Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Dr n. med. Szymon Kujawiak

Płytki krwi – rola, badania, nadpłytkowość, małopłytkowość

Płytki krwi to podstawowy element morfotyczny krwi
Płytki krwi to podstawowy element morfotyczny krwi (Zdjęcie autorstwa geralt / CC0 1.0)

Płytki krwi to inaczej trombocyty. Obok erytrocytów i leukocytów stanowią trzeci rodzaj podstawowych elementów morfotycznych krwi. Pełnią też ważną rolę w magazynowaniu i transporcie niektórych ważnych biologicznie substancji – serotoniny i adrenaliny. Czym są płytki krwi? Co to jest PLT? Co to jest trombocytopenia? Na co wskazują płytki krwi poniżej normy?

spis treści

1. Czym są płytki krwi?

Płytki krwi (trombocyty, krwinki płytkowe) powstają w szpiku kostnym. Są to dyskowate struktury, mniejsze od pozostałych komórkowych składników krwi człowieka. Mają postać otoczonych błoną komórkową fragmentów cytoplazmy megakariocytów. Czy trombocyty mają jądro komórkowe? Płytki krwi nie zawierają jądra komórkowego.

Trombocyty to kluczowy element morfotyczny krwi obok leukocytów (krwinek białych), erytrocytów (krwinek czerwonych). Płytki krwi oznaczane są w morfologii krwi obwodowej jako PLT (skrót płytek krwi pochodzi od angielskiego – platelets). Ich liczba w ustroju u osób zdrowych wynosi 150 000–400 000/μl.

Zobacz film: "Badania krwi - trombocyty"

Płytki krwi (PLT) żyją 7-14 dni, biorą udział w regulacji krzepnięcia krwi, ale odgrywają też inne istotne role w organizmie. Zaburzenie liczby i funkcji płytek krwi prowadzi do wielu problemów ze zdrowiem.

Jak szybko pozbyć się siniaków?
Jak szybko pozbyć się siniaków? [7 zdjęć]

Lód to świetny sposób na pozbycie się siniaków. Do bolącego miejsca przyłóż woreczek z lodem. Zapobiegnie

zobacz galerię

2. Rola płytek krwi

Za co odpowiadają płytki krwi? Płytki krwi są jednym z elementów układu krzepnięcia. Powstają w szpiku kostnym z megakariocytów. W miejscu uszkodzenia naczynia krwionośnego płytki krwi przylegają do niego i uwalniają z siebie szereg substancji chemicznych, biorących udział w procesie krzepnięcia krwi, które powodują nagromadzanie się i zlepianie płytek krwi, co skutkuje zatamowaniem krwawienia.

Płytki krwi zawierają szereg ziarnistości odpowiedzialnych za proces inicjacji krzepnięcia i skurczu naczyń krwionośnych. Inne funkcje trombocytów to pobudzanie do wzrostu tkanki mięśniowej, stymulacja wzrostu fibroblastów, uczestniczenie w procesach zapalnych i odpornościowych.

3. Płytki krwi – badanie

Ocenę liczby płytek krwi często zleca się w ramach rutynowych badań profilaktycznych – morfologii krwi (płytki oznaczane są tam jako PLT).

Co to jest morfologia? Jest to podstawowe badanie krwi, które pozwala kompleksowo ocenić ogólny stan zdrowia pacjenta. Morfologia pozwala także oznaczyć inne wskaźniki płytkowe, takie jak MPV (średnia objętość płytek krwi), czy PCT (płytkokryt).

Żeby określić poziom stężenia trombocytów, konieczne jest pobranie krwi od pacjenta. Zwykle wkłucie wykonywane jest w żyłę łokciową. Zaleca się, by do badania krwi PLT zgłosić się rano. Po pobraniu krew trafia do analizy laboratoryjnej. Wyniki PLT w morfologii dostępne są najczęściej w ciągu jednego dnia.

Warto pamiętać, że u kobiet w trakcie krwawienia miesięcznego liczba płytek krwi może ulec zmniejszeniu o nawet około 25-50 proc. Dlatego morfologia krwi w trakcie miesiączki może dawać niemiarodajne wyniki.

4. Metoda Fonio i metoda komorowa

PLT we krwi oznacza się za pomocą metod manualnych i automatycznych. Do metod manualnych należą:

  • metoda Fonio – pośredniego oznaczania liczby płytek krwi, obarczona dużym błędem,
  • metoda komorowa – krwinki płytkowe, przy odpowiednim rozcieńczeniu badanej próbki krwi, są liczone w komorze Bürkera przy użyciu mikroskopu kontrastowo-fazowego.

Najmniejszym błędem pomiaru płytek krwi są obarczone metody automatyczne oznaczania płytek krwi. Istotny wpływ na wynik badania płytek krwi ma dokładne wymieszanie krwi. Powstanie mikroskrzepów w próbce powoduje znaczne zmniejszenie liczby płytek krwi i stanowi częstą przyczynę błędu.

