Leczenie alergii

Najistotniejszą metodą leczenia alergii w pierwszym okresie po jej rozpoznaniu jest izolacja od czynników uczulających. W miarę trwania choroby liczba czynników uczulających i krzyżowo reagujących z nimi najczęściej wzrasta, dlatego zachodzi konieczność leczenia farmakologicznego alergii.

1. Eliminacja alergenu z otoczenia alergika

Usunięcie alergenu ze środowiska uczulonej na niego osoby to niejednokrotnie bardzo trudne zadanie, ale całkowita eliminacja substancji alergizującej zapobiegałaby występowaniu objawów chorobowych. Jest to ważne szczególnie w początkowym stadium choroby, kiedy brak kontaktu z alergenem daje największe korzyści, gdyż choroba się nie zaostrza i nie postępuje.

Nieraz trudno jest zidentyfikować czynnik wywołujący zaostrzenie choroby alergicznej, co nie sprzyja jego unikaniu. Ważne jest więc, aby obserwować swoje objawy i próbować połączyć je z konkretnymi wydarzeniami życiowymi, np. rodzajem posiłków, nowymi kosmetykami, porą roku. Zwracajmy uwagę również na zwierzęta obecne w otoczeniu, nowo przepisane leki, zmianę otaczającej nas roślinności, obecność grzybów w pomieszczeniach, gdzie mieszkamy, miejsca, gdzie mogą gromadzić się roztocza. Jest to trudne, gdyż potencjalne alergeny zewsząd nas otaczają.

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Czym jest ból?"

W kurzu znajdują się zarodniki grzybów pleśniowych i odchody roztoczy. Przeciętne roztocza mierzą od 0,1 do 0,5 mm, znajdowane są w większości naturalnych i sztucznych tkanin. Najlepsze dla nich warunki bytowania i rozwoju to 70–80% wilgotności, 18–28°C ciepła. Główne pożywienie roztoczy kurzowych to nasz martwy naskórek. W jednym gramie kurzu może się znaleźć nawet do 10 tysięcy roztoczy! W jaki sposób należy dbać o jak najmniejszy kontakt z odchodami roztoczy? Główną ich „siedzibą” są stare tapicerowane meble, materace, dywany, makatki, tkaniny zasłonowe. Najlepiej byłoby pozbyć się z mieszkania jak największej ilości tych siedlisk roztoczy, zamieniając je na nowe, często wietrzone i trzepane materace. Usunąć wszelkie tkaniny, w których mogłyby się mieścić. Najskuteczniejsze jest mechaniczne pozbywanie się roztoczy, czyli trzepanie mebli, wietrzenie pomieszczeń, częste pranie w temperaturze 60°C i wietrzenie pościeli, jak również wystawianie jej na działanie mrozu i słońca, odkurzanie pomieszczeń przynajmniej raz w tygodniu. Ważne jest odpowiednie zbieranie roztoczy w odkurzaczu – stosowanie takiego, który zapobiega ich ucieczce do otoczenia. Powinno się odkurzać na mokro lub odkurzaczem wodnym z filtrem przeciwalergicznym.

Książki bywają również siedliskiem roztoczy, dlatego najlepiej trzymać je w zamkniętych szafkach. Czasem trzeba niestety usunąć zwierzęta z otoczenia osoby chorej, ale trzeba wiedzieć, że alergeny sierści psa czy kota mogą utrzymywać się w mieszkaniu przez kilka miesięcy, mimo nieobecności zwierzęcia. Nie od razu więc można stwierdzić, czy eliminacja tego alergenu była nieskuteczna. Sposobem na unikanie alergenów jest po prostu niewychodzenie z domu w okresie pylenia roślin nas uczulających. Najlepszą porą na wychodzenie na zewnątrz jest czas po deszczu, ewentualnie wczesne przedpołudnie – wtedy stężenie pyłków jest stosunkowo mniejsze. Po powrocie do domu najlepiej wziąć prysznic i zmienić ubranie, aby oczyścić się z alergenów.

W razie problemów ze skórą możemy próbować używać kosmetyków hipoalergicznych, z mniejszą ilością lub bez barwników, środków zapachowych. Nie przemywajmy oczu w przypadku zapalenia spojówek czy skóry uszkodzonej, z wypryskami – wywarami ziołowymi, np. rumiankiem, gdyż zioła są silnie uczulające, lepiej jest stosować do oczyszczania oczu sól fizjologiczną czy po prostu zwykłą, przegotowaną wodę.

Alergia pokarmowa wymaga zmiany nawyków żywieniowych. Żeby nie prowokować choroby, stosowana jest dieta eliminacyjna. Polega ona na wykreśleniu z jadłospisu tych produktów, które uczulają.

