Trwa ładowanie...

Badania w samokontroli cukrzycy

Badania w samokontroli cukrzycy
Badania w samokontroli cukrzycy

Kontrola glikemii to podstawa skutecznego leczenia cukrzycy, szczególnie w przypadku chorych stosujących insulinoterapię. Dzięki regularnym pomiarom można stwierdzić, jaki jest dobowy profil glikemii, czyli kiedy poziom glukozy we krwi się podnosi, a kiedy spada. Można wtedy dopasować pory przyjmowania insuliny oraz jej dawki. Kontrola glikemii zapobiega także groźnym powikłaniom cukrzycy, takim jak śpiączka ketonowa, niewydolność nerek, ślepota czy choroba niedokrwienna serca.

spis treści

1. Badania stężenia glukozy

Badania w samokontroli cukrzycy to przede wszystkim trzy główne badania:

  • badanie stężenia glukozy we krwi;
  • badanie stężenia glukozy w moczu;
  • badanie na obecność ciał ketonowych w moczu.
Zobacz film: "Bolesne pomiary glikemii"

Wszystkie te badania można wykonać samodzielnie za pomocą specjalnych pasków nasączonych substancjami reagującymi na glukozę i ciała ketonowe.

Bolesne pomiary glikemii
Bolesne pomiary glikemii

Podstawą leczenia cukrzycy jest regularne kontrolowanie poziomu cukru we krwi i dopasowywania do wyników

zobacz galerię

Wyniki należy zapisywać w specjalnym dzienniku razem z dokładną datą oraz godziną pomiaru i zawsze zabierać ze sobą na wizytę do lekarza. Do zeszytu należy także wpisać zmiany w diecie, brane leki, infekcje, miesiączkę, aktywność fizyczną, a także ewentualne zmiany w rodzaju testów paskowych. Oprócz tych badań, wykonywanych samodzielnie, nie należy zapominać o badaniach laboratoryjnych i kontrolach u lekarza.

O czym trzeba pamiętać podczas badania w samokontroli cukrzycy. Oto kilka wskazówek:

  • dokładnie przeczytaj instrukcję użytkowania testów paskowych;
  • przechowuj paski w szczelnie zamkniętych, oryginalnych pojemnikach;
  • nie wystawiaj pasków na działanie słońca i wilgoci;
  • nie przechowuj pasków w lodówce;
  • nie dotykaj pola reaktywnego paska;
  • kolor paska przed badaniem powinien oznaczać "0".

Wszystkie te uwagi są niezbędne do prawidłowego i bezbłędnego wykonania badania.

1.1. Badanie stężenia glukozy we krwi

Ocena poziomu glukozy we krwi powinna odbywać się:

Narzędzia do samokontroli cukrzycy
Narzędzia do samokontroli cukrzycy

Glukometr jest przyrządem służącym cukrzykom do pomiaru poziomu glukozy we krwi.

zobacz galerię
  • na czczo od razu po obudzeniu;
  • około 2 godziny po pierwszym posiłku;
  • przed obiadem;
  • tuż przed snem.

Krew do badania pobiera się z opuszka palca. Przed badaniem umyj dokładnie ręce wodą z mydłem i dobrze wysusz. Uciskaj przez chwilę boczną część opuszka. Zdezynfekuj miejsce wkłucia 60% roztworem alkoholu etylowego i poczekaj, aż wyparuje. Nakłuj miejsce pobrania próbki krwi specjalną igłą lub nożykiem. Nakłucie nie powinno mieć więcej niż 3 mm głębokości. Pierwsza kropla powinna być wytarta, dopiero drugą kierujemy na pole reaktywne. Powinna pokryć całe pole, a pasek powinien być trzymany poziomo. Następnie odlicz zalecany przez producenta czas, z jak największą dokładnością. Aby odczytać wynik, przyciśnij do pola reaktywnego suchy papierek lub ligninę. Z niektórych testów paskowych można zmywać krew pod bieżącą wodą. Nie wycieraj krwi.

To typowy schemat kontroli glikemii. W niektórych przypadkach zaleca się dodatkowy pomiar cukru przed obiadem, 2 godziny po kolacji, a także około 4 nad ranem. Lekarz podejmuje decyzję o wszelkich zmianach na podstawie stanu pacjenta i przebiegu cukrzycy.