PYTANIA I ODPOWIEDZI LEKARZY NA TEN TEMAT

Zobacz odpowiedzi na pytania osób, które miały do czynienia z tym problemem:

Wszystkie odpowiedzi lekarzy

5. Wskazania do badania płytek krwi

Badania płytek krwi wykonywane jest w celu określenia przyczyny lub ryzyka krwotoku u pacjentów, u których obserwuje się problemy z układem krwionośnym.

Wskazaniem do badania krwi PLT są:

6. Płytki krwi – norma

U osób dorosłych za dolną granicę normy PLT uważa się 150 000 komórek w mm³ krwi (w jednostkach układu SI jest to 130 x 109/l dla osób dorosłych). Górna granica normy trombocytów to 400 000 komórek w mm³ krwi (450 x 109/l dla osób dorosłych).

Niepokojące jest zarówno podwyższone PLT w morfologii, jak i wartości poniżej normy. Należy jednak pamiętać, że interpretacja wyników płytek krwi zawsze należy do lekarza.

Leki stosowane nadpłytkowości lub małopłytkowości znajdziesz dzięki wyszukiwarce KtoMaLek.pl. Wypróbuj jej możliwości i sprawdzaj dostępność leków w ponad 10 700 aptekach w Polsce! Zarezerwuj swój lek online i zapłać za niego w aptece.

7. Płytki krwi a choroby

Nieprawidłowości w obrębie płytek dzieli się na:

7.1. Nadpłytkowość

Zwiększenie liczby płytek krwi powyżej 450 000/μl określa się jako trombocytozę, nadpłytkowość lub trombocytemię. Zbyt wysokie płytki krwi to dość niebezpieczny stan, który wiąże się z podwyższonym ryzykiem powikłań zakrzepowo-zatorowych. Nadpłytkowość dzieli się na samoistną (uwarunkowaną genetycznie) i wtórną (fizjologiczna reakcja organizmu na określone bodźce, np. zakażenia, urazy).

Za dużo płytek krwi wiąże się z objawami nadmiernej i nasilonej krzepliwości. Podwyższony poziom płytek krwi może więc objawiać się nawracającymi krwawieniami, czy zmianami zakrzepowymi. Wśród innych objawów wymienia się powiększenie śledziony, czy krwawienie z przewodu pokarmowego. Czasem jednak u pacjentów nie występują żadne symptomy, wskazujące na to, że płytki krwi są za wysokie.

PLT podwyższone może być wynikiem:

Podwyższone płytki krwi nieznacznie, którym nie towarzyszą żadne objawy chorobowe, mogą być także stanem przejściowym, który nie jest powiązany z istotnymi zmianami chorobowymi. Dlatego też wyniki PLT zawsze powinien interpretować lekarz. Zwłaszcza gdy inne parametry odbiegają od normy (podwyższone OB i płytki krwi, podwyższone PCT, za niskie MPV).

Przyczyn nadpłytkowości może być wiele, dlatego pacjenci nie powinni analizować wyników samodzielnie, czy też zasięgać informacji na różnego rodzaju forach. Podwyższone płytki krwi wymagają bowiem bardzo często pogłębionej diagnostyki w celu ustalenia przyczyny nieprawidłowości.

Jak obniżyć wysoki poziom płytek krwi?

Jak obniżyć płytki krwi? W przypadku trombocytozy wtórnej u pacjentów bezobjawowych często leczenie nie jest konieczne. Postępowanie ogranicza się do regularnych kontroli. W innych przypadkach do leczenia zbyt dużej ilości płytek krwi wykorzystuje się małe dawki kwasu acetylosalicylowego (aspiryna). W przypadku nadpłytkowości samoistnej stosuje się kwas acetylosalicylowy, a czasem też tzw. leki cytoredukcyjne.

Czy istnieją domowe sposoby na obniżenie płytek krwi? Co jeść, żeby zmniejszyć ryzyko powstania zakrzepów? Choć domowe sposoby w przypadku nadpłytkowości nie są skuteczne, to jednak rzeczywiście warto zadbać o dietę rozrzedzającą krew. Dobrze jest włączyć do menu kurkumę, imbir, pieprz, czosnek, chilli, pokrzywę, miłorząb czy rumianek.

7.2. Małopłytkowość

Znacznie częściej u pacjentów obserwuje się jednak małopłytkowość. Co to jest? Małopłytkowość, czyli trombocytopenia to obniżenie ilości trombocytów poniżej wartości prawidłowych. Każdy przypadek zbyt małej ilości płytek krwi wymaga konsultacji lekarskiej, ponieważ najczęściej jest to konsekwencja innych chorób. Dlatego też ważne jest ustalenie pierwotnej przyczyny małopłytkowości krwi.

Co obniża poziom płytek krwi? Jakie są najczęstsze przyczyny małopłytkowości? Niskie płytki krwi mogą być skutkiem ubocznym stosowania niektórych leków, jak np. heparyna, chinidyna, doustne leki przeciwcukrzycowe.

Obniżone PLT może też wynikać z niedoboru witaminy B12 lub kwasu foliowego, z infekcji i innych chorób, a także z nadużywania alkoholu. Wśród przyczyn niskiego poziomu płytek krwi znajdują się też nowotwory, choroby szpiku kostnego (białaczki, chłoniaki).

Obniżone płytki krwi mogą wskazywać na:

Jakie są objawy małopłytkowości?

Układ krzepnięcia ma dużą rezerwę bezpieczeństwa i nawet wyraźne obniżenie się liczby płytek krwi (do 50 x 109/l) nie daje zwykle żadnych objawów. Należy zachować jednak dużą ostrożność, ponieważ nieleczone obniżanie się poziomu płytek krwi grozi poważnymi powikłaniami w postaci krwawień do różnych narządów.

Jak niskie PLT wpływa na samopoczucie? Niski poziom płytek krwi często nie wpływa znacząco na samopoczucie. Jednak u niektórych pacjentów obserwuje się jednak nadmierne zmęczenie.

Niedobór płytek krwi może objawiać się wybroczynami, czyli niewielkimi podskórnymi wylewami w postaci plamek widocznych na skórze. Za mało płytek krwi może też objawiać się skłonnością do tworzenia się siniaków, często o dużych rozmiarach.

Szczególnie niepokojące jest współistnienie zbyt niskiej ilości płytek krwi z objawami infekcji, pojawieniem się krwawień, znacznym obniżeniem liczby leukocytów. Niepokojące są też wysokie odchylenia hemoglobiny przy niskich płytkach krwi.

Małopłytkowość – jakie badania należy wykonać?

Podstawowym badaniem w kierunku małopłytkowości są badania krwi (morfologia krwi z oceną rozmazu krwi obwodowej). Gdy podczas pierwszego badania uzyskany wynik wskazywał na małą ich liczbę, wykonane może zostać badanie płytki krwi na cytrynian. Poza tym w celu ustalenia przyczyny lekarz może skierować pacjenta na badania cytofluorymetryczne, czy badanie czasu życia płytek.

Czasem niewyjaśniony, dłużej trwający spadek płytek krwi wymaga specjalistycznej diagnostyki w warunkach szpitalnych, w tym czasami nawet punkcji szpiku kostnego. Leczenie niskiego poziomu płytek krwi uzależnione jest od pierwotnej przyczyny małopłytkowości.

Małopłytkowość może pojawić się także u ciężarnych. Jak podnieść niski poziom płytek krwi w ciąży? Najczęściej małopłytkowość ciążowa nie wymaga leczenia. Konieczne są jedynie okresowe kontrole. Zwykle u takich pacjentek liczba płytek krwi samoistnie powraca do prawidłowych wartości.

Jak podnieść niski poziom płytek krwi?

Jak zwiększyć ilość płytek krwi? Czy istnieją domowe sposoby na podwyższenie płytek krwi? Leczenie małopłytkowości można wesprzeć odpowiednią dietą. To co trombocyty podnosi, to produkty bogate w:

Pomocne mogą być także suplementy na płytki krwi.

8. Normy płytek krwi u dzieci

Trombocyty u dziecka oznaczane są w ramach morfologii krwi. W większości laboratoriów stosowana jest uogólniona norma płytek krwi, która zarówno dla dzieci, jak i dorosłych wynosi ok. 150 000-400 000/μl.

Zbyt wysokie płytki krwi u dziecka (nadpłytkowość) mogą być spowodowane wieloma przyczynami. Wyróżnia się nadpłytkowość pierwotną lub wtórną. Pierwsza wynika z zaburzeń funkcjonowania szpiku.

Jakie są przyczyny wtórnej nadpłytkowości u dzieci? Podwyższone PLT może wynikać chociażby z anemii z niedoboru żelaza, czy stanów zapalnych. Ponadto podwyższone płytki krwi u dziecka mogą być konsekwencją przeciążenia organizmu, zbyt intensywnego wysiłku fizycznego. Za dużo płytek krwi u dziecka obserwuje się też w przypadku urazów czy zabiegów operacyjnych, nowotworów.

Z kolei małopłytkowość (zbyt niskie płytki krwi u dziecka) może wynikać z ich niewystarczającej produkcji, czy z uszkodzenia szpiku.

Zobacz także:

Treść artykułu jest całkowicie niezależna. Znajdują się w nim linki naszych partnerów. Wybierając je, wspierasz nasz rozwój.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Następny artykuł: MCH
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze