menopauzą, oraz gdy krewna zachorowała na raka jajnika
- Czynniki dziedziczne. Około 5% raków piersi występuje rodzinnie, głownie jako efekt mutacji w genie BRCA1 i BRCA2 położonych na 17 chromosomie;
- Wiek. Ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem. Zachorowania przed 20 rokiem życia należą do kazuistyki. Odsetek zachorowań przed 35 rokiem życia wynosi około 3%. Istotny wzrost częstości zachorowań pojawia się po 50 roku życia;
- Czynniki hormonalne. Badania wskazują, że ryzyko zachorowania na raka piersi jest podwyższone u kobiet, które pierwszą miesiączkę miały przed 12 rokiem życia, przebyły menopauzę po 55 roku życia, których czas aktywności hormonalnej był dłuższy niż 30 lat. Karmienie piersią także ma działanie ochronne i zmniejsza ryzyko rozwoju zarówno raka sutka, jak i raka jajnika;
- Egzogenne hormony płciowe. Hormonalna terapia zastępcza, zwłaszcza długotrwała, zwiększa ryzyko zachorowania. Niewielki wzrost ryzyka przypisuje się antykoncepcji hormonalnej, zwłaszcza stosowanej u młodych kobiet palących papierosy;
- Promieniowanie jonizujące. Narażenie na promieniowanie jonizujące, również w wyniku częstych badań diagnostycznych (rentgen klatki piersiowej, mammografia), jest czynnikiem, który nieznacznie zwiększa ryzyko zachorowania;
- Czynniki dietetyczne. Nadmierna podaż tłuszczu zwierzęcego w diecie prawdopodobnie jest czynnikiem niekorzystnym, zwłaszcza, że zaobserwowano, iż zwiększone ryzyko występuje u kobiet z następującą triadą objawów: otyłość, nadciśnienie tętnicze i cukrzyca;
- Uraz mechaniczny. Nie ma dowodów na to, że uraz mechaniczny piersi powoduje transformację nowotworową i wystąpienie raka, mimo że wiele kobiet twierdzi, że ich choroba powstała w wyniku takiego zdarzenia;
- Alkohol. Regularne spożywanie alkoholu, nawet w małych ilościach, jest czynnikiem zwiększającym ryzyko zachorowania;
- Niektóre łagodne choroby piersi. Największe ryzyko rozwoju zmian złośliwych występuje wówczas, gdy choroby łagodne przebiegają z obecnością tzw. rozrostu atypowego.
3. Genetyczne przyczyny raka piersi
Około 5% raków piersi występuje rodzinnie. Mówi się wtedy o dziedzicznych czynnikach ryzyka wystąpienia tej choroby. Głównym elementem dziedziczenia nowotworu piersi są mutacje w genie BCRA1 i BCRA2. Około połowa kobiet z dziedzicznym rakiem piersi ma mutację w genie BRCA1, a 1/3 w genie BRCA2.
Dla wszystkich Polek wskazaniem do testu BRCA1 powinno być stwierdzone wśród krewnych I lub II stopnia co najmniej jednego zachorowania na raka piersi przed 50-tym rokiem życia lub raka jajnika w dowolnym wieku. Test BRCA1 można także rozważać u każdej kolejnej chorej z rakiem piersi lub jajnika.
Testy genetyczne przeprowadzone w kierunku wykrycia obecności zmutowanego genu BRCA1 czy BRCA2 są obecnie dostępne w ośrodkach specjalistycznych. Celem wykonania takiego testu jest nie tylko znalezienie mutacji, ale również oszacowanie ryzyka raka u konkretnej osoby na podstawie obecności pozostałych czynników. Jednakże testy genetyczne wykrywające mutacje genów BRCA są nadal niedoskonałe, a wyniku nigdy nie należy interpretować samodzielnie.