Poziom glikemii odgrywa ważną rolę w samokontroli cukrzycy. Potrzebny jest on do osiągnięcia następujących celów:

  • dzięki niemu mierzy się cukier we krwi;
  • pomiar glikemii to odpowiednia profilaktyka cukrzycy;
  • zapobiega stanom zagrożenia życia (hipoglikemia, śpiączka cukrzycowa, hiperglikemia);
  • umożliwa prawidłowy dobór dawki leków;
  • umożliwia modyfikację leczenia w oparciu o zalecenia lekarskie.

Jak mierzyć glikemię?

W warunkach domowych glikemia mierzona jest przy pomocy urządzenia – glukometru i pasków testowych. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zaleca stosowanie glukometrów kalibrowanych do osocza (oznaczających poziom cukru w osoczu krwi).

W przypadku używania glukometrów kalibrowanych do krwi pełnej uzyskany wynik, aby mógł być porównywalny należy pomnożyć przez współczynnik 1.12. Żeby samokontrola okołoposiłkowa była wiarygodna, należy mieć odpowiedni zestaw. Zestaw służący do samokontroli powinien zawierać: glukometr, paski testowe, urządzenie do nakłucia skóry, jałowe gaziki, dzienniczek samokontroli.

Prawidłowy poziom glikemii to:

  • na czczo lub między posiłkami 70-110 mg/dl;
  • 2 godziny po posiłku

Notowanie pomiarów glikemii ma bardzo istotną rolę przy wymianie informacji z lekarzem prowadzącym. Pozwala na optymalizację leczenia i eliminację błędów dietetycznych.

Cukrzyca typu 2 a glikemia

Cukrzyca typu 2 występuje u osób dorosłych. U pacjentów z cukrzycą typu 2, leczonych dietą, zalecane jest raz w miesiącu wykonywanie skróconego profilu glikemii, który obejmuje oznaczenie cukru:

  • na czczo;
  • 2 godziny po śniadaniu;
  • 2 godziny po obiedzie;
  • 2 godziny po kolacji.

U pacjentów z cukrzycą typu 2 leczonych lekami doustnymi zalecane jest oznaczanie skróconego profilu glikemii na czczo i po posiłkach raz w tygodniu. Pacjenci przyjmujący wielokrotnie w ciągu doby insulinę powinni wielokrotne dokonywać pomiarów, dostosowując je do schematu leczenia.

U pacjentów z cukrzycą typu 2 stosujących stałe dawki insuliny – 2 oznaczenia w ciągu doby, raz w tygodniu skrócony profil glikemii, raz w miesiącu pełny profil glikemii, który obejmuje pomiary cukru:

  • na czczo przed każdym głównym posiłkiem;
  • 120 minut po każdym głównym posiłku;
  • przed snem;
  • o godzinie 24:00;
  • w godzinach 2:00 - 4:00.

Hiperglikemia poposiłkowa

Hiperglikemia poposiłkowa jest istotnym, niezależnym czynnikiem ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego. Uważa się, że przewlekłe występowanie hiperglikemii poposiłkowej w znacznie większym stopniu zwiększa ryzyko zachorowania i zgonu z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego niż stężenie HbA1c lub glikemia na czczo. Może również negatywnie wpływać na funkcje poznawcze osób w podeszłym wie­ku chorujących na cukrzycę typu 2. Wzrost stężenia glukozy po posiłku powyżej 200 mg/dl powoduje pogorszenie koncentracji.

Pacjenci chorzy na cukrzycę stanowią bardzo różnorodną grupę osób pod względem obrazu klinicznego. U części pacjentów glikemia na czczo może być prawidłowa, podczas gdy glikemia poposiłkowa jest podwyższona. U takich pacjentów ryzyko wystąpienia powikłań sercowo-naczyniowych wzrasta 2–krotnie.

Oznaczenie glikemii po posiłku powinno pomóc pacjentowi w korygowaniu diety oraz doborze dawki insuliny. Szczególne znaczenie ma dieta z użyciem produktów o niskim indeksie glikemicznym (IG).

