Rodzaje zaburzeń lękowych
Zaburzenia lękowe są bardzo powszechną formą dolegliwości psychicznych. Powstają jako reakcja organizmu na zagrożenie. Reakcja taka nie musi być uświadomiona, jednak jej skutki są często boleśnie odczuwane. Pojawiające się zagrożenie – realne czy też nie – powoduje szereg objawów psychicznych i fizycznych. W takich sytuacjach pojawiają się trudne emocje – niepokój, strach, obawa oraz lęk.
1. Odczuwanie lęku
Odczuwanie lęku ma bardzo istotne znaczenie dla zdrowia i bezpieczeństwa człowieka. Emocja ta jest potrzebna organizmowi, by ułatwiać odbiór bodźców mówiących o zagrożeniu oraz wspomagać odpowiedź na nie. Pozwala to człowiekowi unikać niebezpiecznych sytuacji i sprawnie radzić sobie w trudnych momentach. Lęk powoduje również mobilizację organizmu i gotowość do podjęcia działania.
Jednak nadmierne, przewlekłe odczuwanie lęku prowadzi do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Może osłabiać organizm, jego zdolności adaptacyjne. Osoba zalękniona zaczyna unikać kontaktów z innymi osobami, wycofywać się z aktywności i starać się zapewnić sobie bezpieczeństwo. W takich przypadkach może dojść do rozwoju poważnych zaburzeń psychicznych.
2. Rodzaje zaburzeń lękowych
Stosowana w polskiej służbie zdrowia Klasyfikacja ICD-10 wymienia wiele różnorakich zaburzeń lękowych. Lęk może występować pod wieloma postaciami, dlatego też rozpoznawanych jest bardzo dużo zaburzeń o różnym przebiegu. Można do nich zaliczyć m.in.: lęk napadowy, lęk uogólniony, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, zaburzenia dysocjacyjne, lęki fobiczne (agorafobia, fobie społeczne oraz fobie proste), zaburzenia związane ze stresem i inne.
2.1. Lęk napadowy i uogólniony
Zespół lęku uogólnionego jest schorzeniem, które dotyka częściej kobiet niż mężczyzn. Charakteryzuje się głównie tworzeniem „czarnych” scenariuszy różnych wydarzeń i nadmiernym zamartwianiem się. Nie ma takiej czynności czy wydarzenia w życiu chorego, które nie stawałoby się przyczyną intensywnych rozważań i tworzenia katastroficznych wizji. Osoba cierpiąca na tego typu zaburzenia „wciąga” w swoje przemyślenia również sytuacje najbliższej rodziny i przyjaciół. Dotyczy to przede wszystkim zdrowia innych członków rodziny, problemów finansowych, ale również wielu mało znaczących codziennych spraw.
Ciągłe martwienie się wieloma sprawami powoduje, że człowiek odczuwa silny wewnętrzny niepokój, staje się rozdrażniony, pojawiają się u niego zaburzenia snu oraz napięcie mięśniowe (odczuwane zwykle jako bóle w kończynach, karku i głowie). Osoba cierpiąca na zespół lęku uogólnionego zawsze znajdzie powód do kolejnych zmartwień, przez co jej najbliższe otoczenie nie jest w stanie jej pomóc.
Pod nazwą „zespół lęku napadowego” kryją się zaburzenia powszechnie nazywane napadami paniki. Jest to bardzo poważne zaburzenie, które silnie wpływa na życie cierpiącej na nie osoby. Podczas napadu lęku u człowieka występują takie odczucia, jak poczucie silnej choroby i umierania. Osoba w trakcie napadu paniki ma również dolegliwości somatyczne: duszności, zaburzenia rytmu serca, ucisk w gardle, nadmierna potliwość. Takie napady trwają zwykle od kilku do kilkunastu minut, jednak ich przebieg jest bardzo dramatyczny. Niepodjęcie się leczenia lub psychoterapii może powodować nasilanie się częstotliwości napadów (początkowo występują rzadko i ustępują samoistnie, z czasem mogą pojawiać się nawet kilkakrotnie w ciągu dnia). Pomiędzy epizodami narasta napięcie emocjonalne i niepokój wewnętrzny. Z czasem może pojawić się tzw. lęk przed lękiem, który powoduje pogłębianie się zaburzeń.
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne znane są szerzej, jako zespół natręctw. Dotyczy w większej ilości kobiet niż mężczyzn, lecz u mężczyzn zwykle rozpoczyna się wcześniej. Do podstawowych objawów tego zaburzenia można zaliczyć natrętne myśli (obsesje) oraz natrętne czynności (kompulsje). W przebiegu zaburzenia zawsze występują myśli natrętne. Natomiast kompulsje mogą, ale nie muszą towarzyszyć obsesjom w trakcie przebiegu choroby.
Myśli natrętne są szczególnym objawem. Ich treść jest różnoraka i może dotyczyć różnych sfer funkcjonowania człowieka (np. przejawiać się w formie obaw przed zrobieniem sobie krzywdy, ubrudzeniem się czy popełnieniem czynu niemoralnego). Osoba chora zwykle jest świadoma chorobowej formy tych myśli, nie akceptuje ich i nie zgadza się na ich występowanie. Nie jest jednak w stanie zahamować powstawania obsesji i ich występowania w jej umyśle. Dla osób chorych takie myśli są bardzo wstydliwą kwestią, przez to często starają się je ukryć nawet przed lekarzem czy najbliższymi.
U osób cierpiących na zaburzenia dysocjacyjne pojawiają się objawy sugerujące występowanie szeregu różnych chorób somatycznych. W swoim przebiegu zaburzenia te niejako imitują inne zaburzenia związane ze stroną organiczną. Mogą mieć ostry lub przewlekły przebieg. Chory poprzez te zaburzenia zwraca na siebie uwagę otoczenia i komunikuje swoje pragnienia i oczekiwania. W trakcie przebiegu nie ma podstaw biologicznych, by rozpoznać zaburzenia somatyczne, jednak mogą występować takie objawy, jak: drgawki, niedowład kończyny, porażenie kończyn, tiki, i wiele innych.
Poważnym i dość powszechnym zaburzeniem lękowym są również fobie. Charakteryzują się występowaniem silnego lęku w określonych sytuacjach lub jako reakcja na konkretny bodziec. Chory nie ma kontroli nad swoim zachowaniem i unikaniem sytuacji wywołującym lęk. Napad lękowy spowodowany określonym bodźcem powoduje stres i napięcie, a także cierpienie osoby chorej. Niektóre fobie bardzo utrudniają życie i funkcjonowanie społeczne, a żadne logiczne argumenty i wyjaśnienia nie wpływają na poprawę sytuacji.
Również stres może być przyczyną rozwoju zaburzeń lękowych u jednostki. Każdy człowiek ma wykształcone własne metody radzenia sobie ze stresem. Nie zawsze są one na tyle konstruktywne, by trudne sytuacje życiowe nie odbijały się na zdrowiu człowieka. Zdarza się, że osoba, która przeżyje silny stres, w jego następstwie odczuwa dolegliwości psychiczne, m.in. napady lęku. Zaburzenia lękowe w takim wypadku mogą się pogłębiać i dezorganizować życie człowieka.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.