Sen niemowlęcia
Sen niemowlęcia różni się od snu dorosłego człowieka. Często początkujący rodzice nie wiedzą, jak długo ich dziecko powinno spać, jak należy układać noworodka do snu i czy należy je rozbudzać w ciągu dnia, żeby nie dawało tak się we znaki w nocy. Nie należy jednak zmuszać dziecka do snu, bo jak pisał niegdyś Janusz Korczak, „zmuszanie dzieci, by spały, gdy im się spać nie chce, jest przestępstwem, a tablica, która głosi, ile godzin snu dziecku potrzeba, jest absurdem”. Zdrowy sen przychodzi sam, chociaż czasem przyspiesza go ciepła kąpiel o zapachu lawendowym.
1. Czy niemowlę odróżnia dzień od nocy?
Każde niemowlę jest inne, dlatego jednemu dziecku wystarczy 12 godzin snu, a drugie będzie spało niemal bez przerwy. Dane podawane w podręcznikach dla rodziców, mówiące o liczbie godzin, które powinno przesypiać dziecko na danym etapie rozwoju, są tylko wartościami przybliżonymi i należy je traktować z przymrużeniem oka. Noworodek, w przeciwieństwie do człowieka dorosłego, nie odróżnia dnia od nocy. Co prawda, odbiera wrażenia zmysłowe, ale nie potrafi ich jeszcze uporządkować. Dziecko dopiero po kilku tygodniach zaczyna odróżniać dzień od nocy. Można mu w tym pomóc, jeśli zadba się o to, by inaczej wyglądało jego spanie w ciągu dnia, a inaczej – w nocy.
W dzień można na przykład układać malucha do snu w wózku, a w nocy – w jego koszyczku lub łóżeczku. W nocy można też do minimum ograniczyć kontakt z dzieckiem, tzn. mówienie, przewijanie dziecka czy zabawianie. Próby skracania snu dziecka w ciągu dnia po to, aby maluch spał lepiej w nocy, nie mają większego sensu. Noworodek nie może zbyt długo czuwać. Poza tym, zmęczonemu dziecku trudniej jest zasnąć. Jeśli dzień był bogaty w wydarzenia, zadbaj o odprężenie maluszka wieczorem – przygotuj kąpiel dziecka, wymasuj je, ukołysz. Regularny rytm snu i czuwania wykształca się u dziecka dopiero około trzeciego miesiąca życia.
2. Sen noworodka a sen dorosłego człowieka
Jedna trzecia snu człowieka dorosłego to tzw. faza szybkiego ruchu gałek ocznych (REM – ang. Rapid Eye Movement). Podczas fazy REM śnimy. Najprawdopodobniej wtedy też tworzą się w mózgu połączenia nerwowe. Sen noworodka składa się prawie wyłącznie z fazy REM. Dorosły w ciągu nocy kilka razy przekręca się z boku na bok, podkurcza i rozprostowuje nogi. Noworodek nie umie jeszcze zmieniać pozycji w czasie snu. Sen dziecka umożliwia mu nie tylko odpoczynek, ale także wzrost. Podczas snu przysadka mózgowa uwalnia hormon wzrostu.
Niemal połowa noworodków budzi się co najmniej dwa razy w ciągu nocy. Przyczyną niespokojnego snu niemowlaka jest najczęściej głód. System trawienny maluszka jest przystosowany do częstego karmienia. Mleko matki jest szybciej przyswajane niż mleko modyfikowane, dlatego dzieci karmione naturalnie budzą się częściej – co dwie-trzy godziny. Dzieci karmione sztucznie budzą się zwykle co trzy-cztery godziny. Niespokojny sen niemowlaka może też być spowodowany rozwijającą się infekcją, mokrą pieluchą lub niewygodnym ubrankiem. By sen dziecka był regularny i płynny, warto też zadbać o odpowiednią temperaturę pomieszczenia. W pokoju maluszka powinno być 18-20 stopni Celsjusza. Jeśli po dotknięciu karku dziecka czujesz, że jest on spocony, oznacza to, że jest mu za gorąco. Jeśli zaś kark jest chłodny – dziecku może być za zimno.
Snu niemowlaka nie zakłócą zwykłe domowe dźwięki. Nie musisz zatem chodzić na palcach ani szeptać. Jednak gwałtowny hałas czy drażniący zapach (np. dym papierosowy) może rozbudzić dziecko. U starszego niemowlęcia kłopoty ze snem może wywołać każde naruszenie dobowego rytmu, np. wizyta gości, świąteczne przyjęcie, wyjazd, rodzinna kłótnia itp. Małe dzieci gorzej sypiają także w trakcie opanowywania nowej umiejętności, np. siadania na nocniku. Niespokojny sen niemowlaka może być też wskazówką dla rodziców, mówiącą o zdrowiu dziecka. Czasami wynika on także z temperamentu dziecka.
3. Jak ułożyć i ukołyskać niemowlę do snu?
Wiele niemowlaków zasypia po wieczornej kąpieli, przebraniu i nakarmieniu. Im dziecko starsze, tym ważniejsze stają się przedsenne rytuały. Wiele dzieci zasypia przy piersi. Warto wtedy poczekać na mocny sen (rączki są wtedy rozluźnione) i delikatnie przełożyć maluszka do ogrzanego łóżeczka. Zimne prześcieradło może przerwać sen dziecka. Samodzielne zasypianie niemowląt to raczej rzadkość. Takiej umiejętności można oczekiwać od przedszkolaka. Zwykle maluszek potrzebuje poczucia bliskości z matką przed snem i ukołysania. Pediatrzy zalecają układanie dziecka na plecach na płaskim prześcieradle. Nie należy podkładać dziecku poduszek pod głowę. Jeśli maluch ma katar, można nieco unieść łóżeczko od strony główki dziecka do góry.
Czasami wieczorna kąpiel i karmienie to za mało, żeby uśpić dziecko. Wtedy trzeba poszukać dodatkowych sposobów. Oto kilka z nich:
- masaż twarzy dziecka lub całego ciała (głaszcz delikatnie czoło maluszka od nasady brwi ku skroniom);
- śpiewanie kołysanek;
- dźwięki domowych sprzętów – odkurzacza, suszarki do włosów itp.;
- muzyka – może być uspokajająca muzyka klasyczna;
- bujanie dziecka (najlepiej w fotelu na biegunach);
- jazda samochodem.
Wspólne spanie dobrze się sprawdza, gdy rodzice pracują. Jest to szansa, aby więcej być z dzieckiem. Wspólne spanie stwarza też okazję do odbudowy więzi z dzieckiem, jeśli początkowo było ono oddzielone od mamy (jest dobre dla wcześniaków i dzieci, które zaraz po porodzie były leczone w szpitalu). Nigdy jednak nie śpijcie z dzieckiem, jeśli jesteście pod wpływem alkoholu czy leków nasennych.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.