Dla lekarza występowanie hiperglikemii po posiłku może być sygnałem wskazującym na konieczność zastosowania leków redukujących to zjawisko.

Należy podkreślić, że oznaczenie glikemii po posiłku jest konieczne dla zapewnienia odpowiedniego leczenia cukrzycy. Dotyczy to pacjentów chorujących na cukrzycę typu 1, ale również większości pacjentów chorujących na cukrzycę typu 2. Pomiary powinny być wykonane po 120 min od zakończenia posiłku, a ich częstość uzależniona jest od stosowanego leczenia i zaleceń lekarza prowadzącego.

Glikemia a nadciśnienie tętnicze

Częstość występowania nadciśnienia tętniczego u osób z cukrzycą jest dwukrotnie większa niż u osób bez cukrzycy. Nadciśnienia tętnicze predysponuje do szybszego wystąpienia późnych powikłań cukrzycy, ponadto współistnienie cukrzycy i nadciśnienia zwiększa ryzyka zgonu sercowego. Glikemia i ciśnienie powinny być często mierzone. Pomiary ciśnienia należy wykonywać najlepiej dwukrotnie w ciągu dnia, zawsze o tej samej porze. Wartości prawidłowe u chorych na cukrzycę to ciśnienie poniżej 130/80 mmHg.

1.2. Badanie stężenia glukozy w moczu

Badanie stężenia glukozy w moczu jest mniej dokładną metodą kontroli glikemii. Nie wykrywa ono zbyt niskiego poziom glukozy, ale jej nadmiar. Dzieje się tak dlatego, że glukoza w moczu jest wykrywana dopiero, kiedy stężenie cukru we krwi jest zbyt wysokie i nerki nie są w stanie "przechwycić" całej glukozy. Jeśli cukier jest wydalany w moczu, znaczy to, że został przekroczony próg nerkowy dla glukozy, który wynosi 10 mmol/l. U niektórych osób pojawia się glukoza w moczu, pomimo tego, że nie chorują na cukrzycę. Po prostu ich próg nerkowy jest dużo niższy.

Upewnij się, że naczynie, którego użyjesz do badania moczu, jest suche i czyste. Musi też mieć temperaturę pokojową. Oddaj mocz bezpośrednio do niego. Pasek należy zanurzyć w moczu nie dłużej niż na jedną sekundę. Odczekaj zalecany przez producenta czas.

Aby samokontrola w cukrzycy była skuteczna i rzeczywiście zapobiegała powikłaniom oraz dalszemu rozwojowi choroby, zazwyczaj badanie stężenia glukozy w moczu przeprowadza się 2-3 razy dziennie. Powinny przeprowadzać je wszystkie osoby cierpiące na cukrzycę. Zazwyczaj przeprowadza się:

  • rano na czczo;
  • 2 godziny po wzięciu insuliny lub leku obniżającego stężenie glukozy i po jedzeniu;
  • jako zbiórki moczu z kilku godzin lub całej doby.

1.3. Badanie na ciała ketonowe w moczu

Ciała ketonowe w moczu pojawiają się, kiedy przez długi czas w organizmie brakuje insuliny. Wydzielają się wtedy:

  • kwas hydromasłowy;
  • kwas acetooctowy;
  • aceton.

Już po kilku godzinach od rozpoczęcia produkcji ciał ketonowych w organizmie może dojść do groźnego powikłania cukrzycy , tzw. kwasicy ketonowej. Kwasica ketonowa prowadzi do śpiączki ketonowej. Dlatego, jeśli na pasku używanym do badania pojawi się oznaczenie +++ lub inne, oznaczające wysoką zawartość związków ketonowych w moczu, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza.

Badanie na ciała ketonowe w moczu przeprowadza się przy podejrzeniu, że są one wytwarzane w organizmie po wykryciu glukozy w moczu (jeśli w kilkukrotnych badaniach utrzymuje się powyżej 13,3 mmol/l lub w jednokrotnym badaniu wyniesie ponad 16,7 mmol/l) oraz kiedy wystąpi u cukrzyka gorączka, wymioty i biegunka.

