Kompresoterapia (kompresjoterapia) – czym jest, na czym polega i wskazania do terapii uciskowej
Kompresoterapia to jedna z metod zapobiegania i leczenia chorób układu żylnego. Polega na stosowaniu opaski uciskowej oraz wyrobów o stopniowanym ucisku, takich jak podkolanówki, pończochy i rajstopy uciskowe. Jakie są zastosowania kompresoterapii? Czy kompresjoterapia jest bezpieczna?
- 1. Czym jest kompresoterapia?
- 2. Jakie są zastosowania kompresoterapii?
- 3. Główne wskazania do zastosowania kompresoterapii
- 4. Jak działa kompresoterapia na układ krwionośny?
- 5. Kompresoterapia w profilaktyce żylaków
- 5.1. Jak powstają żylaki?
- 5.2. Podział żylaków
- 5.3. Poszerzenie światła żyły
- 5.4. Najczęstsze przyczyny żylaków
- 6. Rodzaje kompresoterapii
- 7. Dla kogo jest zalecana kompresoterapia?
- 8. Czy kompresoterapia jest bezpieczna?
- 8.1. Przeciwwskazania do kompresoterapii
- 9. Skutki uboczne kompresoterapii
- 10. Jak często powinno się przeprowadzać sesje kompresoterapii?
- 11. Jaka powinna być długość pojedynczej sesji kompresoterapii?
- 12. Skuteczność kompresoterapii
- 12.1. Jak zmierzyć nogę, aby dobrać odpowiedni produkt uciskowy?
1. Czym jest kompresoterapia?
Kompresoterapia (kompresjoterapia) to metoda wykorzystywana w profilaktyce i leczeniu chorób żył oraz żylnych owrzodzeń, która pomaga poprawić przepływ krwi oraz zmniejszyć obrzęki. Może być stosowana jako metoda wspomagająca inne zabiegi lub samodzielna terapia.
W kompresjoterapii w celu wywołania efektu terapeutycznego wykorzystany jest zewnętrzny nacisk. Efekt osiąga się dzięki zastosowaniu różnego rodzaju opatrunków uciskowych, m.in. opasek uciskowych i innych specjalistycznych wyrobów uciskowych.
Kompresjoterapia jest jedną z najstarszych metod leczenia chorób układu żylnego. Jej początki sięgają aż starożytności, co najmniej czasów Hipokratesa.
2. Jakie są zastosowania kompresoterapii?
Terapia uciskowa jest powszechną i skuteczną formą leczenia i zapobiegania przede wszystkim przewlekłej niewydolności żylnej. Jest to jedno z najczęstszych schorzeń układu naczyniowego, które jest wynikiem długotrwałego poszerzenia naczyń żylnych oraz wzrostu ciśnienia żylnego.
Początkowo przewlekła niewydolność żylna często nie daje objawów. Na późniejszym etapie może pojawić się uczucie ciężkości nóg, nocne skurcze, drętwienie, mrowienie i swędzenie, obrzęk kończyn, żylaki kończyn dolnych, czy zmiany troficzne skóry. Jednym z najpoważniejszych powikłań przewlekłej niewydolności żylnej jest zakrzepica żył głębokich.
Terapia uciskowa pomaga, więc poprawić przepływ krwi oraz zmniejszyć obrzęk u pacjentów z niewydolnością żylną.
Ponadto kompresoterapia (oraz nakładanie opatrunków wchłaniających wydzielinę) znajduje zastosowanie także w leczeniu owrzodzeń, do których nierzadko dochodzi w wyniku długo utrzymujących się nieprawidłowości w układzie żylnym.
Powstawanie owrzodzeń poprzedzone bywa obrzękiem i ścieńczeniem skóry okolicy żylaków. Skóra w tym miejscu staje się ciemniejsza, cienka i sucha. To ciemne zabarwienie skóry ma związek z odkładaniem się barwnika krwi w skórze i tkance podskórnej. Jakikolwiek, nawet delikatny uraz może zapoczątkować trudno i długo gojące się rany (szerzą się obwodowo przez rozpad).
W przypadku długo utrzymującego się owrzodzenia dochodzi do przerostu tkanki łącznej wokół brzegów rany, z wytworzeniem tak zwanego owrzodzenia stwardniałego.
Co do lokalizacji zmian, najczęściej pojawiają się na przedniej i przyśrodkowej części podudzia i jego dolnej 1/3 części – szczególnie w okolicy kostek. Przebieg choroby jest wielomiesięczny lub wieloletni. Zmiany ustępują z pozostawieniem blizn. Istnieje skłonność do nawrotów pod wpływem urazów mechanicznych.
3. Główne wskazania do zastosowania kompresoterapii
Kompresoterapia jest przede wszystkim główną metodą zachowawczego leczenia przewlekłej niewydolności żylnej, ale znajduje także zastosowanie w innych problemach klinicznych.
Wskazaniem do kompresoterapii są m.in.:
- żylaki, zespół pozakrzepowy,
- obrzęki kończyn dolnych pochodzenia limfatycznego,
- długie loty i podróże w unieruchomieniu,
- ciąża,
- widoczne pajączki na nogach,
- nadwaga i otyłość,
- leczenie niektórych chorób z towarzyszącym obrzękiem,
- profilaktyka zaburzeń żylnych po operacjach żylaków, skleroterapii,
- obrzęk pooperacyjny,
- wykonywanie pracy stojącej, siedzącej, brak ruchu (u osób predysponowanych genetycznie do wystąpienia żylaków).
4. Jak działa kompresoterapia na układ krwionośny?
Opaski uciskowe i wyroby typu pończochy, podkolanówki i rajstopy uciskowe swoim mechanizmem działania przypominają działanie pompy mięśniowo-zastawkowej. Uniemożliwiają cofanie się krwi do dolnych partii nóg, zapobiegając powstawaniu chorób naczyń żylnych.
Ponadto poprawiają krążenie żylne, uniemożliwiając powstawanie obrzęków. Dzięki temu, że kompresjoterapia poprawia krążenie, zapewnia też dotlenienie tkanek, co z kolei ułatwia gojenie się owrzodzeń żylnych lub zapobiega ich rozwojowi.
5. Kompresoterapia w profilaktyce żylaków
Terapia uciskowa pomaga zarówno zapobiegać tworzeniu się żylaków, jak i łagodzi niektóre objawy żylaków, takie jak bolesność, obrzęk i zmęczenie nóg.
5.1. Jak powstają żylaki?
Żyły zdolne są magazynować znaczne ilości krwi. W związku ze swoją cienką i elastyczną budową łatwo ulegają chwilowemu rozdęciu, gromadząc nadmiar krwi. Po chwili kurczą się i powracają do normalnej pojemności.
Zdarzają się jednak sytuacje, w których krew zbyt długo zalegająca w naczyniu (np. wysoka letnia temperatura, nadciśnienie tętnicze, przeszkoda uniemożliwiająca prawidłowy przepływ krwi) doprowadza do uszkodzenia struktury ścianek, zapalenia żył i zakrzepów żylnych.
5.2. Podział żylaków
Żylaki dzieli się na żylaki pierwotne, czyli rozwijające się samoistnie (spowodowane uwarunkowaniami genetycznymi, stylem życia, pracą siedzącą, wielokrotnymi ciążami) oraz wtórne, czyli powstające w następstwie przebytych lub istniejących stanów chorobowych, powodujących permanentny zastój krwi w układzie żylnym.
Żylaki wtórne najczęściej spowodowane są przebytym zapaleniem żył głębokich, po którym powstaje zespół pozakrzepowy, charakteryzujący się nie tylko wtórnymi żylakami, ale także obrzękami i zmianami troficznymi skóry oraz nawrotowymi, przewlekłymi owrzodzeniami, zazwyczaj w okolicach kostek przyśrodkowych.
W prawidłowym przepływie krwi ogromną rolę odgrywają rytmiczne skurcze mięśni nóg, czyli praca pompy mięśniowo-zastawkowej. Każdy skurcz mięśnia uciskający zdrową żyłę zamyka natychmiast jej dolne zastawki uniemożliwiając tym samym drogę krwi w dół naczynia, i jednocześnie tłoczy krew na wyższy poziom żyły.
5.3. Poszerzenie światła żyły
Tak jak wcześniej było wspomniane, najczęstszą przyczyną powstawania żylaków jest ich balonowate rozdęcie pod wpływem nadciśnienia krwi żylnej, czy np. wysokiej temperatury otoczenia. Wraz z poszerzeniem się światła żyły dochodzi do niedomykania się zastawek żylnych (występują parami w pewnych odstępach na całej długości żyły) i cofania się krwi do niższych partii nóg.
Sprawne działanie zastawek żylnych warunkuje tłoczenie krwi z nóg do serca i minimalizowanie naporu krwi na ścianki cienkich naczyń żylnych. W jakimkolwiek zaburzeniu ich działania dochodzi do zablokowania drogi odpływu krwi, co przyczynia się do zalegania krwi poniżej zastawki. Zastawki nie mają zdolności rozrastania się, zatem nie ma możliwości, aby na rozszerzonym odcinku naczynia, uszczelniły jego światło uniemożliwiając cofnięcie się krwi.
Balonowate poszerzenie naczynia obejmuje zwykle obszar w żyle powierzchniowej nogi powyżej i poniżej uszkodzonej zastawki. Uniemożliwia to zamknięcie żyły dla krwi opadającej w dół, aż przez 3 zbyt małe „zawory” i czyni nieszczelnym nie jeden, lecz 3 odcinki żylne.
Lokalne spiętrzenie słupa krwi w żyle przekłada się na znaczny wzrost naporu krwi na cienkie ścianki naczynia. Skutkiem jest kolejne poszerzenie światła żyły w następnym miejscu i kolejne nieszczelne zawory żylne.
5.4. Najczęstsze przyczyny żylaków
Do najczęstszych przyczyn żylaków zalicza się ogólne niedomogi krążenia, zwłaszcza zaburzenia mikrokrążenia w nogach, miażdżyca naczyń obwodowych, nadciśnienie tętnicze oraz ich skutki naczyniowe.
Przyczyną żylaków mogą być także przeszkody w powrocie żylnym krwi do serca – urazy ciała i żył, włókniak naczyniowy. Do żylaków mogą prowadzić także zapalenia żył, choroba zakrzepowo zatorowa żył (zakrzepica żył nóg).
Ponadto ryzyko rozwoju żylaków mogą zwiększać następujące czynniki:
- wiek, płeć (na ich rozwój narażone są bardziej kobiety),
- predyspozycje dziedziczne do uszkodzeń i wad zastawek i chorób żył,
- styl życia i pracy, stanie lub siedzenie przez dłuższy czas,
- otyłość, nadwaga, wady postawy,
- czynniki zewnątrzpochodne: nadmierny wysiłek, gwałtowny wpływ gorąca (sauna, opalanie się, ogrzewanie podłogowe),
- ciąża.
6. Rodzaje kompresoterapii
Leczenie uciskowe może być realizowane za pomocą:
- pończocha uciskowa, podkolanówka kompresyjna, skarpety uciskowe na krążenie, rajstopy,
- opaski na obrzęk limfatyczny (opaska uciskowa na łydkę),
- bandaże uciskowe (bandaż kompresyjny),
- legginsy uciskowe (legginsy kompresyjne medyczne, getry uciskowe na żylaki),
- skarpeta uciskowa (skarpeta kompresyjna),
- kompresjoterapia pneumatyczna.
Wyroby uciskowe (pończochy uciskowe na żylaki, podkolanówki, rajstopy), stosowane są w czterech klasach kompresji, od najsłabszej do najsilniejszej. Kompresja, (czyli ucisk) jest miarą siły, z jaką wyroby uciskowe mają wspomagać krążenie krwi żylnej. Im niższy stopień kompresji tym siła ucisku jest słabsza.