4. Naturalne czynniki predysponujące do raka piersi
Wczesne wystąpienie pierwszej miesiączki i późna menopauza sprzyjają wystąpieniu raka piersi. Niektórzy naukowcy sądzą, że istotna jest liczba wszystkich cyklów miesiączkowych w życiu kobiety. Jednak ważniejsza wydaje się być liczba cyklów przed pierwszą ciążą. Możliwe, że piersi są wrażliwsze na działanie hormonów zanim sutki zakończą proces rozwoju (czyli do momentu wytwarzania mleka), a to tłumaczy, dlaczego tak ważna jest pierwsza ciąża. Bezdzietność i późny wiek pierwszego porodu sprzyjają rozwojowi raka sutka. Dotyczy to zwłaszcza kobiet, które urodziły pierwsze dziecko po 30 roku życia. Natomiast wielodzietność, późne wystąpienie pierwszej miesiączki oraz wczesna menopauza świadczą o mniejszej skłonności do wystąpienia tej choroby. Mniejsza ilość owulacji związana z mniejszą ilością cykli zmniejsza również ryzyko wystąpienia raka jajnika.
5. Hormonalna antykoncepcja a rak piersi
Bazując na wieloletnich badaniach naukowych, u kobiet tych nie stwierdzono istotnego wzrostu nowych zachorowań na raka piersi. Uważa się, że tabletki antykoncepcyjne działają jako czynnik ułatwiający podział komórek i tym samym przyspieszający rozwój, jeżeli choroba już wystąpiła, a nie jako czynnik powodujący mutacje genetyczne i wywołujący chorobę. Pewną kontrowersję wywołują środki antykoncepcyjne zawierające tylko estrogeny. Natomiast uważa się, że tabletki, w skład których wchodzi progesteron, a zwłaszcza tzw. mini pigułki (minipill) – niezawierające estrogenów w ogóle, nie zwiększają ryzyka wystąpienie raka piersi.
Tabletki dwuskładnikowe mogą nieznacznie zwiększać ryzyko choroby u kobiet genetycznie obciążonych lub u takich, które doustne środki antykoncepcyjne stosowały od wczesnej młodości, przez co najmniej 8 lat do zajścia w pierwszą ciążę. Dla porównania można powiedzieć, że ryzyko wystąpienia raka piersi u kobiet do 35 roku życia stosujących doustne środki antykoncepcyjne wynosi 3 na 1000, zaś u kobiet, które nigdy nie przyjmowały tabletek 2 na 1000. Temu nieznacznemu wzrostowi zagrożenia można przeciwstawić fakt ochronnego działania środków antykoncepcyjnych w stosunku do zachorowań na nowotwór jajnika. Dla kobiet z grupy wysokiego ryzyka tego rodzaju nowotworu efekt ochronny środków antykoncepcyjnych może być większy niż zagrożenie zachorowania na raka piersi.
6. Hormonalna terapia zastępcza a powstawanie raka piersi
Większość przeprowadzonych badań nie wykazała istotnego wpływu hormonalnej terapii zastępczej na wzrost zachorowalności na raka sutka w ciągu pierwszych 10 lat stosowania terapii. Później ryzyko zachorowania nieznacznie wzrasta, ale dotyczy głównie kobiet z grupy wysokiego ryzyka, np. obciążonych genetycznie. U przeciętnej kobiety stosującej terapię hormonalną, ryzyko wystąpienia nowotworu jest zbliżone do ryzyka wystąpienia nowotworu u kobiet rodzących pierwsze dziecko po 30 roku życia.
Retrospektywne badania potwierdzają, że ryzyko wystąpienia raka piersi jest wyższe wśród kobiet stosujących HTZ i jest wprost proporcjonalne do długości trwania tej terapii, podobnie jak w przypadku stosowania tabletek antykoncepcyjnych, zwłaszcza gdy są one brane przed 25 rokiem życia. Ostatnie badania sugerują, że ryzyko raka piersi wzrasta jeszcze bardziej, jeżeli estrogeny są kojarzone z progesteronem. Warto przypomnieć, że rak piersi sprowokowany przez HTZ ma niższą złośliwość, jest lepiej zróżnicowany, lepiej reaguje na leczenie i dlatego lepiej rokuje.
7. Rak piersi a życie codzienne
Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że nasze codzienne postępowanie wpływa znacząco na ryzyko wystąpienia choroby nowotworowej. Badania wykazały, że na ryzyko pojawienia się nowotworu w 60% ma wpływ tryb życia, jaki prowadzimy. W skład trybu życia wchodzi poziom stresu, wysiłek fizyczny i zdrowa dieta. Udowodniono, że rak piersi występuje częściej u kobiet spożywających nadmiar tłuszczu i otyłych. Mając tak znaczny wpływ na swoje zdrowie, należy rozważyć poprawienie jakości swojego życia, aby cieszyć się nim jak najdłużej.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.