Leki przeciwpsychotyczne - działanie, rodzaje i skutki uboczne
Leki przeciwpsychotyczne to preparaty, które stosuje się przede wszystkim u pacjentów z różnymi psychozami, ale osób zmagających się z chorobą afektywną dwubiegunową oraz niektórymi rodzajami depresji. To sprawia, że neuroleptytki są jednymi z najczęściej stosowanych preparatów w psychiatrii. Na czym polega mechanizm ich działania? Czy wywołują jakieś skutki uboczne?
1. Co to są leki przeciwpsychotyczne i kiedy się je stosuje?
Leki przeciwpsychotyczne, tak zwane neuroleptyki, są wykorzystywane w psychiatrii. Podstawowym wskazaniem do ich wdrożenia są psychozy (u chorych z omamami i pacjentów doświadczających urojeń).
Neuroleptyki stosuje się także w długoterminowym leczeniu schizofrenii (zarówno w ostrej fazie, jak i w przewlekłej terapii podtrzymującej, w celu zapobieganiu występowania epizodów psychozy), jak i zaburzeń schizoafektywnych.
Preparaty są także wskazane w przypadku zaburzeń nastroju, choroby afektywnej dwubiegunowej (zwłaszcza w przypadku epizodów manii oraz epizodów mieszanych), także depresji lekoopornej lub depresji psychotycznej. Leki przeciwpsychotyczne mogą być też stosowane u chorych z tikami nerwowymi.
Neuroleptyki, ponieważ działają wyciszająco i uspokajająco, bywają też stosowane w przypadku bezsenności, zaburzeń lękowych i u pacjentów z różnymi otępieniami, jednak dopiero wtedy, gdy zawiodą inne metody leczenia.
2. Jak działają leki przeciwpsychotyczne?
Leki przeciwpsychotyczne do leczenia problemów psychicznych po raz pierwszy wykorzystał Jean Delay i Pierre Deniker. Pierwszy neuroleptyk bowiem początkowo miał służyć jako środek anestetyczny (znieczulający).
Obecnie leki przeciwpsychotyczne to bardzo niejednorodna grupa leków, które z odmienną siłą oddziałują na różnego typu receptory układu nerwowego. Mechanizm działania neuroleptyków polega na blokowaniu receptorów dopaminergicznych D2 w ośrodkowym układzie nerwowym.
Ich działanie obejmuje również modyfikację czynności niektórych receptorów serotoninowych, adrenergicznych czy cholinergicznych i histaminergicznych. Neuroleptyki atypowe wpływają głównie na te receptory D2, które istnieją w strukturach układu mezolimbicznego.
3. Rodzaje leków przeciwpsychotycznych
Obecnie wyróżnia się neuroleptyki klasyczne (tzw. leki przeciwpsychotyczne 1 generacji, neuroleptyki typowe) oraz neuroleptyki atypowe (leki przeciwpsychotyczne 2 generacji).
Do klasycznych leków przeciwpsychotycznych zaliczane są takie środki jak lewopromazyna, chlorpromazyna, pimozyd, haloperidol, droperidol, tiorydazyna, prometazyna, sulpiryd. Neuroleptyki atypowe to z kolei takie substancje jak klozapina, arypiprazol, olanzapina, amisulpryd, risperidon, kwetiapina, ziprasidon, sertindol, zolepina.
Neuroleptyki dostępne są w postaci preparatów przyjmowanych doustnie (tabletek czy roztworów), ale i w postaci iniekcji domięśniowych, także leki o przedłużonym działaniu (tzw. depot). Leki przeciwpsychotyczne bez recepty nie są dostępne.
4. Skutki uboczne, przeciwwskazania i środki ostrożności
Leki przeciwpsychotyczne nie mogą być stosowane przez wszystkich pacjentów, nawet jeśli istnieją wskazania. Do przeciwwskazań zalicza się między innymi jaskrę z zamkniętym kątem przesączania, chorobę Parkinsona, zespół neuroleptyczny, nowotwory piersi związane z hiperprolaktynemią, agranulocytozę, przerost prostaty, miastenię, schorzenia kardiologiczne, niewydolność kory nadnerczy, zaburzenia czynności wątroby, padaczkę, niedoczynność tarczycy, uszkodzenie nerek.
O ile nie istnieje bezwzględna konieczność, unika się stosowania leków przeciwpsychotycznych w ciąży i u kobiet karmiących piersią. Neuroleptyki u dzieci mogą być stosowane, jednak nie są lekami pierwszego rzutu.
Ponieważ leki przeciwpsychotyczne nie wywierają działania narkotycznego na ośrodkowy układ nerwowy, nie istnieje ryzyko uzależnienia. Należy jednak pamiętać, że podczas terapii nie wolno pić alkoholu.
Leki przeciwpsychotyczne - skutki uboczne
Ze stosowaniem leków przeciwpsychotycznych wiąże się ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Klasyczne leki przeciwpsychotyczne częściej wywołują tak zwane objawy pozapiramidowe (sztywność mięśniowa, spowolnienie ruchowe, drżenie, problemy z chodzeniem). Neuroleptyki atypowe są preparatami cechującymi się lepszą tolerancją.
Możliwe skutki uboczne związane ze stosowaniem neuroleptyków to męczliwość, zaburzenia pamięci, przyrost masy ciała, wysypka skórna, nadwrażliwość skóry na światło słoneczne, złośliwy zespół neuroleptyczny, zaburzenia potencji, zaburzenia libido, zaburzenia metaboliczne, ślinotok, hipotonia ortostatyczna, suchość w jamie ustnej, bóle głowy, biegunki, zaparcia, zawroty głowy, zaburzenia rytmu serca. Głównym działaniem niepożądanym jest parkinsonowski zespół poneuroleptyczny.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.