2. Rodzaje leków stosowanych w leczeniu alergii

Choć nie ma leków, które mogą nas wyleczyć z alergii, istnieje wiele preparatów, które mogą usunąć powstające objawy lub je chociaż zmniejszyć. Warto jednak pamiętać, że wiele z tych leków należy stosować regularnie, by móc osiągnąć pożądany efekt. Pierwsze skutki ich działania często pojawiają się dopiero po kilku dniach, gdy organizm zostanie „wysycony” danym lekiem antyalergicznym.

• Leki przeciwhistaminowe – blokują receptory histaminowe, czyli zapobiegają powstawaniu objawów alergii, za które odpowiada histamina, np. obrzęk błon śluzowych, swędzenie, pokrzywka. Działaniem ubocznym stosowania tych leków może być senność. Obecnie najczęściej stosowane są leki przeciwhistaminowe nowsze, tzw. II generacji. Mają one mniej działań niepożądanych niż starsze leki z tej grupy, dlatego są chętniej zalecane przez lekarzy i przyjmowane przez pacjentów. Najczęściej stosuje się cetyryzynę i loratydynę pod różnymi nazwami handlowymi. Używa się tych leków głównie w alergicznych chorobach skóry, dróg oddechowych i astmie oskrzelowej. Są, oprócz tabletek, dostępne preparaty doustne i donosowe w kroplach.
• Glikokortykosteroidy – działają na komórki zapalne, hamując ich aktywność, oraz zmniejszają przepuszczalność naczyń. Są stosowane we wszystkich postaciach chorób alergicznych – zarówno w astmie oskrzelowej, jak i w pokrzywce i alergicznym sezonowym nieżycie nosa. Sposób ich podawania zależy od rodzaju alergii oraz stanu pacjenta. W alergicznym nieżycie nosa stosowane są preparaty donosowe działające miejscowo, w astmie stosowane są preparaty wziewne, natomiast w chorobach skóry stosuje się je w postaci maści i kremów. Glikokortykosteroidy stosowane są także ogólnie, dożylnie w ciężkich postaciach alergii, np. w stanie astmatycznym czy we wstrząsie anafilaktycznym.
• Kromony – hamują uwalnianie mediatorów reakcji alergicznej. Stosowane są przede wszystkim w prewencji.
• Metyloksantyny – działają, rozszerzając oskrzela i hamując rozwój zapalenia alergicznego.
• Cholinolityki – stosuje się przede wszystkim w leczeniu chorób alergicznych dolnych dróg oddechowych (rzadko w alergii nosa). Rozszerzają oskrzela, zmniejszają wydzielanie śluzu. Stosuje się je przede wszystkim w postaci wziewnej, ponieważ podane ogólnie mogą mieć wiele skutków ubocznych poprzez swoje działanie ogólnoustrojowe.
• Leki pobudzające receptory beta-adrenergiczne – najczęściej stosowane są w leczeniu napadu astmy. Rozluźniają mięśnie gładkie oskrzeli.
• Leki pobudzające receptory alfa-adrenergiczne – obkurczają naczynia, zmniejszając w ten sposób przekrwienie. Stosuje się je przede wszystkim w alergiach górnych dróg oddechowych.
• Leki pobudzające receptory alfa- i beta-adrenergiczne – rozkurczają oskrzela i zmniejszają obrzęk błon śluzowych.
• Adrenalina - naturalny lek przeciwhistaminowy o szybkim i silnym działaniu. Stosowana jest w przypadku ciężkich, zagrażających życiu reakcji alergicznych. Każda osoba, u której wystąpiła reakcja alergiczna po użądleniu owada, powinna posiadać adrenalinę do wstrzyknięcia domięśniowego w ampułkostrzykawce, aby móc jej użyć w razie ponownego ukąszenia i pojawienia się objawów nadwrażliwości na jad owadów.

3. Immunoterapia swoista

Mówiąc o odczulaniu, mamy na myśli immunoterapię swoistą, polegającą na podawaniu w iniekcjach podskórnych substancji (alergenów), na którą pacjent jest uczulony. Ilość podawanego alergenu stopniowo wzrasta, aż osiąga dawkę podtrzymującą, która powinna być podawana regularnie przez kilka lat.

Celem takiego postępowania jest wytworzenie w organizmie pacjenta tolerancji na alergen, aby po kontakcie z nim nie występowały objawy chorobowe. Leczenie takie trwa średnio 3-5 lat. Istnieją szczepionki podawane podskórnie, podjęzykowo, doustnie, donosowo, dospojówkowo.

