Powszechne szczepienia przeciwko pneumokokom
Zakażenie pneumokokami w Polsce corocznie dotyczy ok. 2 milinów dzieci i ok. 1 miliona dorosłych. Kiedy szczepić na pneumokoki? Szczepić, czy nie szczepić? Jaka jest gwarancja skuteczności szczepionki? Takie pytania często padają z ust przyszłych rodziców. Według WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) zakażenia pneumokokami to jedna z najczęstszych przyczyn zachorowalności i umieralności dzieci na świecie. Można im zapobiec poprzez szczepienia. Zakażenia pneumokokami oraz malaria to dwie choroby, które znajdują się na czele listy najpoważniejszych chorób, którym można zapobiec poprzez szczepienie.
1. Czym są pneumokoki?
Pneumokoki są drobnoustrojami z grupy bakterii otoczkowych. Do zakażenia pneumokokami dochodzi drogą kropelkową. Mając osłabioną odporność możesz się nimi zarazić nawet poprzez zwykłe kichnięcie osoby, która jest nosicielem bakterii. Ponadto do zakażenia pneumokokami dochodzi, ponieważ nasz organizm posiada zdolność wytwarzania przeciwciał tylko jednego szczepu pneumokoków. Są one przyczyną zakażeń dróg oddechowych, zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych (inwazyjna choroba pneumokokowa) i sepsy.
Każdego roku z ich powodu od 11 000 do 15 000 dzieci zapada na tzw. inwazyjne choroby pneumokokowe, które mogą nawet prowadzić do zgonu. Zdarzają się również ciężkie powikłania zakażenia pneumokokami, takie jak upośledzenie umysłowe, napady padaczkowe i zaburzenia słuchu.
Do najczęstszych schorzeń, które rozwijają się w wyniku zakażenia pneumokokami należą:
- zakażenie krwi (bakteriemia),
- ogólne zakażenie krwi (posocznica),
- zapalenie zatok przynosowych oraz spojówek.
Pneumokoki powodują także takie choroby, jak: zapalenie wyrostka robaczkowego, stawów, kości, szpiku, ślinianek, pęcherzyka żółciowego, otrzewnej, wsierdzia, osierdzia czy jądra, najądrza, prostaty, pochwy, szyjki macicy i jajowodu.
1.1. Pneumokoki a zapalenie płuc
Zakażenie pneumokokami wywołuje zapalenie płuc, określane jako pneumokokowe zapalenie płuc, na które umiera aż 1 miliom osób rocznie. Przy pneumokokowym zapaleniu płuc pojawiają się duszności, gorączka z dreszczami, kaszel z odkrztuszaniem gęstej wydzieliny i ból w klatce piersiowej. Zamiast powietrza w pęcherzykach płucnych pojawia się płyn, który utrudnia oddychanie, czyli wymianę gazową.
2. Szczepienia przeciw pneumokokom
Polska jest jedynym krajem w Unii Europejskiej, w którym nie ma programu obowiązkowych szczepień przeciwko pneumokokom. Szczepionki przeciw pneumokokom zalicza się do szczepień zalecanych, a więc takich, które nie są obowiązkowe dla każdego dziecka, ale warto je wykonać. Wiąże się to z tym, iż nie są one refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ).
Od 2008 roku szczepionki refundowane są jedynie u dzieci w wieku od 2 miesięcy do 5 lat, należących do grup wysokiego ryzyka, czyli między innymi u dzieci z wadami ośrodkowego układu nerwowego, cierpiących na zaburzenia odporności i u maluchów po urazach.
Resort zdrowia planuje wprowadzić nowelizację, która umożliwiałaby rozszerzenie wskazania do darmowych szczepień na pneumokoki również na dzieci w wieku od 2 miesięcy do 5 lat, cierpiących na:
- przewlekłe choroby serca,
- nawracający zespół nerczycowy,
- przewlekłą niewydolność nerek,
- choroby metaboliczne, w tym cukrzycę,
- przewlekłe choroby płuc w tym astmę.
Szczepić będzie się również dzieci między 2 a 12 miesiącem, urodzone przed 37 tygodniem ciąży lub z masą urodzeniową poniżej 2500 g.
Szczepionki na pneumokoki to skoniugowane szczepionki, zawierające 3,7 lub 13 najważniejszych serotypów bakterii. Zastosowanie szczepionki z 13 serotypami daje największą gwarancję spośród innych na niezachorowanie na którąś z chorób pneumokokowych.
Najlepsza ochrona dziecka jest zapewniona, gdy rutynowe szczepienia w kierunku pneumokoków rozpoczęte będą przed 6 miesiącem życia. Najskuteczniejszą metodą walki z pneumokokami jest szczepionka siedmiowalentna, którą podaje się dziecku przed ukończeniem 2 roku życia. Zapewnia ona ochronę na ok. 15 lat.
Dorośli są bardziej odporni na działanie bakterii pneumokoków (ich system immunologiczny jest bardziej rozwinięty niż system dzieci), dlatego można wykonać tylko szczepionkę na grypę, która będzie przeciwdziałać także pneumokokom. Zmniejszenie rozprzestrzeniania się pneumokoków przez dzieci może być powodem ograniczenia zachorowalności na choroby pneumokokowe oraz zgonów wywołanych przez te bakterie.
Czasem podczas jednego szczepienia łączy się szczepionkę na pneumokoki i rotawirusy, która dodatkowo zabezpiecza przed biegunkami i bakteriami jelitowymi. Należy ona do grupy szczepień zalecanych.
2.1. Szczepionka na pneumokoki dla dorosłych
Lekarze podkreślają, że obecnie nie ma skuteczniejszej metody zapobiegania zachorowaniom na inwazyjną chorobę pneumokokową u dorosłych niż 23-walentna szczepionka polisacharydowa. W większości przypadków wystarczy jedna jej dawka, aby w dużym stopniu zabezpieczyć się przed tą chorobą. Ryzyko zachorowania na inwazyjną chorobę pneumokokową jest po podaniu szczepionki o 50-80% mniejsze niż bez jej zastosowania. Z kolei ryzyko zgonu w wyniku tej choroby obniża się o ponad 50%.
Szczepieniom tym powinny się poddać wszystkie osoby powyżej 65 roku życia, palacze i astmatycy w wieku 19-64 lat oraz osoby chore na cukrzycę, obturacyjną chorobę płuc, choroby serca, a także chorzy z zaburzeniami odporności.
2.2. Kiedy szczepić na pneumokoki?
Szczepieniem na pneumokoki powinny by objęte dzieci od 2 miesiąca życia do 2 roku życia. W tej grupie dzieci szczepionka przeciw tym bakteriom należy do grupy szczepień zalecanych w wykazie szczepień ochronnych określonym przez Ministra Zdrowia. Ich wykonanie jest więc dobrowolne. Inaczej jest u dzieci z tzw. grupy ryzyka zakażenia pneumokokami. Zaliczamy do nich dzieci w wieku od 2 miesiąca życia do 5 roku życia, które uczęszczają do żłobków, przedszkoli i chorują na którąś z chorób przewlekłych.
Takie choroby to np.:
- niewydolność układu krążenia,
- choroby immunologiczne oraz hematologiczne,
- małopłytkowość idiopatyczna,
- ostra białaczka,
- chłoniaki,
- sferocytoza wrodzona,
- asplenia wrodzona,
- pierwotne zaburzenia odporności,
- zakażenie HIV.
Szczepienie na pneumokoki powinno być obowiązkowo wykonane także u dzieci po splenektomii, przed planowanym przeszczepem lub po przeszczepie szpiku, narządów wewnętrznych, jak również po wszczepieniu implantu ślimakowego. Zalicza się także do szczepień obowiązkowych dla dzieci przedwcześnie urodzonych, które cierpią na dysplazję oskrzelowo-opłucną. W tym przypadku wykonuje się je do ukończenia 1 roku życia.
Obecnie dokładane są starania o włączenie tych szczepień do kalendarza szczepień obowiązkowych dla wszystkich dzieci, głównie ze względu na częstość występowania chorób pneumokokowych w Polsce oraz coraz większą oporność szczepów tej bakterii na zastosowane rutynowo antybiotyki. Takie działanie rekomenduje Pediatryczny Zespół ds. Programów Szczepień Ochronnych, a także Polska Grupa Robocza ds. Inwazyjnej Choroby Pneumokokowej.
3. Szczepienia obowiązkowe
Lekarze podkreślają, iż wprowadzenie obowiązkowych szczepień przeciw pneumokokom, chociaż kosztowne, jest konieczne. Dzięki obowiązkowym szczepieniom w USA udało się zmniejszyć liczbę zakażeń pneumokokami aż o 98%. W naszym kraju podobne rezultaty udało się uzyskać w Kielcach, gdzie o powszechnym szczepieniu dzieci w 2006 roku zadecydował samorząd. Już po roku w mieście tym wśród dzieci do dwóch lat zanotowano spadek liczby hospitalizacji z powodu zapalenia płuc o 60%. O 85% mniej było również przypadków zapalenia ucha środkowego.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.