Klasy kompresji:
- klasa I (18-21 mm Hg) – wyroby te stosowane są głównie u osób jako profilaktyka przeciwżylakowa i wskazane są w początkowych etapach niewydolności żylnej,
- klasa II (23-32 mm Hg, kompresjoterapia 2 stopnia) – legginsy uciskowe/rajstopy tej klasy zalecane są dla chorych z rozwiniętą niewydolnością żylną z żylakami, u osób ze skłonnościami do obrzęków, po skleroterapii, po operacji żylaków oraz u kobiet w ciąży, u których pojawiły się zmiany żylne,
- klasa III (34-46 mm Hg) – ta klasa opasek zarezerwowana jest dla osób, które przebyły niewydolność żylną pozakrzepową oraz u pacjentów z zapaleniem żył,
- klasa IV (min. 49 mm Hg) – to najsilniejsza klasa opasek, stosowana jest u osób o bardzo zaawansowanych zmianach i w rozległych obrzękach limfatycznych.
7. Dla kogo jest zalecana kompresoterapia?
Terapia opaskowa jest nieodzownym elementem leczenia chorób układu żylnego. Leczniczo wyroby uciskowe powinny nosić zarówno osoby z niewielkimi zmianami żylnymi, jak i takie, u których zmiany są bardziej zaawansowane.
Profilaktyczne stosowanie opasek uciskowych zaleca się natomiast osobom o dziedzicznych skłonnościach do powstawania żylaków lub prowadzącym tryb życia sprzyjający zastojowi krwi w żyłach (np. wykonującym pracę wymagającą długotrwałego stania lub siedzenia, odbywających długie podróże samochodem bądź samolotem).
8. Czy kompresoterapia jest bezpieczna?
Kompresjoterapia jest jedną z bezpieczniejszych metod wykorzystywanych w profilaktyce i leczeniu chorób układu żylnego. Metoda ta nie jest jednak odpowiednia dla każdego.
Ponadto, żeby kompresjoterapia dała dobre efekty, bardzo ważne jest wywieranie odpowiedniego, stopniowanego nacisku. Istotny jest zarówno dobrze dobrany poziom kompresji, jak i właściwy typ produktu oraz jego rozmiar.
Korzystanie z niewłaściwych wyrobów uciskowych, nadużywanie ich lub noszenie w nieodpowiedni sposób (tak, że powodują zbyt duży nacisk lub nierównomierny rozkład) może sprawić, że terapia okaże się nie tylko nieskuteczna, ale też obciążona ryzykiem powikłań.
8.1. Przeciwwskazania do kompresoterapii
Nie zaleca się, by korzystały z niej osoby, u których występują:
- stany zapalne skóry, tkanki podskórnej lub mięśni, sączące się dermatozy,
- alergia lub nadwrażliwość na składniki wyrobów uciskowych,
- angiopatia cukrzycowa (wymagana konsultacja chirurgiczna).
Konsultacja lekarza wskazana jest także w przypadku stopy cukrzycowej (poradnia stopy cukrzycowej).
Istotnym przeciwwskazaniem do kompresjoterapii jest natomiast miażdżyca (inaczej arterioskleroza) tętnic kończyn dolnych, gdyż zastosowanie opaski uciskowej na żylaki mogłoby w tym przypadku wiązać się z trwałym zamknięciem światła naczynia.
Ponadto każde znaczne, przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych stanowi także istotne przeciwwskazanie do kompresjoterapii.
Co to jest miażdżyca nóg?
Miażdżyca kończyn dolnych atakuje głównie naczynia krwionośne znajdujące się w podudziach i stopach. Miażdżyca w rzadszych przypadkach może też dotyczyć dużych naczyń udowych.
Choroba prowadzi do zwężenia lub zamykania głównych naczyń zaopatrujących kończyny dolne w krew, co prowadzi do ograniczenia przepływu krwi.
Miażdżyca nóg może objawiać się poprzez uczucie zimna, kłucie, mrowienie, drętwienie, zaburzenia czucia. Późniejsze etapy choroby charakteryzują się występowaniem bólu nóg, utrudnionym gojeniem się ran. Często obserwuje się także chromanie przestankowe.
Na zdjęciach z miażdżycą nóg często zaobserwować można także zaczerwienienie, obrzęk, czy utratę włosów na dotkniętej nią kończynie.
9. Skutki uboczne kompresoterapii
Do możliwych skutków ubocznych kompresoterapii zalicza się m.in.:
- nieprawidłowy przepływ krwi i związane z nim zaburzenie czucia,
- otarcia, powstawanie siniaków,
- nasilenie objawów niewydolności żylnej,
- podrażnienie skóry, dyskomfort i ból, zaczerwienienie (w przypadku chorób dermatologicznych i ran sączących),
- swędzenie, pieczenie, wysypka (w przypadku alergii na składniki wyrobów uciskowych).
10. Jak często powinno się przeprowadzać sesje kompresoterapii?
By kompresoterapia zapewniła dobre efekty, ważne jest, by była przeprowadzana we właściwy sposób. O częstotliwości kompresoterapii decyduje lekarz (także sesji kompresjoterapii pneumatycznej), w zależności od indywidualnych wskazań.
W przypadku kompresjoterapii kończyn dolnych po zabiegu leczenia żylaków najczęściej konieczne jest stosowanie pończoch przez kilka tygodni. Jednak czas noszenia pończoch uciskowych po operacji żylaków może być zróżnicowany w zależności od rodzaju zabiegu i jego zakresu.
Z kolei w przypadku osób z niewydolnością żylną, u których rokowanie wyleczenia drogą chirurgiczną jest niewielkie bądź niemożliwe, opaski uciskowe często należy nosić przez całe życie.
11. Jaka powinna być długość pojedynczej sesji kompresoterapii?
By kompresoterapia dała efekty, ważny jest także odpowiedni czas noszenia wyrobów uciskowych. Najczęściej zaleca się, by produkty kompresyjne założyć zaraz po wstaniu z łóżka i nosić je aż do końca dnia.
12. Skuteczność kompresoterapii
Skuteczność kompresoterapii zależy od kilku czynników. Po pierwsze ważne jest odpowiednie dopasowanie rozmiaru opaski do indywidualnego pacjenta, a także dobranie mu właściwej klasy kompresji.
Jak dobierać podkolanówki uciskowe i inne produkty kompresyjne?
Przy wyborze produktów kompresyjnych (opasek na żylaki, pończoch uciskowych na obrzęk limfatyczny, skarpet, podkolanówek) warto pamiętać o tym, by stawiać na produkty wysokiej jakości oraz o odpowiednim poziomie kompresji.
W przypadku profilaktyki, czy pierwszych, niewielkich objawów niewydolności żylnej, zwykle sprawdzają się produkty 1. stopnia (np. pończochy uciskowe). Do zabiegu operacyjnego lub celów leczniczych wskazana jest już konsultacja ze specjalistą, który wskaże stopień ucisku, zapewniający najlepsze rezultaty.
Należy pamiętać także o tym, by produkt dostosowany był do problemu. W przypadku obrzęku kostek najlepiej sprawdzą się podkolanówki, które sięgają poniżej zgięcia kolana. Przy zaburzeniach krążenia, obrzękach podudzia dobrze sprawdzi się opaska uciskowa na łydkę. Na żylaki lub w celu poprawy krążenia w całej nodze sprawdzą się natomiast pończochy uciskowe, legginsy, czy rajstopy.
12.1. Jak zmierzyć nogę, aby dobrać odpowiedni produkt uciskowy?
Jak zmierzyć nogę do pończochy uciskowej? Pomiaru należy dokonywać rano, po przebudzeniu, zanim dojdzie do opuchnięcia nóg. Nogi należy mierzyć na stojąco, bez obuwia, bez uciskania, ale i pozostawiania luzu.
W przypadku pończochy uciskowej należy dokonać pomiaru obwodu:
- nad kostką w najwęższym miejscu,
- łydki w najgrubszym miejscu,
- pod kolanem,
- w górnej części uda.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.