Jeśli pojawi się oznaczenie bardzo niewielkiej zawartości ciał ketonowych w moczu (+ lub ++), a nie pojawia się glukoza lub jest bardzo niska, oznacza to zazwyczaj, że posiłek był zbyt ubogi w węglowodany lub dawka insuliny była zbyt wysoka. Nie trzeba się tym niepokoić, a dostosować poziom węglowodanów lub dawkę insuliny do aktualnego stanu.

2. Dieta dla cukrzyka

Jak powinna wygladać dieta dla cukrzyka? Podstawowe zalecenia dietetyczne u pacjentów z cukrzycą:

  • częste spożywanie posiłków (5-6 wciągu doby) o ograniczonej kaloryczności;
  • znaczne zmniejszenie spożycia lub eliminacja z diety: cukrów prostych (cukier, napoje, dżemy), tłuszczów nasyconych (wędliny, sery), soli kuchennej (do 3 g/dobę);
  • spożywanie dużej ilości produktów zawierających cukry złożone o niskim indeksie glikemicznym (kasze, ciemne pieczywo).

Kluczowe znaczenie ma kaloryczność diety, dzięki której pacjent powinien stopniowo zmniejszyć masę ciała. Redukcja kaloryczności posiłków o 500 do 1000 kcal w ciągu doby pozwoli na utratę około 1 kg w ciągu tygodnia. Samokontrola okołoposiłkowa powinna być przepropwadzana regularnie.

Spożywanie alkoholu przez chorych na cukrzycę jest niewskazane. Alkohol hamuje uwalnianie glukozy z wątroby i w związku z tym jego spożycie (zwłaszcza bez przekąski) może powodować niedocukrzenie.

3. Aktywność fizyczna a cukrzyca

Podejmowanie wysiłku fizycznego wiąże się z wielorakimi korzyściami dla pacjenta i stanowi konieczny element terapii. Intensywność wysiłku powinna być ustalana przez lekarza w oparciu o wydolność pacjenta i obraz kliniczny choroby.

U osób z cukrzycą typu 2 z nadwagą w podeszłym wieku zalecany jest szybki spacer do momentu wystąpienia zadyszki 3-5 razy w tygodniu (łącznie ok. 150 min.). Aby wyeliminować ryzyko powstania hipoglikemii należy:

  • wykonać pomiar glikemi, czyli oznaczyć poziom cukru przed wysiłkiem;
  • spożywać dodatkowy posiłek bogato węglowodanowy przed wysiłkiem.

Forsowny wysiłek jest przeciwwskazany u pacjentów z retinopatią, nefropatią cukrzycową, neuropatią autonomiczną.

4. Stopa cukrzycowa

Profilaktyka cukrzycy jest niezwykle ważna. Cukrzyca może doprwadzić do wielu komplikacji zdrowotnych. Stopa cukrzycowa jest jedną z nich. W przebiegu wieloletniej niewyrównanej cukrzycy, na skutek uszkodzenia włókien nerwowych stóp, może pojawić się zanik odczuwania bólu, dlatego drobne rany nie powodują żadnych dolegliwości. Rany te przy osłabionym gojeniu spowodowanym przez miażdżycę naczyń i niedokrwienie mogą prowadzić do powstania głębokich owrzodzeń, ulegających łatwo zakażeniom bakteryjnym.

Oto kilka wskazówek, których przesterzeganie pozwoli ustrzec się przed stopą cukrzycową:

  • dokładne osuszanie stóp po umyciu oraz ich regularne natłuszczanie;
  • unikanie uprawiania sportów związanych z ryzykiem uszkodzenia stóp;
  • używanie wygodnego obuwia i bawełnianych, przewiewnych skarpet;
  • unikanie chodzenia boso;
  • codzienną kontrolę skóry stóp, a przy zaobserwowaniu uszkodzeń, nie gojących się ran, zmiany zabarwienia skóry - konsultację lekarską.

Samokontrola w cukrzycy to skuteczny sposób na zahamowanie rozwoju choroby i jej poważnych i nieodwracalnych koncekwencji w organizmie.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Następny artykuł: Badanie stężenia glukozy
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze