Bóle wątroby - jak rozpoznać? Gdzie leży wątroba? Budowa, funkcje i choroby

Bóle wątroby mogą świadczyć o jej uszkodzeniu albo być konsekwecją niewłaściwej diety czy stylu życia. Wątroba człowieka jest jednym z najważniejszych organów w naszym organizmie, który uczestniczy w większości procesów metabolicznych. Pełni wiele istotnych funkcji, które mają bezpośredni wpływ na funkcjonowanie organizmu. O czym świadczy ból wątroby? Po której stronie jest wątroba?

1. Gdzie jest wątroba?

Po której stronie jest wątroba? Wątroba znajduje się w obrębie jamy brzusznej, pod prawym łukiem żebrowym. Położona jest pod przeponą, a jej tylna część sąsiaduje z żołądkiem i jelitami.

W bliskim sąsiedztwie narządu położony jest także pęcherzyk żółciowy. Wątroba ma spore rozmiary, jej najbardziej wysunięta część sięga do lewego podżebrza. To, gdzie leży wątroba, ma szczególne znaczenie dla całego organizmu. Jest ona odpowiednio odgrodzona od innych narządów.

Zobacz film: "Choroby wątroby"

Wszelkie boleści wątroby są sygnałem alarmowym, że w organizmie są jakieś nieprawidłowości.

2. Wątroba – anatomia

Jaka jest budowa wątroby i z której strony jest?

Wątroba składa się z czterech płatów - prawego, lewego, ogoniastego i czworobocznego. Dopływa do niej krew przez dwa duże naczynia krwionośne.

Tętnica wątrobowa dostarcza około 25% krwi wpływającej, za pozostałe 75% bogatej w substancje odżywcze krwi odpowiada żyła wrotna.

Około 80% masy wątroby stanowią hepatocyty, które uczestniczą w większości procesów. Tkanka jest miękka, jakby półstała i przybiera czerwonobrązową barwę.

Miąższ wątroby pokrywa specjalna, włóknista błona określana torebką wątrobową. Waga wątroby zależy od ilości krwi, średnio wynosi około 1300 gramów.

3. Funkcje wątroby

Wątroba jest stanowi około 5% masy ciała człowieka i uczestniczy prawie we wszystkich procesach metabolicznych:

• neutralizuje toksyny,
• metabolizuje leki,
• wytwarza żółć niezbędną do trawienia tłuszczów,
• pełni funkcje odpornościowe,
• uczestniczy w przemianie hemu,
• magazynuje zapas witaminy A, D3, B2, B3, B4, B12, K oraz żelaza,
• wytwarza białka,
• przekształca białka i cukry w tłuszcze,
• wytwarza, gromadzi i uwalnia glukozę,
• uczestniczy w procesie termoregulacji,
• produkuje enzymy,
• produkuje cholesterol i trójglicerydy.

Wątroba ma do wykonania kilka zadań po zjedzeniu przez nas posiłku. Przede wszystkim wytwarza żółć, która pobudza proces trawienia. Jednocześnie produkuje i stabilizuje ilość glukozy, magazynując ją w postaci glikogenu lub tłuszczu.

Ponadto, uczestniczy w produkcji białek, które oddziałują na krzepnięcie krwi. Jednocześnie zatrzymuje też nadmiar niektórych witamin i żelaza, które uwalnia do organizmu, gdy następuje taka potrzeba.

Bardzo ważne jest również to, że narząd neutralizuje i usuwa toksyny. Potrzebuje około godziny na rozkład 1 kieliszka wina, 250 ml piwa, 25 ml whisky, ginu lub wódki.

Wątroba uczestniczy również w termoregulacji, krew, która przez nią przepływa, jest cieplejsza nawet o 1 stopień. Tworzące tkankę narządu hepatocyty pełnią kilka zadań, takich jak:

• filtracja związków wchłanianych z układu pokarmowego do krwi,
• synteza białek osocza (albuminy, globuliny, fibrynogen),
• produkcja enzymów,
• produkcja czynników krzepnięcia.

4. Przyczyny boleści wątroby

Wątroba codziennie wykonuje ciężką pracę, a nasze przyzwyczajenia mogą zmniejszać jej wydajność:

• nadmiar cukru w diecie,
• nadmiar fruktozy,
• nadmiar syropu glukozowo-fruktozowego,
• nadmiar tłuszczów nasyconych,
• picie alkoholu,
• niektóre leki,
• niektóre suplementy diety,
• niektóre zioła (żywokost lekarski, podbiał pospolity, owoc senesu).

Ból wątroby w ciąży może być wynikiem ucisku albo wiązać się ze zmianami hormonalnymi, które zachodzą w ciele kobiety. Kłucie wątroby może być także wynikiem niestrawności, która w okresie ciąży zdarza się dość często.

Ból wątroby w nocy zwykle wymaga szerszej diagnostyki, szczególnie jeśli jest silny i wybudza pacjenta.

Gdy pojawia się ból wątroby po antybiotyku, oznacza to, że doszło do jej podrażnienia. Konieczne jest wówczas wdrożenie suplementów wspierających pracę wątroby, lekkostrawna dieta i picie dużej ilości cieplej wody.

5. Objawy chorób wątroby

Objawy chorej wątroby często są niespecyficzne i mogą wskazywać na wiele dolegliwości. Często zdarza się, że choroba wątroby w początkowej fazie przebiega bezobjawowo, symptomy pojawiają się dopiero po upływie kilku tygodni lub miesięcy. Podrażnienie wątroby objawia się poprzez:

• ciągłe zmęczenie,
• apatia,
• objawy depresji,
• senność,
• bezsenność,
• problemy z koncentracją,
• gorączka,
• nudności,
• utrata apetytu,
• jadłowstręt,
• wzdęcia brzucha,
• niestrawność,
• dyskomfort w nadbrzuszu,
• przebarwienia skóry,
• świąd skóry,
• żółtaczka,
• rumień dłoni, rąk lub stóp,
• kępki żółte,
• zgubienia na paznokciach,
• objawy grypopodobne,
• zażółcenie skóry (a także białka oka),
• zmiana koloru moczu,
• ból brzucha,
• obrzęki,
• zaburzenia miesiączkowania,
• ból wątroby przy oddychaniu,
• ból wątroby przy dotyku,
• biegunka.

Niestety choroby wątrobowe są rozpoznawane dopiero w zaawansowanym stadium, ponieważ pierwsze symptomy nie są jednoznaczne. Objawy uszkodzonej wątroby mogą przypominać zwykłą niestrawność, wrzody albo refluks żołądkowy.

Natężenie objawów oraz ogólne samopoczucie zależy od zaawansowania procesu chorobowego i kondycji organizmu. Zdarza się jednak, że pacjenci z poważnym uszkodzeniem wątroby nie znają jeszcze diagnozy.

Kiedy pojawia się ból wątroby po jedzeniu, najczęściej świadczy to o niestrawności albo jest reakcją na konkretne pokarmy (np. jajka). Jeśli jednak objawy nasilają się, mogą świadczyć o jakimś schorzeniu. Bóle wątroby po jedzeniu mogą być pierwszym objawem stłuszczenia.

5.1. Wątroba a stres

Czasem zdarza się, że kłucie w okolicy wątroby, ucisk czy ból może mieć swoją przyczynę w nadmiernym stresie. Mówi się wtedy o bólu psychosomatycznym. Dolegliwości mogą minąć po ustąpieniu stresującej sytuacji.

Takie pobolewanie wątroby warto skonsultować z lekarzem, czasem także konieczna będzie rozmowa z psychologiem.

5.2. Powiększona wątroba – objawy

Powiększona wątroba, czyli hepatomegalia, to bardzo niespecyficzny objaw, który może wskazywać zarówno na choroby wątroby, jak i innych narządów. Czasem objaw ten jest wyczuwalny poprzez badanie fizykalne (lekarz, dotykając brzuch, jest w stanie stwierdzić, że wątroba jest powiększona).

Częściej jednak hepatomegalię widać dopiero podczas badania USG jamy brzusznej. Badanie fizykalne może dać fałszywe wyniki, ponieważ czasem nawet silne wzdęcia albo otyłość mogą zwiększyć obwód brzucha na tyle, że wątroba będzie bardziej wyczuwalna.

Powiększenie wątroby może wskazywać na:

• choroby serca,
• chorobę Wilsona,
• zakrzepicę żył wątrobowych,
• torbiele albo naczyniaki,
• nowotwory (chłoniaki, rak trzustki, rak brodawki),
• marskość wątroby,
• sarkoidozę,
• zapalenie wątroby.

Jeśli istnieje podejrzenie powiększenia wątroby, konieczne jest przeprowadzenie wywiadu lekarskiego. W przypadku, gdy rzeczywiście chora jest wątroba objawy towarzyszące w postaci podwyższonej temperatury ciała, czarne, smoliste stolce albo bóle brzucha, potrzebne będzie wykonanie dodatkowych badań.

6. Czy wątroba boli?

Wątroba nie posiada nerwów czuciowych, co oznacza, że sama w sobie nie może boleć. Jednak wszelkie nieprawidłowości jej funkcjonowania mogą dawać objawy. Zatem gdzie boli wątroba? Najczęściej dolegliwości obejmują wszystkie okoliczne tkanki.

Ból w okolicy wątroby może być odczuwany jako kłucie w okolicy wątroby, ucisk albo uczucie rozpierania w jamie brzusznej. Ból zlokalizowany jest zwykle po prawej stronie pod żebrami. Bóle wątroby są więc określeniem kolokwialnym i nie wskazują na rzeczywisty ból tego narządu.

7. Choroby wątroby

Przyczyn chorób wątroby jest wiele, schorzenie może być wynikiem zatrucia, zakażenia bakteryjnego lub wirusowego, a nawet niezdrowego stylu życia. Najczęściej pacjenci skarżą się na ból wątroby przy ucisku.

7.1. Alkoholowa choroba wątroby

Alkohol odpowiada za wiele chorób w krajach rozwiniętych. Wpływ napojów wysokoprocentowych na wątrobę zależy od ilości spożywanych trunków oraz uwarunkowań genetycznych.

Schorzenie może mieć postać stłuszczenia, zapalenia lub marskości organu, wszystkie formy są określane mianem alkoholowej choroby wątroby. Podrażniona wątroba daje szereg objawów i dolegliwości bólowych.

Ryzyko wystąpienia problemu znacząco zwiększa dzienne wypicie 2 litrów piwa, 1 litra wina lub 5-6 drinków. Wówczas w tkance wątroby gromadzą się lipidy w postaci kropel tłuszczu, które wypełniają komórki.

Często choroby wątroby przebiegają bezobjawowo, a jedyne dolegliwości wątrobowe to dyskomfort w jamie brzusznej, złe samopoczucie lub ciągłe zmęczenie.

Jedynie w bardzo zaawansowanym stadium pojawia się żółtaczka, gorączka, obrzęki i wodobrzusze. Leczenie alkoholowej choroby wątroby opiera się na abstynencji.

Wyeliminowanie alkoholu odpowiada za powolne cofanie się większości zmian, natomiast zignorowanie problemu i dalsze picie może prowadzić do śmierci.

Bardzo ważne jest również uzupełnienie witaminy A, D, K, kwasu foliowego, tiaminy, ryboflawiny oraz pirydoksyny.

7.2. Marskość wątroby

Marskość wątroby to utrata prawidłowej struktury organu, która prowadzi do niewydolności. Przyczyny choroby to:

• nadużywanie alkoholu,
• przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby,
• zaburzenia przemiany materii,
• toksyczne uszkodzenia wątroby.

Objawy marskości wątroby to:

• zmęczenie,
• gorsza tolerancja wysiłku,
• zmniejszenie apetytu,
• nietolerancja alkoholu oraz tłustych potraw,
• uczucie ciężaru w nadbrzuszu po posiłkach,
• bezsenność,
• świąd skóry,
• krwawienia z nosa i dziąseł,
• skłonność do obrzęków podudzi,
• odwrócenie rytmu dobowego snu i czuwania
• zaburzenia psychiczne.

Leczenie marskości wątroby polega na terapii farmakologicznej, stosowaniu diety wątrobowej, a także wyeliminowanie alkoholu i innych szkodliwych czynników. Zaawansowane stadium wymaga przeszczepu.

7.3. Wirusowe zapalenie wątroby (WZW)

Czynniki wirusowe uszkadzające wątrobę to HAV, HBV, HCV, HDV, HEV i HGV. W Polsce najczęściej rozpoznawane są trzy pierwsze zakażenia.

WZW typu A to niegroźna choroba brudnych rąk, która najczęściej pojawia się u osób w wieku 25-29 lat. WZW typu B może wywołać marskość wątroby, raka i choroby innych narządów.

Zakażenie następuje wskutek kontaktu z krwią lub wydzielinami chorego. WZW typu C to najgroźniejszy rodzaj zapalenia, na które nie ma szczepionki. Najczęściej do zakażenia dochodzi w placówce medycznej.

Wirus przenosi się do krwi i wywołuje przewlekłą chorobę, która prowadzi do niewydolności wątroby. WZW typu C przez wiele lat nie powoduje żadnych objawów, niekiedy można rozpoznać:

• osłabienie,
• ból mięśni i stawów,
• mrowienie kończyn,
• suchość w ustach,
• obniżenie nastroju,
• problemy z koncentracją.

Leczenie wirusowego zapalenia wątroby jest zależne typu choroby. W przypadku WZW A, B, D i E zaleca się odpoczynek, eliminację alkoholu i potraw ciężkostrawnych. Natomiast WZW typu B i C wymaga terapii interferonem.

7.4. Niewydolność wątroby

O tym, że nasza wątroba potrzebuje pomocy, organizm informuje dużo wcześniej. Jednym z objawów niedomagającego gruczoły są liczne znamiona barwnikowe, brodawki, a także wzdęty brzuch, niestrawność, biegunka, gorycz w ustach.

Typowym objawem jest zmiana koloru stolca i rytmu wypróżnień. Często zdarza się, że przewlekła niewydolność wątroby przebiega bezobjawowo. Dopiero gdy uszkodzeniu ulegnie znaczna część narządu, pojawiają się pierwsze symptomy choroby:

• brak apetytu,
• nagły spadek masy ciała,
• ból brzucha po prawej stronie,
• odbijanie po spożyciu posiłku,
• nudności.

W nieleczonych przypadkach pojawia się następnie żółtaczka związana z zaburzoną gospodarką żółcią oraz zaburzenia świadomości. Objawy te diagnozowane są zazwyczaj od 4 do 26 tygodni po uszkodzeniu wątroby.

7.5. Rak wątrobowokomórkowy

Rak wątrobowokomórkowy to nowotwór złośliwy wątroby, obejmujący hepatocyty, czyli podstawowy element struktury narządu. Najczęstsze przyczyny choroby to:

• WZW typu B,
• WZW typu C,
• marskość wątroby,
• hemochromatoza wywołana nadmiernym wchłanianiem żelaza z układu pokarmowego,
• długotrwała terapia androgenami,
• nadużywanie alkoholu,
• palenie papierosów.

Nowotwór trzy razy częściej pojawia się u mężczyzn niż u kobiet, objawy raka wątrobowokomórkowego to:

• powiększenie wątroby,
• wodobrzusze,
• ból brzucha,
• utrata masy ciała,
• złe samopoczucie,
• osłabienie,
• uczucie pełności w nadbrzuszu,
• brak apetytu,
• obrzęki kończyn dolnych,
• żółtaczka,
• gorączka,
• krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego.

W większości przypadków wcześnie wykryty rak wątroby jest całkowicie uleczalny. Niestety dopiero zaawansowane zmiany nowotworowe powodują złe samopoczucie i są znacznie trudniejsze do wyleczenia.

Małego guza usuwa się w całości, a większy wymaga chemioterapii lub przeszczepu wątroby.

8. Ból wątroby – jak rozpoznać?

Wszystkie niepokojące objawy wątrobowe warto w pierwszej kolejności omówić z lekarzem rodzinnym. W razie potrzeby zaleci on dodatkowe badania diagnostyczne, które potwierdzą lub wykluczą schorzenia narządu:

• poziom bilirubiny,
• badanie ALT (ALAT), czyli aminotransferaza alaninowa,
• AST (AspAT), czyli aminotransferaza asparaginianowa,
• GGTP, czyli gamma-glutamylotranspeptydaza),
• przeciwciała HCV,
• poziom antygenu HBs,
• USG wątroby,
• tomografia komputerowa,
• rezonans magnetyczny,
• angiografia.

9. Kiedy zgłosić się do lekarza?

Kiedy mamy wrażenie, że wątroba boli, warto skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu lub specjalistą. Nie zawsze oznacza poważne schorzenie, niemniej nie powinien być lekceważony.

Lekarz pierwszego kontaktu oceni wygląd i bolesność całej jamy brzusznej i skieruje do specjalisty hepatologa albo gastrologa. Może także zlecić wykonanie badań krwi, w tym tzw. prób wątrobowych.

10. Domowe sposoby na ból wątroby

W oczekiwaniu na wizytę u lekarza warto sięgać po domowe sposoby, które pozwolą złagodzić dolegliwości. Ważna jest przede wszystkim dieta. Należy często jeść małe posiłki, a także dokładnie przeżuwać pokarm.

Warto codziennie sięgać pciepłą wodę, która łagodzi dolegliwości bólowe i pomaga rozkurczać ściany żołądka oraz pozostałych narządów, a zatem łagodzi też skurcze wątroby. Dobrze jest także ustalić, w jakiej pozycji ból znika i najczęściej układać się właśnie w ten sposób.

Pomocne mogą być także leki bez recepty zawierające fosfolipidy i ekstrakty ziołowe. W ten sposób można złagodzić dolegliwości bólowe i wesprzeć regenerację wątroby.

11. Dieta wątrobowa

W chorobach wątroby i w profilaktyce uszkodzenia wątroby pomocna jest dieta. Powinna obfitować w produkty, takie jak:

• warzywa (najlepiej gotowane na parze),
• nasiona,
• fasola,
• groszek,
• soczewica,
• ryż,
• siemię lniane,
• pełnoziarniste pieczywo,
• ryby morskie,
• zdrowe tłuszcze (oleje tłoczone na zimno),
• miód,
• owoce.

Unikajmy alkoholu, nabiału, czerwonego mięsa, białego pieczywa, cukru i prażonych orzeszków.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.