3.1. Czy każdą alergię można „odczulać”?

W chwili obecnej niestety nie. Odczulanie nie dotyczy alergenów pokarmowych, w przypadku których stosowane jest ono na razie tylko doświadczalnie. Immunoterapii swoistej nie stosuje się także w przypadku uczulenia na leki. Również alergia na sierść zwierzęcą, wełnę, włókna roślinne nie jest wskazaniem do odczulania. Choć istnieją doniesienia o przypadkach powodzenia takiego postępowania, większość specjalistów traktuje je sceptycznie.

Na ogół nie odczula się osób silnie uczulonych na wiele alergenów, a także mających nasilone i wielonarządowe objawy alergii; nie odczulamy też dzieci poniżej 5. r.ż., osób w podeszłym wieku i osób cierpiących na schorzenia ogólnoustrojowe niezwiązane z alergią.

3.2. Kiedy można zastosować odczulanie?

Wskazaniem do odczulania jest silna nadwrażliwość na alergeny szeroko rozpowszechnione, które trudno wyeliminować ze środowiska. Potwierdzone to musi być wynikami testów skórnych i immunologicznych. Często stosuje się także kryterium skuteczności leków przeciwalergicznych. Ich nietolerancja lub mała efektywność jest kolejnym wskazaniem do odczulenia pacjenta. Immunoterapię swoistą stosuje się przede wszystkim w uczuleniu na jad owadów oraz w alergii wziewnej.

Decyzja o podjęciu tego rodzaju leczenia powinna być więc podjęta świadomie i roztropnie, biorąc pod uwagę wszystkie ,,za" i ,,przeciw". Przyjmowanie przez kilka lat serii szczepionek przed okresem pylenia jest poważną decyzją - przerwanie odczulania po 1. czy 2. roku stopniowo prowadzi bowiem do całkowitego powrotu objawów. Odczulanie na ogół rozpoczyna się w okresie wyciszenia klinicznych objawów alergii.

3.3. Kiedy immunoterapia swoista przynosi efekt?

Lepsze efekty uzyskuje się, gdy pacjent jest uczulony na niewiele alergenów, tym bardziej że łatwiej wtedy dobrać odpowiedni preparat. W miarę możliwości immunoterapia powinna się odbywać na początku procesu chorobowego w celu zapobieżenia rozwinięciu się choroby.

Wiadomo też, że jej korzystny efekt można stwierdzić dopiero po dłuższym czasie - po rocznej kuracji objawy ustępują jedynie w 50 proc., dopiero po zakończeniu 4-5-letniej kuracji objawy ulegają zdecydowanej redukcji (80-90 proc.), co często nie uwalnia jednak pacjenta od przyjmowania niewielkiej ilości leków w sezonie.

Immunoterapia jednak nie jest panaceum na pyłkowicę - jest leczeniem swoistym, czyli zmniejsza objawy jedynie na alergen zawarty w składnikach podawanej szczepionki. Nie zlikwiduje całkowicie skłonności alergicznej. Pacjent może więc uczulić się na nowe alergeny, jeżeli będzie poddany długiej i silnej ekspozycji na pewien antygen.

3.4. Czy odczulanie może być niebezpieczne dla zdrowia?

Immunoterapia jest stopniowym narażaniem organizmu na ekspozycję alergenu, na który dotąd „źle” reagował. Stąd wiadomo, że nieprawidłowo przeprowadzona terapia, obciążanie organizmu zbyt dużą dawką alergenu, może prowadzić do groźnych reakcji, włącznie ze wstrząsem anafilaktycznym.

Powikłania ogólnoustrojowe na szczęście zdarzają się rzadko, ale należy o nich pamiętać, gdyż mogą wystąpić przy każdym rodzaju immunoterapii swoistej i w każdej fazie leczenia. Objawy niepożądane występują u blisko 4 proc. odczulanych dzieci w postaci reakcji miejscowych, ogólnych (nieżyt nosa, nieżyt spojówek, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy Quinckego, atak astmy oskrzelowej, wstrząs anafilaktyczny) lub wegetatywnych (dyskomfort, zawroty głowy, przeczulica i świąd skóry, hiperwentylacja, nudności, omdlenie).

4. Immunoterapia nieswoista

Są to nieswoiste szczepionki bakteryjne, które działają immunostymulująco na układ odpornościowy. Doustne podawanie antygenów bakteryjnych powoduje pobudzenie komórek układu immunologicznego, znajdujących się w błonie śluzowej jelita, stąd rozprowadzane są do całego organizmu. W składzie takich szczepionek znajdują się antygeny najczęściej występujących bakterii, odpowiedzialnych za występowanie ostrych i przewlekłych zapaleń dróg oddechowych.

Alergii nie sposób całkowicie wyleczyć - można ją jedynie skutecznie zaleczyć. Predyspozycje jednak pozostają i po jakimś czasie pacjent może (choć nie musi) uczulić się na kolejny, nowy czynnik.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.